گنجور

شمارهٔ ۱۳

اگر دولت همی خواهی مکن تقصیر در طاعت
کسی بخت جوان دارد که گردد پیر در طاعت
بطاعت در مکن تقصیر اگر خود خاص درگاهی
ببین کابلیس ملعون شد بیک تقصیر در طاعت
چو مردان نفس سرکش را بزنجیر ریاضت ده
که کس مر شیر را ناورد بی زنجیر در طاعت
هلاک جان نمی جویی ممان ای خواجه در عصیان
بقای جاودان خواهی بمیر ای میر در طاعت
سگ نفس شما پوشد لباس خوی انسانی
چو با اصحاب کهف آیید چون قطمیر در طاعت
پرت بخشند چون عنقا و در دام کسی نایی
چو وصفت راستی باشد بسان تیر در طاعت
ایا در معصیت چون من بسی تعجیلها کرده
برو گر زاهل ایمانی مکن تأخیر در طاعت
اگر در معصیت دیوت مسخر کرد نتواند
سلیمان وار دیوان را کنی تسخیر در طاعت
ایا از بهر یک لقمه چو من دنیا طلب کرده
بسی تلبیس در دین و بسی تزویر در طاعت
چو پشت دست خویش آسان ببینی روی جان خود
اگر آیینهٔ دلرا کنی تنویر در طاعت
هوا را خاک بر سر کن بدست همت و آنگه
چو آب اندر دهان آتش بکف می گیرد در طاعت
برو اندر صف مردان چو غازی تیغ زن با خود
درآور نفس کافر را بیک تکبیر در طاعت
چو زر گر در حساب آری زمانی نفس ظالم را
عقود لؤلوی رحمت کنی توفیر در طاعت
نمی خواهی که در نعمت فتد تقصیر و تغییری
مکن تقصیر در خدمت مکن تغییر در طاعت
ازین سان موعظت می گوی با خود سیف فرغانی
درآور نفس سرکش را بدین تدبیر در طاعت

