بخش ۸ - التمثیل فی اصحاب تمنّی السوء
راد مردی ز غافلی پرسید
چون ورا سخت جلف و جاهل دید
گفت هرگز تو زغفران دیدی
یا جز از نام هیچ نشنیدی
گفت با ماست خوردهام بسیار
صد ره و بیشتر نه خود یکبار
تا ورا گفت راد مرد حکیم
اینت بیچاره اینت قلب سلیم
تو بصل نیز هم نمیدانی
بیهده ریش چند جنبانی
آنکه او نفس خویش نشناسد
نفس دیگر کسی چه پرماسد
وآنکه او دست و پای را داند
او چگونه خدای را داند
انبیا عاجزند از این معنی
تو چرا هرزه میکنی دعوی
چون نمودی بدین سخن برهان
پس بدانی مجرّد ایمان
ورنه او از کجا و تو ز کجا
خامشی به ترا تو ژاژ مخا
علما جمله هرزه میلافند
دین نه بر پای هرکسی بافند
بخش ۷ - فصل فی ان الاستواء معقول والکیفیة مجهول: آن یکی رجل گفته آن یک یدبخش ۹ - فصل اندر درجات: جانت را دوزخ آشیانه مکن
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: محمودرضا رجایی
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
راد مردی ز غافلی پرسید
چون ورا سخت جلف و جاهل دید
هوش مصنوعی: مردی از روی نادانی و غفلت، از دیگری دربارهاش سؤال کرد چراکه او را فردی ناآگاه و بیفکر مشاهده کرده بود.
گفت هرگز تو زغفران دیدی
یا جز از نام هیچ نشنیدی
هوش مصنوعی: گفت: آیا تو هرگز زعفران را از نزدیک دیدهای، یا فقط نام آن را شنیدهای؟
گفت با ماست خوردهام بسیار
صد ره و بیشتر نه خود یکبار
هوش مصنوعی: او گفت که من با کسانی که در کنارم بودند، بارها و بارها در مورد این موضوع صحبت کردهام و حتی یک بار هم تنها این کار را نکردهام.
تا ورا گفت راد مرد حکیم
اینت بیچاره اینت قلب سلیم
هوش مصنوعی: مرد حکیم به او گفت: «این حال تو نشان از بیچارگیات است و دل تو پاک و بیآلایش است.»
تو بصل نیز هم نمیدانی
بیهده ریش چند جنبانی
هوش مصنوعی: تو حتی نمیدانی که چقدر بیفایده و بیهوده خود را به زحمت می افتی و در حال جنب و جوش هستی.
آنکه او نفس خویش نشناسد
نفس دیگر کسی چه پرماسد
هوش مصنوعی: کسی که نتواند خود را بشناسد، چگونه میتواند دیگری را بشناسد؟
وآنکه او دست و پای را داند
او چگونه خدای را داند
هوش مصنوعی: کسی که نمیتواند چگونگی حرکت دست و پای خود را درک کند، چگونه میتواند وجود و ماهیت خدا را درک کند؟
انبیا عاجزند از این معنی
تو چرا هرزه میکنی دعوی
هوش مصنوعی: پیام این بیت این است که پیامبران و پیشوایان دین از درک و بیان عمق برخی مفاهیم ناتوانند، پس چرا تو به راحتی و بدون دلیل ادعای فهم و درک این مفاهیم را میکنی؟
چون نمودی بدین سخن برهان
پس بدانی مجرّد ایمان
هوش مصنوعی: وقتی با این گفتهی خود دلیل را نمایان ساختی، پس به درستی متوجه خواهی شد که ایمان خالص و ناب است.
ورنه او از کجا و تو ز کجا
خامشی به ترا تو ژاژ مخا
هوش مصنوعی: این شعر به تضاد بین دو نفر اشاره دارد. یکی از آنها در جایگاه بالایی قرار دارد و دیگری در موقعیتی پایینتر. سکوت و خاموشی یکی از آنها نمایانگر ناپایداری اوست و این نشان میدهد که هر کدام از آنها از دنیای متفاوتی آمدهاند. در واقع، هیچکدام نمیتوانند موقعیت یکدیگر را درک کنند و در نتیجه، به جای صحبت و بحث، بهتر است که سکوت کنند.
علما جمله هرزه میلافند
دین نه بر پای هرکسی بافند
هوش مصنوعی: این بیت به نقد افرادی میپردازد که بدون داشتن دانش و درک صحیح، از دین صحبت میکنند و در نتیجه نمیتوانند آن را به درستی برای دیگران تبیین کنند. نویسنده تأکید میکند که دین باید بر اساس اصول صحیح و قابل فهم بنا شود، نه اینکه هر کس به میل خود آن را تعبیر کند.