برگردان به زبان ساده
ای مسلمانان خلایق حالْ دیگر کردهاند
از سر بیحرمتی معروف، منکَر کردهاند
هوش مصنوعی: ای مسلمانان، مردم وضعیتشان تغییر کرده است. آنها به خاطر بیحرمتی، کارهای زشت را معروف و شناخته شده کردهاند.
در سماع و پند، اندر دیدنِ آیات حق
چشم عبرت کور و گوش زیرکی کر کردهاند
هوش مصنوعی: در حالتی از شادی و درسآموزی، افرادی که نشانههای حق را میبینند به گونهای شدهاند که چشمهایشان برای عبرت آموزی بسته و گوشهایشان برای درک حقایق ناشنواست.
کار و جاه سروران شرع در پای اوفتاد
زان که اهل فسق از هر گوشه سر برکردهاند
هوش مصنوعی: به خاطر بروز فساد و نادرستی در جامعه، قدرت و مقام کسانی که باید طبق اصول و قوانین عمل کنند، دچار ضعف و سقوط شده است.
پادشاهان قوی بر دادخواهانِ ضعیف
مرکزِ درگاه را سدِّ سکندر کردهاند
هوش مصنوعی: در این شعر بیان شده است که حکام و پادشاهان قدرتمند، مانع و سد بزرگی برای کسانی که به دنبال عدالت و حق خود هستند، ایجاد کردهاند. در واقع، آنها راه رسیدن به انصاف و حقخواهی را برای افراد ضعیف مسدود کردهاند.
مُلکِ عَمرو و زید را جمله به ترکان دادهاند
خون چشم بیوگان را نقش منظر کردهاند
هوش مصنوعی: سرزمینهای عمرو و زید را به طور کامل به ترکها سپردهاند و اشک و اندوه بیوهزنان، به عنوان تصویری دردناک، نقش بسته است.
شرع را یکسو نهادستند اندر خیر و شر
قول بطلمیوس و جالینوس باور کردهاند
هوش مصنوعی: در اینجا گفته شده که قوانین دین را کنار گذاشتهاند و به جای آن، به نظرات دو دانشمند قدیمی یعنی بطلمیوس و جالینوس در مورد خوبی و بدی اعتماد کردهاند.
عالمانِ بیعمل از غایت حرص و اَمَل
خویشتن را سخرهٔ اصحاب لشکر کردهاند
هوش مصنوعی: عالمان بیعمل به خاطر حرص و آرزوهایشان، خود را به تمسخر دیگران، به ویژه سربازان، ملحق کردهاند.
گاه وصّافی برای وقف و اِدرار و عمل
با عُمر در عدل، ظالم را برابر کردهاند
هوش مصنوعی: گاهی اوقات، نیکی و بدی را در قضاوتهای انسانی برابر میدانند و به طور خاص، برای ارزیابی رفتارها و کردارها، ظالم را در کنار عادل قرار میدهند.
از برای حرص سیم و طمْعْ در مال یتیم
حاکمانْ حکم شریعت را مُبَتَّر کردهاند
هوش مصنوعی: به خاطر حرص و طمع در مال یتیمان، حاکمان حکمهای شرعی را کنار گذاشتهاند.
خرقهپوشانِ مُزوِّرسیرتِ سالوسورز
خویشتن را سخرهٔ قیماز و قیصر کردهاند
هوش مصنوعی: برخی از کسانی که لباس زهد و ورع بر تن دارند، به ظاهر خود را بزرگ و محترم نشان میدهند و دیگران را به تمسخر میگیرند.
گاه خلوت صوفیان وقت با موی چو شیر
وِردِ خود ذکر برنج و شیر و شکّر کردهاند
هوش مصنوعی: گاههایی از شب که صوفیها در تنهایی به سر میبرند، با موهای خود مانند شیر، مشغول ذکر گفتن و به یاد آوردن برنج و شیر و شکر هستند.
قاریان ز الحان ناخوش نظمِ قرآن بُردهاند
صوت را در قول همچون زیرِ مِزمَر کردهاند
هوش مصنوعی: خوانندگان با نغمات ناخوشایند، صدای قرآن را تحت تاثیر قرار داده و کلام را به گونهای ارائه میدهند که همچون صدای ناهنجار به گوش میرسد.