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اگر دولت همی خواهی مکن تقصیر در طاعت
کسی بخت جوان دارد که گردد پیر در طاعت
هوش مصنوعی: اگر به دنبال سعادت و خوشبختی هستی، در انجام وظایف و اطاعت از دیگران کوتاهی نکن. آن کس که در جوانی در اطاعت و فرمانبری کوشا باشد، در پیری نیز به خوشبختی خواهد رسید.
بطاعت در مکن تقصیر اگر خود خاص درگاهی
ببین کابلیس ملعون شد بیک تقصیر در طاعت
هوش مصنوعی: اگر در عبادت و بندگی درست عمل نکردی، نباید تقصیر خود را نادیده بگیری. حتی شیطان ملعون به دلیل یک اشتباه در عبادتش از درگاه حق رانده شد، پس نباید خود را از اشتباهات معاف بدانی.
چو مردان نفس سرکش را بزنجیر ریاضت ده
که کس مر شیر را ناورد بی زنجیر در طاعت
هوش مصنوعی: نفس سرکش انسان مانند شیری است که برای کنترل آن نیاز به زنجیر و تربیت دارد. انسان باید از راه ریاضت و تمرین، این نفس را مهار کند، زیرا بدون کنترل و نظم، نمی‌توان به عبادت و طاعت واقعی رسید.
هلاک جان نمی جویی ممان ای خواجه در عصیان
بقای جاودان خواهی بمیر ای میر در طاعت
هوش مصنوعی: ای خواجه، جان خود را به خطر نینداز، چرا که در نافرمانی تو به بقا و جاودانگی نخواهی رسید. پس ای سرمنشا، اگر می‌خواهی زنده بمانی، در طاعت و بندگی از مرگ دوری کن.
سگ نفس شما پوشد لباس خوی انسانی
چو با اصحاب کهف آیید چون قطمیر در طاعت
هوش مصنوعی: وقتی که با دوستان خود در جمع هستید، تلاش کنید تا ویژگی‌های انسانی و مثبت خود را نشان دهید و خود را شبیه به آنچه که باید باشید، بپوشانید. مانند افسانه اهل کهف که در طاعت و بندگی بودند، شما هم باید در چنین جماعتی به خوبی رفتار کنید و فضائل انسانی را در خود بروز دهید.
پرت بخشند چون عنقا و در دام کسی نایی
چو وصفت راستی باشد بسان تیر در طاعت
هوش مصنوعی: اگر مثل پرنده‌ی افسانه‌ای (عنقا) شاد باشی و دیگران را در زنده‌دلی خود شریک کنی، در زمینۀ عمل، اگر واقعا به راستی عمل کنی، مانند تیر در هدف‌گذاری صحیح خواهی بود.
ایا در معصیت چون من بسی تعجیلها کرده
برو گر زاهل ایمانی مکن تأخیر در طاعت
هوش مصنوعی: آیا در گناهکاری مثل من، بارها و بارها شتاب کرده‌ای؟ اگر از اهل ایمان هستی، در انجام کارهای نیک تأخیر نکن.
اگر در معصیت دیوت مسخر کرد نتواند
سلیمان وار دیوان را کنی تسخیر در طاعت
هوش مصنوعی: اگر در گناه و معصیت، قدرتی مانند دیو نداشته باشی، نمی‌توانی مانند سلیمان، دیوان را در طاعت و فرمانبرداری تسخیر کنی.
ایا از بهر یک لقمه چو من دنیا طلب کرده
بسی تلبیس در دین و بسی تزویر در طاعت
هوش مصنوعی: آیا به خاطر یک لقمه، مانند من دنیا را طلب کرده‌ای و در دین خود به فریبکاری و در عبادت به نیرنگ‌زنی پرداخته‌ای؟
چو پشت دست خویش آسان ببینی روی جان خود
اگر آیینهٔ دلرا کنی تنویر در طاعت
هوش مصنوعی: اگر به سادگی و روشنی پشت دست خود را ببینی، باید در دل خود نگاهی عمیق به جان و روح خود داشته باشی و با نور طاعت و خوبی، آن را روشن کنی.
هوا را خاک بر سر کن بدست همت و آنگه
چو آب اندر دهان آتش بکف می گیرد در طاعت
هوش مصنوعی: هوا را با تلاش خود تحت تأثیر قرار بده و سپس مانند آبی که در دهان آتش می‌ریزد، با دست خود در انجام فرمان الهی بکوش.
برو اندر صف مردان چو غازی تیغ زن با خود
درآور نفس کافر را بیک تکبیر در طاعت
هوش مصنوعی: به جمع مردان حاضر شو و مانند یک جنگجو با خود اراده و عزم را به همراه بیاور و با یک ندا و اراده قوی، نفس سرکش را به فرمان طاعت درآور.
چو زر گر در حساب آری زمانی نفس ظالم را
عقود لؤلوی رحمت کنی توفیر در طاعت
هوش مصنوعی: اگر مثل طلا در حساب و کتاب توجه کنی، زمانی که نفس ظالم را به حساب می‌آوری، می‌توانی به مدد رحمت الهی با بندهایی نرم و زیبا، در کارهای نیک و عبادت خود فزونی ببخشی.
نمی خواهی که در نعمت فتد تقصیر و تغییری
مکن تقصیر در خدمت مکن تغییر در طاعت
هوش مصنوعی: اگر نمی‌خواهی نعمت‌ها دچار نقصان شوند، در کار خدمت خود کوتاهی نکن و در طاعت و بندگی‌ات تغییرات ایجاد نکن.
ازین سان موعظت می گوی با خود سیف فرغانی
درآور نفس سرکش را بدین تدبیر در طاعت
هوش مصنوعی: در اینجا سخن از اندرز و نصیحتی به خود می‌شود، تا بتوانی نفس سرکش و حامی هوس‌های دنیوی را با راهکارهایی به مسیر اطاعت و فرمانبرداری از خدا هدایت کنی.