گنجور

بخش ۵۰ - فصل دیگر در مدایح سلطان اعزّاللّٰه نصره

چونکه بهرامشاه شه باشد
مر ورا زین صفت سپه باشد
ملکش از ملک جم نیاید کم
تر و تازه چو بوستان ارم
مملکت آسمان مَلک خورشید
خواجه چون ماه و قاضیان ناهید
عالم آراسته به دولت و داد
گشته معدوم در عدم بیداد
عرصهٔ مملکت چو باغ بهشت
مشک اذفر سرشته با گل و خشت
خاک این مملکت شده کافور
چشم بد باد از این حوالی دور
اهل غزنین چه کرده بود از داد
که چنین شان کریم شاهی داد
هرچه ز ایزد بخواستید عطا
دادتان بخ بخ این گزیده دعا
به اجابت دعا چو مقرون گشت
هرچه زو خواستند افزون گشت
شاه عادل نکو نیت دستور
مُلک آباد و دست ظالم دور
لشکری بر مثال مور و ملخ
بحر و بر زان ملا و وادی و شخ
صدهزاران سوارِ جوشن‌دار
که نماند ز دشمنان دیّار
عدد لشکرش هر آنکه شمرد
نشمرد او و عمر پایان برد
روز بارش چو برنشست به تخت
کار بر دشمنان بگیرد سخت
جوش دیوان گذشته از پروین
رونق خواجه تا به علّیّین
خواجگان دگر چو مهر و چو ماه
رونق گاه و زینت درگاه
اهل دیوان همه عدول و قضاة
گاه توقیع و عرض و خط و برات
به مظالم نشسته اهل قبول
قاضیان وجیه و جمع عدول
تا ملک بر فلک مکان دارد
تا سماک از سمک نشان دارد
پادشاه و وزیر و میر و حشم
عادل و ناصح و امین حرم

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چونکه بهرامشاه شه باشد
مر ورا زین صفت سپه باشد
هوش مصنوعی: وقتی بهرامشاه پادشاه باشد، او به خاطر این ویژگی، شایسته مقام سپهداری است.
ملکش از ملک جم نیاید کم
تر و تازه چو بوستان ارم
هوش مصنوعی: ملک و حکومت او کمتر از سلطنت جمشید نیست و همیشه به مانند باغ ارم تازه و زیباست.
مملکت آسمان مَلک خورشید
خواجه چون ماه و قاضیان ناهید
هوش مصنوعی: کشور آسمان، سرزمین خورشید است و مانند ماه، خواجه‌ای قدرتمند و قاضیانی مانند ناهید دارد.
عالم آراسته به دولت و داد
گشته معدوم در عدم بیداد
هوش مصنوعی: جهان با حکومت و عدل زیبا و منظم شده است و در سایه این عدالت، ناامیدی و بی‌عدالتی از بین رفته است.
عرصهٔ مملکت چو باغ بهشت
مشک اذفر سرشته با گل و خشت
هوش مصنوعی: سرزمین کشور مانند باغی بهشت است که با گل و گلکاری زیبا آراسته شده است.
خاک این مملکت شده کافور
چشم بد باد از این حوالی دور
هوش مصنوعی: خاک این سرزمین خوشبو و پاک است و به واسطه‌ی آن، چشم بد و آسیب‌های منفی از اینجا دور می‌شود.
اهل غزنین چه کرده بود از داد
که چنین شان کریم شاهی داد
هوش مصنوعی: مردم غزنین چه کاری کرده‌اند که چنین پادشاه بزرگ و بخشنده‌ای به آن‌ها داده شده است؟
هرچه ز ایزد بخواستید عطا
دادتان بخ بخ این گزیده دعا
هوش مصنوعی: هرچه که از خدا خواسته‌اید، به شما عطا کرده است. این دعا که به‌طور خاص انتخاب شده، بسیار باارزش و مورد توجه است.
به اجابت دعا چو مقرون گشت
هرچه زو خواستند افزون گشت
هوش مصنوعی: زمانی که دعا به اجابت رسید، هر آنچه را که از او خواسته بودند، بیشتر و فراوان‌تر شد.
شاه عادل نکو نیت دستور
مُلک آباد و دست ظالم دور
هوش مصنوعی: سلطان عادل و نیکوکار، بر نظم و آبادانی کشور حاکم است و از ظلم و ستم دوری می‌کند.
لشکری بر مثال مور و ملخ
بحر و بر زان ملا و وادی و شخ
هوش مصنوعی: لشکری به تعداد بسیار زیاد مانند مور و ملخ، بر سطح آب و زمین، از سوی آن معلم و در این دشت و کوهستان.
صدهزاران سوارِ جوشن‌دار
که نماند ز دشمنان دیّار
هوش مصنوعی: صد هزار سوار مجهز و مسلح بودند که هیچ‌یک از دشمنان در سرزمین نماندند.
عدد لشکرش هر آنکه شمرد
نشمرد او و عمر پایان برد
هوش مصنوعی: عدد سربازانش هر کس که حساب کرد، نتوانست به درستی بشمارد و عمر او نیز به پایان رسید.
روز بارش چو برنشست به تخت
کار بر دشمنان بگیرد سخت
هوش مصنوعی: روز بارانی، وقتی که بر مسند قدرت نشسته باشد، سخت به دشمنان حمله می‌کند و از آن‌ها انتقام می‌گیرد.
جوش دیوان گذشته از پروین
رونق خواجه تا به علّیّین
هوش مصنوعی: دیوانه‌ای در گذشته، به خاطر زیبایی و جذابیت خاصش، به اوج و مقام‌های عالی دست پیدا کرده است.
خواجگان دگر چو مهر و چو ماه
رونق گاه و زینت درگاه
هوش مصنوعی: بزرگان و مقام‌داران مانند خورشید و ماه، موجب رونق و زیبایی در درگاه هستند.
اهل دیوان همه عدول و قضاة
گاه توقیع و عرض و خط و برات
هوش مصنوعی: همه افرادی که در دیوان (اداره) کار می‌کنند، قضاوت می‌کنند و در کار خود دقت و انصاف دارند. آنها گاهی نامه‌ها و گزارش‌ها را امضا می‌کنند و به دیگران توصیه‌هایی ارائه می‌دهند.
به مظالم نشسته اهل قبول
قاضیان وجیه و جمع عدول
هوش مصنوعی: در برابر ظلم‌هایی که به مردم می‌شود، اهل علم و دانش باید در صف مقدم ایستاده و قضاوت‌های نیکو را انجام دهند. آن‌ها دارای اعتبار و مقام هستند و باید به انصاف رفتار کنند.
تا ملک بر فلک مکان دارد
تا سماک از سمک نشان دارد
هوش مصنوعی: تا زمانی که زمین (ملک) بر آسمان (فلک) مستقر است و ستاره سماک نیز از سمک (نوعی دیگر ستاره) نشانی دارد، به این معنا است که ارتباطات و نشانه‌ها همچنان برقرارند.
پادشاه و وزیر و میر و حشم
عادل و ناصح و امین حرم
هوش مصنوعی: شاه و وزیر و بزرگ و خدمتکاران، همگی باید عادل، درستکار و مورد اعتماد باشند تا فضایی امن و سالم ایجاد کنند.