سناییبخش ۸۴ - فی‌الامتحان
آن زمان کاین حجاب برگیرند
کارها جملگی ز سر گیرند
بد و نیک تو بر تو بوتهٔ اوست
تا بدانی که دشمنی یا دوست
تا در این بوته زرّ پخته شوی
راست چون سیم خام سخته شوی
خَبث خُبث تو بسوزد پاک
بگذرد خاک پایت از افلاک
فلک‌المستقیم جای تو شد
چون خدای تو رهنمای تو شد
کاین که نه چرخ و چار ارکانست
آزمایش سرای یزدانست
نیک و بد را که آن به پرده درست
آزمون پرده‌ساز و جلوه‌گر است
چیست به زین که نزد دشمن و دوست
بوته و کوره و ترازو اوست
آزمایش جدا کند پس و پیش
کَه و دانه بدو سره کم و بیش
در خیال ار فزون و کاست بود
آزمایش گواه راست بود
آدمی را که بر سقر گذرست
جلوه‌گر کفر و دین و خیر و شرست
تا چو در بوتهٔ هلاک شود
زانچه آلوده گشت پاک شود
شد هلاک ار دلش نباشد پاک
ور بود پاک از این سفرش چه باک
پاک رو زین سرای پر شر و شور
ورنه گردی به زیر پای ستور
آنکه او پاک رفت زین منزل
گشت زادِ رهش همه حاصل
وانکه او بدگرست و آلوده
گشت در رنج راه فرسوده
درشکن بام و بوم قلب سلیم
به کلام آی و درگذر ز کلیم
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
آن زمان کاین حجاب برگیرند
کارها جملگی ز سر گیرند
هوش مصنوعی: زمانی که این پوشش را کنار بزنند، همه امور به سرعت دوباره آغاز خواهند شد.
بد و نیک تو بر تو بوتهٔ اوست
تا بدانی که دشمنی یا دوست
هوش مصنوعی: بدی و نیکی تو نشانه‌های درون خودت هستند، تا بتوانی تشخیص بدهی که آیا دشمنی یا دوست.
تا در این بوته زرّ پخته شوی
راست چون سیم خام سخته شوی
هوش مصنوعی: برای اینکه بتوانی به کمال و طلا تبدیل شوی، باید مانند نقره‌ای که هنوز آماده نشده، در فراز و نشیب‌ها و سختی‌ها شکل بگیری و پرورش یابی.
خَبث خُبث تو بسوزد پاک
بگذرد خاک پایت از افلاک
هوش مصنوعی: بدی‌ها و نازیبایی‌های تو از بین می‌رود و تو با خوبی خود به سمت پاکی و بلندی رسیده و قدم‌هایت بالاتر از آسمان‌ها قرار می‌گیرد.
فلک‌المستقیم جای تو شد
چون خدای تو رهنمای تو شد
هوش مصنوعی: راه مستقیم زندگی تو مانند خداوند، که راهنما و هدایتگر تو است، مشخص و روشن شد.
کاین که نه چرخ و چار ارکانست
آزمایش سرای یزدانست
هوش مصنوعی: این دنیا فقط یک محل آزمایش است که تصمیم‌گیری‌ها و رفتارهای ما را در برابر خداوند می‌سنجد، نه صرفاً نتیجه فعالیت‌های چرخش طبیعت یا چهار عنصر اصلی.
نیک و بد را که آن به پرده درست
آزمون پرده‌ساز و جلوه‌گر است
هوش مصنوعی: نیک و بد را تنها با آزمایش و سنجش درست می‌توان شناخت، همان‌طور که پرده‌ساز و نمایش‌دهنده، جلوه‌ها را به‌خوبی نشان می‌دهند.
چیست به زین که نزد دشمن و دوست
بوته و کوره و ترازو اوست
هوش مصنوعی: هیچ چیز بهتر از این نیست که نزد دشمن و دوست، ارزش و جایگاه تو مشخص و معین باشد. به عبارتی، انسان باید در برابر دیگران قابل سنجش و درک شود.
آزمایش جدا کند پس و پیش
کَه و دانه بدو سره کم و بیش
هوش مصنوعی: آزمایش می‌تواند چیزهای خوب و بد را از هم جدا کند و تشخیص دهد که چیزی ارزشمندتر است و چیزی کم‌ارزش‌تر.
در خیال ار فزون و کاست بود
آزمایش گواه راست بود
هوش مصنوعی: اگر تصورات ما بیشتر یا کمتر از حقیقت باشد، امتحان و آزمایش نشان‌دهنده‌ی واقعیت خواهد بود.
آدمی را که بر سقر گذرست
جلوه‌گر کفر و دین و خیر و شرست
هوش مصنوعی: انسانی که از مراحل دشوار و سخت عبور کرده، در واقع هم جنبه‌های کفر و دین و هم خوبی و بدی را در وجود خود نمایان می‌سازد.
تا چو در بوتهٔ هلاک شود
زانچه آلوده گشت پاک شود
هوش مصنوعی: تا زمانی که آنچه در بوتهٔ نابودی قرار گرفته، از آلودگی‌ها بزداید و دوباره پاک گردد.
شد هلاک ار دلش نباشد پاک
ور بود پاک از این سفرش چه باک
هوش مصنوعی: اگر دل او پاک نباشد، هلاک خواهد شد و اگر از این سفر دلش پاک باشد، چه فرق می‌کند.
پاک رو زین سرای پر شر و شور
ورنه گردی به زیر پای ستور
هوش مصنوعی: اگر در این دنیای پر آشوب و هیاهو، با نیک‌نیتی و پاکی راه بروی، به زیرپای اسب‌ها نخواهی افتاد و از گزند آسیب‌های آن در امان خواهی بود.
آنکه او پاک رفت زین منزل
گشت زادِ رهش همه حاصل
هوش مصنوعی: کسی که با پاکی و صداقت از این دنیا رفت، تمام دستاوردهای او در زندگی، ثمره‌ی مسیر او خواهد بود.
وانکه او بدگرست و آلوده
گشت در رنج راه فرسوده
هوش مصنوعی: کسی که به دیگران بدی کرده و خود را آلوده کرده است، در زحمت و رنج به سر می‌برد و راهش دشوار و خسته‌کننده است.
درشکن بام و بوم قلب سلیم
به کلام آی و درگذر ز کلیم
هوش مصنوعی: به قلب خالص و پاک اجازه بده تا با کلامش درب‌ها و دیوارها را بشکند و فراموش کن که تو را از چنگ سخنان کلیم (حضرت موسی) می‌گیرد.