دلبر جان ربای عشق آمد /سر بر و سر نمای عشق آمد
معنی بیت اول :عشق ،جان رباینده است /عشق کشنده و قاتل است و آشکار کننده راز است .
بیت دوم: عشق راز خود به عاشق می گوید ؛
زیرا سر افشا کننده راز است . ( غماز یعنی سخن چین )
بیت سوم:بلند شو و برای عشق نماز بخوان که مؤذن اذان عشق را گفته است.
بیت چهارم : آرایه متناقض نما در مصرع دوم
بیت پنجم: هیچ مخلوقی از عشق بهره ور نیست. عاشقی مخصوص انسان های پخته (عارفان) است .
رسیده : پخته و به کمال رسیده
عطار می گوید :
مرد کار افتاده باید عشق را /مردم آزاده باید عشق را
همانطور که می دانید فرشته ها از عشق بی بهره اند .

بیت 6 : عشق آبی است که آتش را شعله ور می کند ( منظور عشق در دل انسان شعله ور است ) . عشق آتشی است که آب را می سوزاند - آرایه متناقض نما- در دو مصرع
بیت 7 : عشق بدون جسم است عشق مانند مرغ دانایی است که اسیر قفس جسم نمی شود .
در این بیت منظور از مرغ دانا همان عشق است و جسم انسان به قفس تشبیه شده است
چار میخ تن : چار چوب بدن با توجه به این که جسم انسان از چهار عنصر ( آب، خاک ،باد و آتش ) ترکیب یافته است .
بیت 8 : جانی که از عشق دور باشد (انسانی که عاشق نباشد ) مانند مرغ خانگی و ماکیان است .
بیت 9 : مرغ خانگی نمی تواند اوج بگیرد و پرواز کند ، پر دارد اما بلند پرواز نیست .
کش : که او ضمیر او به مرغ خانگی بر می گردد .
اوج پر : بلند پرواز علو : بلندی ، اوج

بیت 10 : تمام تلاش مرغ خانگی این است که دانه بخورد (به فکر شکم است ) و فقط توان آن دارد که دور خانه بپرد
بیت 11 : عاشق باش تا از بلاها و زشتی ها و تباهی ها رها شوی
بیت 12 : انسان آزاده عاشق است. حر یعنی آزاده
مرد کشتی منظور انسانی است در کشتی می ماند و در آرزوی مروارید است و منظور از مرد در انسانی است که برای به دست آوردن مروارید به اعماق دریا می رود .
بیت 13: کسی که طالب مروارید است در کشتی نمی ماند بلکه به قعر دریا می رود . منظور از مروارید همان عشق است .
در این بیت اشتباه تایپی است کشی اشتباه است .
سر کشتی ز آرزو دان پر ....
بیت 14 : چگونه می شود که خواهان مروارید باشی و آنگاه در کشتی بمانی . مروارید به دست نمی آوری اگر در کشتی بمانی و راحت طلبی در پیش بگیری
منظور از نیت زشت راحت طلبی است .
بیت 15 : از مروارید درخشان طمع ببر ؛ زیرا خرمهره فروش ارتباطی با مروارید ندارد
خرزی : خرده فروش ، خر مهره فروش - خر مهره : مهره های سفالی به رنگ فیروزه برای دفع چشم زخم است

بیت 16: با اسب و خر روی خشکی سفر کن اما هنگام وارد شدن به دریا انسان با سر شیرجه به دریا می زند
قدم سر کردن ؛ به سر رفتن مجازا به شتاب رفتن
بیت 17 : کفش مرد مروارید جوی را در دریا ، جان و سر او بدان (غواص مروارید طلب ، دست از جان بر می دارد و با سر به دریا فرو می رود .
دریا بار :دریای بزرگ. پای افزار : کفش
بیت 18 : به سر شو یعنی با شوق برو
سایه انسان پیشاپیش او به سر حرکت می کند
بیت 19 : اینگونه به دنبال مروارید باش
خرمهره : مهره سفالی به رنگ فیروزه برای دفع چشم زخم
تا : عدد . تایی : یک عدد یک تا
بیت 20 :

