گنجور

بخش ۵۶ - در حق مردم و آدمی گوید

پس از آدم هر آنچ ز آدم زاد
آدمی خوانمش به اصل و نژاد
نتوانم که گویمش مردم
زانکه در سرِ این سخن مردم
مردمی عالمی دگر باشد
کم کسی را ازو خبر باشد
گرچه از روی اصل در دو سرای
کمتر از سگ نیافرید خدای
از پی خواب و خور مدانش وجود
کاندرو بیش ازین بود مقصود
چون بُوَد خلد و در هنر کوشد
جامه مشطی ششتری پوشد
خدمتش را کسی کنند پدید
که برو بایدش مقیم دوید
ور شود کشته گاه جولانش
صید در زیر زخم دندانش
چون بگویی برو به هم تکبیر
شرع می‌گویدت حلالش گیر
باز اگر کاهلی کند پیشه
ناورد زی طریق اندیشه
گرد بازارها دوان باشد
نزد دکّان این و آن باشد
تا یکی استخوان خشک برد
ده تبر در میان سر بخورد
هست فرقی ز کار این تا آن
همچنین کار آدمی می‌دان
سگ به کوشش چنان شود که کند
خدمتش آدمیّ و لاف زند
ور خسی آدمی شود چونان
کی کند خدمت سگ از پی نان
کار دربند همّت من و تست
نشوی خوار تا نباشی سست
این بگفتم برِ پناه جهان
بازگشتم به مدح شاه جهان

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

پس از آدم هر آنچ ز آدم زاد
آدمی خوانمش به اصل و نژاد
هوش مصنوعی: پس از آدم، هر کسی که به نوعی از نسل او باشد و به عنوان انسان شناخته شود، را به عنوان آدمی می‌شناسم.
نتوانم که گویمش مردم
زانکه در سرِ این سخن مردم
هوش مصنوعی: من نمی‌توانم این موضوع را با کسی درمیان بگذارم، زیرا خود من در پی این داستان هستم و به آن مشغولم.
مردمی عالمی دگر باشد
کم کسی را ازو خبر باشد
هوش مصنوعی: مردم در جهانی دیگر زندگی می‌کنند و کمتر کسی از حال و زندگی آن‌ها باخبر است.
گرچه از روی اصل در دو سرای
کمتر از سگ نیافرید خدای
هوش مصنوعی: اگرچه خداوند در دنیا و آخرت، موجوداتی کمتر از سگ را نیافریده است، اما به معنای واقعی، ارزش و مقام انسان‌ها بسیار بالاتر از این موجودات است.
از پی خواب و خور مدانش وجود
کاندرو بیش ازین بود مقصود
هوش مصنوعی: به دنبال خواب و خوراک نباش، زیرا وجود انسان در این دنیا بیشتر از این معنایی ندارد.
چون بُوَد خلد و در هنر کوشد
جامه مشطی ششتری پوشد
هوش مصنوعی: زمانی که بهشت و زیبایی وجود دارد، هنر و استعداد مانند لباسی زیبا بر تن فردی زینت می‌بخشد.
خدمتش را کسی کنند پدید
که برو بایدش مقیم دوید
هوش مصنوعی: کسانی که باید در حضور او خدمت کنند، باید به طور مداوم و با جدیت در تلاش باشند.
ور شود کشته گاه جولانش
صید در زیر زخم دندانش
هوش مصنوعی: اگر در میدان نبرد کشته شود، شکار قربانی زخم‌های دندان‌هایش خواهد شد.
چون بگویی برو به هم تکبیر
شرع می‌گویدت حلالش گیر
هوش مصنوعی: وقتی به کسی می‌گویی که از جایی برود، احکام شرعی به او می‌گوید که کاری که انجام می‌دهد مجاز است.
باز اگر کاهلی کند پیشه
ناورد زی طریق اندیشه
هوش مصنوعی: اگر کسی در کار و تلاش سستی کند، از راه اندیشه و تفکر دور خواهد شد.
گرد بازارها دوان باشد
نزد دکّان این و آن باشد
هوش مصنوعی: در بازارها پرسه زده و به سراغ دکان‌های مختلف می‌رود.
تا یکی استخوان خشک برد
ده تبر در میان سر بخورد
هوش مصنوعی: انسان می‌تواند با استفاده از قدرت و ابزارش، آسیب‌هایی به دیگران بزند، حتی اگر فرد مقابل ضعفی داشته باشد.
هست فرقی ز کار این تا آن
همچنین کار آدمی می‌دان
هوش مصنوعی: می‌توان گفت که کارهای مختلف انسان‌ها به نوعی با هم مشابهت دارند و در این میان تفاوت چندانی بین آنها وجود ندارد.
سگ به کوشش چنان شود که کند
خدمتش آدمیّ و لاف زند
هوش مصنوعی: سگ با تلاش و کوشش به حدی می‌رسد که انسان برایش فداکاری کند و از خود brag کند.
ور خسی آدمی شود چونان
کی کند خدمت سگ از پی نان
هوش مصنوعی: اگر انسانی به حدی پایین بیفتد که مانند یک کرم شود، چه خدمتی می‌تواند به دیگران کند، جز اینکه مانند سگی به دنبال نان باشد؟
کار دربند همّت من و تست
نشوی خوار تا نباشی سست
هوش مصنوعی: برای اینکه در کار خود کم نیاوری و شایستگی‌ات را از دست ندهی، باید همواره قوی و مصمم باشی و هرگز تسلیم نشوی.
این بگفتم برِ پناه جهان
بازگشتم به مدح شاه جهان
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که پس از بیان سخنانی در ستایش و دفاع از جهان، شخص به ستایش و مدح پادشاه جهان بازمی‌گردد.