گنجور

بخش ۱ - فی الکلام ذکر کلام الملک العلّام یسهل المرام

قال‌الله تعالی قل لئن اجتمعت‌الانس والجن علی ان یأتوا به مثل هذاالقرآن لایأتون به مثله ولو کان بعضهم لبعض ظهیراً، و قال عزّ من قائل. ولاحبة فی ظلمات‌الارض ولا رطب ولا یابس الّا فی کتاب مبین، و قال النبی علیه‌السلام: القرآن غنی لافقر بعده و لاغنی دونه، و قال علیه‌السلام: القرآن هوالدواء من کل دواء الّا الموت. و قال ایضا: اهل القرآن هم اهل‌الله و خاصته، و قال ایضا صلوات‌الله وسلامه علیه اصدق الحدیث کتاب‌الله، و قال احمدبن حنبل: القرآن کلام‌الله غیر مخلوق و من قال مخلوق فهو کافربالله العظیم.

سخنش را ز بس لطافت و ظرف
صدمت صوت نی و زحمت حرف
صفتش را حدوث کی سنجد
سخنش در حروف کی گنجد
وهم حیران ز شکل صورتهاش
عقل واله ز سِرّ سورتهاش
مغز و نغز است حرف و سورت او
دلبر و دلپذیر صورت او
زان گرفته مقیم قوّت و قوت
زادهٔ ملک و دادهٔ ملکوت
سرّ او بهر حلّ مشکلها
روح جانها و راحت دلها
دل مجروح را شفا قرآن
دل پر درد را دوا قرآن
تو کلام خدای را بی‌شک
گر نئی طوطی و حمار و اِشَک
اصل ایمان و رکن تقوی دان
کان یاقوت و گنج معنی دان
هست قانون حکمت حکما
هست معیار عادت علما
نزهت جانها ستایش اوست
سلوت عقلها نمایش اوست
آیت او شفای جان تقی
رایتش درد و اندهان شقی
عقل و نفس از نهاد او حاجز
فصحا از طریق آن عاجز
عقل کل را فکنده در شدّت
نفس کل را نشانده در عدّت

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

قال‌الله تعالی قل لئن اجتمعت‌الانس والجن علی ان یأتوا به مثل هذاالقرآن لایأتون به مثله ولو کان بعضهم لبعض ظهیراً، و قال عزّ من قائل. ولاحبة فی ظلمات‌الارض ولا رطب ولا یابس الّا فی کتاب مبین، و قال النبی علیه‌السلام: القرآن غنی لافقر بعده و لاغنی دونه، و قال علیه‌السلام: القرآن هوالدواء من کل دواء الّا الموت. و قال ایضا: اهل القرآن هم اهل‌الله و خاصته، و قال ایضا صلوات‌الله وسلامه علیه اصدق الحدیث کتاب‌الله، و قال احمدبن حنبل: القرآن کلام‌الله غیر مخلوق و من قال مخلوق فهو کافربالله العظیم.
هوش مصنوعی: خداوند متعال فرموده است که اگر همه انسان‌ها و جن‌ها جمع شوند تا نظیر این قرآن را بیاورند، هرگز نمی‌توانند مانند آن را بیاورند، حتی اگر برخی از آن‌ها پشتیبان برخی دیگر باشند. او همچنین گفته است که هیچ دانه خشک یا تر در زمین وجود ندارد مگر اینکه در کتابی واضح به ثبت رسیده است. پیامبر اسلام نیز فرموده‌ است که قرآن منبع غنای بی‌پایانی است و نیازی به چیزی غیر از آن نیست. او همچنین بیان کرده است که قرآن درمانی برای هر بیماری است، به جز مرگ. همچنین فرمودند که اهل قرآن، اهل خدا و نزدیکان او هستند. رسول خدا همچنین فرمودند که راست‌گوترین سخن، کتاب خداست. احمد بن حنبل نیز اظهار کرده که قرآن کلام خداست و نه آفریده، و هر کسی که بگوید مخلوق است، به خداوند بزرگ کافر است.
سخنش را ز بس لطافت و ظرف
صدمت صوت نی و زحمت حرف
هوش مصنوعی: کلام او به قدری نرم و لطیف است که همچون نی آواز می‌خواند و هر کلمه‌اش به آسانی و بی‌زحمت جاری می‌شود.
صفتش را حدوث کی سنجد
سخنش در حروف کی گنجد
هوش مصنوعی: هیچ‌کس نمی‌تواند وصف او را به درستی درک کند و سخنانش را در کلمات محدود کند.
وهم حیران ز شکل صورتهاش
عقل واله ز سِرّ سورتهاش
هوش مصنوعی: اندیشه و تفکر به شکل و جلوه‌های ظاهری او حیران و متحیر است و عقل از رازهای باطنی و عمق وجود او شگفت‌زده و متعجب شده است.
مغز و نغز است حرف و سورت او
دلبر و دلپذیر صورت او
هوش مصنوعی: حرف‌های او مانند مغز و جوهر هستند و ظاهر او زیبا و دلربا به نظر می‌رسد.
زان گرفته مقیم قوّت و قوت
زادهٔ ملک و دادهٔ ملکوت
هوش مصنوعی: از آنجا که بر پایهٔ قدرت و نیرو قرار گرفته، فرزند ملک و بخشیدهٔ آسمان است.
سرّ او بهر حلّ مشکلها
روح جانها و راحت دلها
هوش مصنوعی: راز او برای حل مشکلات، جان‌ها را زنده کرده و دل‌ها را آرامش می‌بخشد.
دل مجروح را شفا قرآن
دل پر درد را دوا قرآن
هوش مصنوعی: دل زخم خورده‌ای را قرآن مایه‌ی شفا می‌باشد و دل پر از درد را قرآن درمان می‌کند.
تو کلام خدای را بی‌شک
گر نئی طوطی و حمار و اِشَک
هوش مصنوعی: اگر تو بدون تفکر و درک کلام خدا را بگویی، در واقع مانند طوطی یا الاغ خواهی بود که فقط به تکرار می‌پردازد.
اصل ایمان و رکن تقوی دان
کان یاقوت و گنج معنی دان
هوش مصنوعی: اساس ایمان و پایه تقوا را بشناس، زیرا آن مانند یاقوت و گنجی پرارزش و پرمعناست.
هست قانون حکمت حکما
هست معیار عادت علما
هوش مصنوعی: عقل و دانایی، برای حکما یک قانون دارد و این قانون، معیار رفتار عالمان است.
نزهت جانها ستایش اوست
سلوت عقلها نمایش اوست
هوش مصنوعی: ستایش او موجب سرزندگی جان‌هاست و جلوه‌گری او نمایش عقل‌هاست.
آیت او شفای جان تقی
رایتش درد و اندهان شقی
هوش مصنوعی: معنای این بیت به این صورت است که نشانه او، درمان بخش روح و جان هر انسانی است و نشان دهنده این است که درد و رنج و غم، نشانه سختی و ناآرامی انسان‌هاست.
عقل و نفس از نهاد او حاجز
فصحا از طریق آن عاجز
هوش مصنوعی: عقل و نفس انسان از درون او جدا هستند و فصاحت و بلاغت در سخن گفتن نمی‌تواند از این طریق به طور کامل نمایان شود.
عقل کل را فکنده در شدّت
نفس کل را نشانده در عدّت
هوش مصنوعی: عقل کل را در شدت و قدرت خود به کار می‌گیرد و تمامی موجودات را تحت تأثیر قرار می‌دهد.