بیت 21 : در عشق نفع شخصی و منفعت طلبی وجود ندارد (در عشق هیچ بهره ای نیست ) عاشقان کاری با هدف و مقصد ندارند (عاشقان به منفعت شخصی فکر نمی کنند رضایت معشوق را می خواهند )
بیت 22 : در عشق اگر از هدف و منفعت شخصی صحبتی شود نشانه کافری است عاشق از خواسته ها و آرزو های خود بیزار است
بیت 23 : عاشق کسی است که از جسم و جان خود بدون اعتراض دست بر می دارد
نگفته سخن : بدون اعتراض
بیت 24: عاشق به جسم و جان توجهی نمی کند همانطور که انسان سکه تقلبی را ذخیره نمی کند
بیت 25 : تا دینارهای جعفر ی به رنگ ماه و زیبا باشد ، کسی گنجی از کیسه های پول سیاه برای خود ترتیب نمی دهد .
جعفری : طلای خالص منسوب به جعفر نامی که کیمیاگر بوده است . یا سکه هایی که جعفر برمکی ضرب می کرده است و خالص بوده
لون : رنگ بدره : کیسه
سیم سیاه : پول سیاه ، پول ناخالص و تقلبی

بیت 26 : خدای مهربان و بی مانند خودش پاک است ، کار پاک و بی ریا می خواهد ( عشق پاک و خالص )
بیت 29 این دنیای خاکی برای بازی و خوشگذرانی است اما عالم پاک الوهیت برای جانبازی در راه عشق است .
بیت 30 : عاشقان از عشق بهره می برند منظور از بیخودان عاشقان هستند زیرا آنها به خود توجه نمی کنند و تمام توجه آنها به معشوقه است و به خواسته خود فکر نمی کنند بلکه رضایت معشوقه برای آنها مهم است .
بیت 31 : عاشقان واقعی در شب تاریک( پنهانی ) سر در راه دوست می بازند ( راز و نیاز می کنند ) در حالی که تو در فکر آن هستی که چگونه دستار از سر کسی بدزدی .
سر نهادن : تسلیم شدن
بیت 32: عشق آتش نشانی است که آب ندارد ( یعنی آتش دل عاشق را بیشتر شعله ور می کند ) عشق بسیار می جوید اما کسی را لایق خود نمی یابد .
بیت 33 : وقتی عاشق شوی سلامتی خود را از دست می دهی
در واقع در راه عشق سلامت و استقامت نیست هر چه هست اضطراب است . چرخ استعاره از روزگار و نقش فاعل را دارد
می گوید ؛ روزگار عاشق را گرفتار کرده است
عاشق به خاطر عشق گرفتار است
معنی دیگر مصرع دوم این بیت شاید این باشد :
عاشق آسمان را تسلیم خویش می کند
دو دست چرخ ببست : آسمان را تسلیم خویش کرد و زیر فرمان گرفت .

این شعر یه شعر بسیار عرفانیه . نباید با ادبیات ساده تفسیر بشه .
دلبر جان ربای عشق آمد /سر بر و سر نمای عشق آمد
شرح بیت اول :عشق معشوقی هست که انسان رو از نفس خود جدا میکنه . ( منیت رو از انسان میگیره) . ( سر در این بیت مرکز منیت و خوکامی انسان هست .) اولین کاری که عشق میکنه با عاشق اینه که سر ( منیت و خودخواهی ) را از انسان میگیره . و دومین کار اینه که انسان رو به عنوان عاشق رسوا میکنه . چرا که انسان عاشق دیگر به خودش توجه نمیکنه و همه هم و غمش جلب رضایت معشوق است .
عشق با سر بریده گوید راز /زانکه داند که سر بود غماز
(شرح بیت دوم: در این بیت سر به معنی فیزیکی به کار رفته .) یعنی وقتی در راه معشوق سرت را از دست دادی به حقیقت عشق دست یافتی و اونوقت عاشق واقعی هستی . و تا وقتی سر در بدن داری ( زنده هستی ) معلوم است که عاشق واقعی نیستی.
نظر شخصی خودم هست . لطفا نظر بدید.

دوستان در حاشیه به اشتباه سربَر نوشته‌اند که اشتباه است

با توجه به ابیات بعد، سربُر درست است. که میگوید عشق با سربریده گوید راز.

در متن هم تصحیح کردم که سرویر نوشته شده به اشتباه.

دلبرِ جان‌رُبای، عشق آمد

سَربُر و سِرنمای، عشق آمد