گنجور

بخش ۷۶ - در فضیلت عدالت

عدل شمعی بود جهان افروز
ظلم شه آتشی ممالک سوز
رخنه در ملک شاهی آرد ظلم
در ممالک تباهی آرد ظلم
شه چو ظالم بود نپاید دیر
زود گردد برو مخالف چیر
ظلم تا در جهان نهاد قدم
عافیت شد در آرزوی عدم
عدل تا سایه از جهان برداشت
خوشدلی رخت از این مکان برداشت
مادر خرمی عقیم بماند
غصه در سینه‌ها مقیم بماند
جگر اهل دل پر از خون شد
دل ارباب فضل محزون شد
در جهانی که هست کون و فساد
در کشیدند رخ‌، صلاح و سداد
دورگردون نگرکه جون دون شد
جنبش اختران دگرگون شد
برکشید آسمان لئیمان را
تیره کرد اختر کریمان را
خاک بر تارک ضعیفان بیخت
آبروی همه شریفان ریخت
این لئیمان که سر برآوردند
عادت و رسم دیگر آوردند
همه از دانش است دعویشان
لیک بی دانشی است معنیشان
علمشان بهر فتنه انگیزی است
فضلشان از برای خونریزی است
بوی گند آید از فضایلشان
دیو بگریزد از شمایلشان
خویشتن ناشناس و بی‌ادبند
همه آزار خلق را سببند
آنچه بینی که مشتری نظرند
گه زکیوان نحس‌، نحس‌ترند
هم زبانشان زفحش آموده
هم درونشان به خبث آلوده
عالمی پر زدیو و دد بینی
جمله مست شراب خود بینی
هر یکی همچو دیو درتگ و پوی
همه دور از خدا و دنیا جوی
تو چه گویی چنانکه ایشانند؟
بکن اندیشه نامسلمانند
این گروه دگر که مظلومند
اندرین روزگار محرومند
همه سرگشته و پریشانند
خسته تیغ ظلم ایشانند
آهشان سوخت سقف گردون را
اشکشان دجله ساخت‌ هامون را
عجب ارآهشان اثر نکند
درد دلشان جهان سقر نکند
هست آن را که هست نادانتر
کار او از همه به سامانتر
وآنکه داند که کار دنیا چیست
یکنفس خوش نمی‌تواند زیست

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: طریق التحقیق دکتر مؤذنی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

