گنجور

بخش ۱۲ - فی اشراق العشق

این چنین خوانده‌ام که در بغداد
بود مردی و دل ز دست بداد
در رهِ عشق مرد شد صادق
ناگهان گشت بر زنی عاشق
بود نهرالمعلی این را باب
زن ز کرج آب دجله گشت حجاب
هر شب این مرد ز آتشِ دل خویش
راه دجله سبک گرفتی پیش
عبره کردی شدی به خانهٔ زن
بی‌خبر گشته او ز جان و ز تن
بادهٔ عشق کرده ویرا مست
وز وقاحت سباحه کرده به دست
چون براین حال مدّتی بگذشت
آتشِ عشق اندکی کم گشت
خویشتن را در آن میانه بدید
گرد چون و چرا همی گردید
بود خالی برآن رخان چو ماه
مرد در خال زن چو کرد نگاه
گفت کاین خال چیست ای مه‌روی
با من احوال خال خویش بگوی
زن بدو گفت کامشب اندر آب
منشین جان خود هلا دریاب
خال بر رویمست مادرزاد
آتش عشق تو شرر بنهاد
تا بدیدی تو خال بر رخ من
پر شدی زین جمال فرّخِ من
مرد نشنید و شد به دجله درون
به تهوّر بریخت خود را خون
غرقه گشت و بداد جان در آب
گشت جان و تنش در آب خراب
مرد تا بود مانده اندر سُکر
بود راه سلامت اندر شُکر
چون ز مستی عشق شد بیدار
کرد جان عزیز در سرِ کار
مرد را تا بُوَد شرر در دل
نبود مطلع به حاصل گل
چون شرر کم شود خبر یابد
آنگه از عقل خود خطر یابد
وانکه او مدّعی است در ره عشق
شیر او هست کم ز روبه عشق
هست در بند لقلقه مانده
از درِ معنی و خبر رانده
حال او حال آن جوان باشد
که خجل گشته از زنان باشد
نشنیدی که آن عزیزه چه گفت
چون برو مرد حال خود ننهفت

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

حاشیه ها

1393/08/05 21:11
حبیب پارسا

در بیت سوم "کرج" اشتباه تایپی بوده و صحیح آن "کرخ" است. که نام محله ای در بغداد می باشد. همچنین گفتنی است که نهر المعلی نیز نام محله ای در بغداد است. و منظور بیت این است که خانه ی مرد عاشق در نهر المعلی بوده (در قسمت شرقی رود دجله) و خانه معشوق در محله ی کرخ (در قسمت غربی دجله) بوده و رود دجله میان این دو مکان واقع.

1399/11/09 10:02
مامیترا

توی تارنما (سایت)های دیگه، این داستان رو به مولانا نسبت دادن که اشتباهه

1400/08/09 14:11
Afshin Xk۲

ابوالمجد مجدودابن آدم حکیم و عارف بلند آوازه قرن پنجم و ششم هجری میباشد که کتاب حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه که اختصار آن به کتاب حدیقه سنایی شهرت یافت. ویاین کتاب را در اواخر قرن پنجم هجری در باب عشق و عرفان سرود که تا کنون به چند زبان ترجمه شده است و از مشهورترین اشعار این کتاب شعر فی اشراق العشق است . بنده در سن ۱۶ سالگی مطالعه کردم و تاکنون متوجه معنی خال هلال معشوق نشدم ممنون میشم اگر کسی بتواند معنی ظاهری و معنی درونی این بیت رو برام تشریح کنه.   باسپاس از گنجور