گنجور

بخش ۱۳ - حکایت

دید وقتی یکی پراگنده
زنده‌ای زیر جامه‌ای ژنده
گفت این جامه سخت خُلقانست
گفت هست آنِ من چنین زانست
چون نجویم حرام و ندهم دین
جامه لاابد نباشدم به از این
هست پاک و حلال و ننگین روی
نه حرام و پلید و رنگین روی
چون نمازی و چون حلال بود
آن مرا جوشن جلال بود
درد علّت چو درد دین نبود
مرد شهوت چو مرد دین نبود
هنر این دارد این سرای سپنج
شره پانصدش بود کم پنج
عشق او چون سرِ خطا باشد
کی ترا آن ز حق عطا باشد
خنک آن کس کزو بدارد دست
نبود همچو ما غرورپرست

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

دید وقتی یکی پراگنده
زنده‌ای زیر جامه‌ای ژنده
هوش مصنوعی: یک نفر را دید که به طرز نامناسبی زیر لباس کهنه‌ای زندگی می‌کند و در حالتی آشفته به سر می‌برد.
گفت این جامه سخت خُلقانست
گفت هست آنِ من چنین زانست
هوش مصنوعی: کسی گفت که این لباس به شدت زبر و خشن است. در پاسخ شنید که این لباس متعلق به من است و همینطور که هست، برای من مناسب است.
چون نجویم حرام و ندهم دین
جامه لاابد نباشدم به از این
هوش مصنوعی: وقتی که من به دنبال حرام نروم و دین را با دنیا آلوده نکنم، از این وضعیت بهتر نخواهم شد.
هست پاک و حلال و ننگین روی
نه حرام و پلید و رنگین روی
هوش مصنوعی: این جمله به دو نوع ویژگی اشاره دارد. یکی، ویژگی‌های مثبت و پاک و دیگری، ویژگی‌های منفی و ناپاک. در واقع، به تضاد بین چیزهای پاک و حلال و چیزهای ناپاک و زشت پرداخته شده است. به طور کلی می‌توان گفت که برخی چیزها به خاطر ویژگی‌های خوبشان مورد احترامند و برخی دیگر به خاطر زشتی و ناپاکی‌شان مورد نکوهش قرار می‌گیرند.
چون نمازی و چون حلال بود
آن مرا جوشن جلال بود
هوش مصنوعی: زمانی که تو به عبادت و احترام خداوند مشغول باشی و آن کارها برای من حلال و مجاز باشد، احساس می‌کنم که در یک لباس باشکوه و جلال قرار گرفته‌ام.
درد علّت چو درد دین نبود
مرد شهوت چو مرد دین نبود
هوش مصنوعی: اگر درد و رنجی که وجود دارد، به خاطر مسائل معنوی و دینی نباشد، پس مردانی که فقط تحت تأثیر شهوت و هوس هستند، نمی‌توانند حقیقت را درک کنند.
هنر این دارد این سرای سپنج
شره پانصدش بود کم پنج
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که در این دنیا و زندگی، هر چیزی که داریم و به دست می‌آوریم، ممکن است کم یا زیاد باشد. به معنای دیگر، تمام تلاش‌ها و هنرهایمان باید معقول و با تدبیر باشد، چون در نهایت چیزی که داریم، نه به طور کامل و نه به اندازه‌ای که می‌خواهیم، کامل خواهد بود.
عشق او چون سرِ خطا باشد
کی ترا آن ز حق عطا باشد
هوش مصنوعی: عشق او نمی‌تواند باعث اشتباه و خطا باشد، آیا ممکن است از حق چیزی به تو عطا شود؟
خنک آن کس کزو بدارد دست
نبود همچو ما غرورپرست
هوش مصنوعی: خوشا به حال آن کسی که به دستاوردهایش مغرور نیست و مانند ما از خودشیفتگی و تکبر دور است.