عدل شمعی بود جهان افروز
ظلم شه آتشی ممالک سوز
هوش مصنوعی: عدالت مانند شمعی است که دنیا را روشن می‌کند، در حالی که ظلم مانند آتش است که کشورهای متعددی را نابود می‌کند.
رخنه در ملک شاهی آرد ظلم
در ممالک تباهی آرد ظلم
هوش مصنوعی: ظلم و ستم در سلطنت باعث ایجاد آسیب و نابودی در سرزمین‌ها می‌شود.
شه چو ظالم بود نپاید دیر
زود گردد برو مخالف چیر
هوش مصنوعی: وقتی پادشاهی ظالم باشد، مدت زیادی نمی‌تواند بر قدرت بماند و به زودی با مخالفت‌های بیشتری روبه‌رو خواهد شد.
ظلم تا در جهان نهاد قدم
عافیت شد در آرزوی عدم
هوش مصنوعی: وقتی ظلم در این دنیا پا گذاشت، آرامش و سلامت به آرزوی نابودی تبدیل شد.
عدل تا سایه از جهان برداشت
خوشدلی رخت از این مکان برداشت
هوش مصنوعی: زمانی که عدالت از دنیا رخت برمی‌بندد، خوشی و شادی نیز از این مکان ناپدید می‌شود.
مادر خرمی عقیم بماند
غصه در سینه‌ها مقیم بماند
هوش مصنوعی: مادر خوشحالی بدون فرزند بماند و غم در دل‌ها جای بگیرد.
جگر اهل دل پر از خون شد
دل ارباب فضل محزون شد
هوش مصنوعی: دل‌های عاشقان به شدت پر از درد و غم شده است، و دل کسانی که دارای دانایی و فضل هستند نیز ناراحت و بی‌خود گشته است.
در جهانی که هست کون و فساد
در کشیدند رخ‌، صلاح و سداد
هوش مصنوعی: در دنیایی که پر از مشکلات و فساد است، بهترین روش این است که تلاش کنیم چهره‌ای زیبا و درست از خود نشان دهیم و به اصلاح امور بپردازیم.
دورگردون نگرکه جون دون شد
جنبش اختران دگرگون شد
هوش مصنوعی: به آسمان نگاه کن، ببین که سرنوشت تغییر کرده و حرکت ستاره‌ها نیز دگرگون شده است.
برکشید آسمان لئیمان را
تیره کرد اختر کریمان را
هوش مصنوعی: آسمان به خاطر بی‌نهایت خساست، ستاره‌های باکرامت را تاریک و پنهان کرد.
خاک بر تارک ضعیفان بیخت
آبروی همه شریفان ریخت
هوش مصنوعی: خاک به سر ضعفا ریخته شد و آبروی همه بزرگان و شریفان از بین رفت.
این لئیمان که سر برآوردند
عادت و رسم دیگر آوردند
هوش مصنوعی: این افراد بدخصلت و مکار که ظهور کردند، رفتار و آداب جدیدی را رویه خود قرار دادند.
همه از دانش است دعویشان
لیک بی دانشی است معنیشان
هوش مصنوعی: همه آنها که ادعای علم و دانش می‌کنند، در واقع نادان هستند و معنی واقعی آنها نادانی است.
علمشان بهر فتنه انگیزی است
فضلشان از برای خونریزی است
هوش مصنوعی: دانش آن‌ها برای ایجاد فتنه و آشوب است و فضیلت‌شان فقط به خاطر خونریزی و کشتار است.
بوی گند آید از فضایلشان
دیو بگریزد از شمایلشان
هوش مصنوعی: فضایل و ویژگی‌های خوب آن‌ها آنقدر ضعیف و ناپسند است که حتی دیوها هم از ظاهر و شکل آن‌ها فرار می‌کنند.
خویشتن ناشناس و بی‌ادبند
همه آزار خلق را سببند
هوش مصنوعی: افرادی که خود را نمی‌شناسند و بی‌ادب هستند، موجب آزار دیگران می‌شوند.
آنچه بینی که مشتری نظرند
گه زکیوان نحس‌، نحس‌ترند
هوش مصنوعی: هر چیزی که مشاهده می‌کنی که مشتری به آن نگاه می‌کند، به طرز جالبی، از زحل بدتر و شوم‌تر است.
هم زبانشان زفحش آموده
هم درونشان به خبث آلوده
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که افرادی که با زبانی فریبنده سخن می‌گویند، در واقع درونشان پر از نیرنگ و فساد است. آنها ظاهرشان را طوری نشان می‌دهند که انگار خوب هستند، اما باطنشان آلوده به بدی‌ها و ناپاکی‌هاست.
عالمی پر زدیو و دد بینی
جمله مست شراب خود بینی
هوش مصنوعی: در اینجا به توصیف وضعیتی می‌پردازد که در آن فردی با انواع بدی‌ها و مشکلات در دنیا مواجه است، اما در حالی که به شراب و لذت‌های آن مشغول است، از همه این مسائل غافل می‌شود و فقط به حال خود و لذتی که می‌برد توجه دارد.
هر یکی همچو دیو درتگ و پوی
همه دور از خدا و دنیا جوی
هوش مصنوعی: هر کس مانند یک شیطان در تلاش و کوشش است و همگی از خدا و امور دنیایی دور شده‌اند.
تو چه گویی چنانکه ایشانند؟
بکن اندیشه نامسلمانند
هوش مصنوعی: شما چگونه می‌توانید نظر دهید در مورد کسانی که چنین‌اند؟ بهتر است که به فکر افرادی باشید که ایمان ندارند.
این گروه دگر که مظلومند
اندرین روزگار محرومند
هوش مصنوعی: این قشر دیگر که در این زمان در معرض ظلم هستند، از بسیاری از امکانات و حقوق خود محروم شده‌اند.
همه سرگشته و پریشانند
خسته تیغ ظلم ایشانند
هوش مصنوعی: همه در بلاتکلیفی و سردرگمی به سر می‌برند و دل‌زده از ظلم و ستمی هستند که بر آن‌ها روا شده است.
آهشان سوخت سقف گردون را
اشکشان دجله ساخت‌ هامون را
هوش مصنوعی: اشک‌های آن‌ها باعث آتش گرفتن آسمان و دجله موجب به وجود آمدن هامون شد.
عجب ارآهشان اثر نکند
درد دلشان جهان سقر نکند
هوش مصنوعی: عجیب است اگر نگاه آنها تاثیری نگذارد، درود قلب آنها باعث نمی‌شود که جهان به جهنم برود.
هست آن را که هست نادانتر
کار او از همه به سامانتر
هوش مصنوعی: کسی که در دانش و آگاهی بسیار ضعیف است، اما کارهایش به‌نحوی از سایرین بهتر و منظم‌تر انجام می‌شود.
وآنکه داند که کار دنیا چیست
یکنفس خوش نمی‌تواند زیست
هوش مصنوعی: کسی که از ماهیت زندگی و مشکلات دنیا آگاه باشد، نمی‌تواند به راحتی و با آرامش زندگی کند.

حاشیه ها

1398/10/15 20:01
اسماعیل

کلمه "شمایلشان" به اشتباه "شمایلشا ن" نوشته شده است.