در مناسک، از گدایی، حاجیانِ حجفروش
خیمههای ظالمان را رُکن و مَشعَر کردهاند
هوش مصنوعی: در مناسک حج، عدهای از زائران که خود را به مقام و جایگاه خاصی میرسانند، به دنبال سودجویی از دیگران هستند و خیمههای کسانی را که ظلم و ستم کردهاند، به مکانی مهم تبدیل کردهاند.
مالدارانِ توانگرکیسهٔ درویشدل
در جفا درویش را از غم توانگر کردهاند
هوش مصنوعی: ثروتمندان با داراییهای خود، دل درویشان را در سختی و درد قرار دادهاند و به این ترتیب درویشان را از غمهای ثروتمندان متاثر کردهاند.
سر ز کبر و بخل بر گردون اخضر بردهاند
مالِ خود بر سایلان کبریت اَحمر کردهاند
هوش مصنوعی: با خودخواهی و حرص، ثروتشان را به آسمان بردهاند و به دیگران چیزی نمیدهند. آنها همواره در تلاشند تا مال و دارایی خود را به صورت خاص و به تنهایی نگهدارند.
زین یکی مشتِ کبوتربازِ چون شاهین به ظلم
عالَمی بر خلق چون چشمِ کبوتر کردهاند
هوش مصنوعی: از اینجا یک کبوتر به مانند شاهینی در دنیای ظلم و ستم بر مردم برآمده است؛ چشمانش مانند چشم کبوتر، که نشاندهنده نازکی و آسیبپذیری آن است.
خواجگان دولت از محصولِ مالِ خشکریش
طوق اسب و حلقهٔ معلوم استر کردهاند
هوش مصنوعی: سردمداران و مقامات دربار از ثروت و منابع مالی ناشی از درآمدهای غیرقابل اعتماد و ناپایدار بهرهمند شدهاند و از این راه به رفاه و مالاندوزی دست یافتهاند.
بر سریر سَروَری از خوردن مال حرام
شخصِ خود فربیّ و دینِ خویش لاغر کردهاند
هوش مصنوعی: بر تخت مدیریتی که به خاطر مصرف مال حرام به دست آمده، شخص خود را فریفته و دینش را تضعیف کردهاند.
از تموزِ زخمِ گرم و بهمنِ گفتارِ سرد
خلق را با کام خشک و دیدهٔ تر کردهاند
هوش مصنوعی: از گرمای زخمهای تابستان و سردی سخنان در زمستان، مردم را با تشنگی و چشمانی اشکبار پر کردهاند.
خون چشم بیوگانست آنکه در وقت صبوح
مهترانِ دولت اندر جام و ساغر کردهاند
هوش مصنوعی: در زمان صبحگاه، آنهایی که در دست کردن جام و ساغر و از享 دیده نشدند، درد و رنج بیوهزنان را فراموش کردهاند و خون آنها به چشمانشان نشسته است.
تا که دهقانان چو عوّانان قباپوشان شدند
تخمکشتِ مردمان بیبار و بیبر کردهاند
هوش مصنوعی: وقتی کشاورزان مانند سرایداران لباسهای محلی پوشیدند، زراعت مردم بیثمر و بدون نتیجه شده است.
تا که تازیکان چو قفچاقان کُلهداران شدند
خواجگان را بر سر از دستار معجر کردهاند
هوش مصنوعی: زمانی که ترکها مانند قزاقها به قدرت رسیدند، خواص و صاحبان قدرت را به شکل نازکدستی و بیارزشی درآوردند.
از نفاق، اصحابِ دارُالضَّرب در تقلیب نقد
مؤمنانِ زفت را بیزور و بیزر کردهاند
هوش مصنوعی: دوستان این مکان به دلیل داشتن نفاق، در حال دسیسه و تلاش برای تغییر نظر و اعتقاد مؤمنان هستند، بدون اینکه نیازی به قدرت یا ثروت داشته باشند.
کار عُمّالِ سرای ضرب همچون زر شده است
زانکه زر بر مردمان یک سر مزوّر کردهاند
هوش مصنوعی: کارگران دکان طلا و جواهر مانند طلا شدهاند، زیرا طلا بر انسانها یک شکل دروغین و فریبنده ایجاد کرده است.
شاعران شهرها از بهر فرزند و عیال
شخص خود را همچو کِلکی زرد و لاغر کردهاند
هوش مصنوعی: شاعران در شهرها به خاطر فرزندان و خانوادهشان، خود را مانند کلکی زرد و نازک کردهاند.
غازیان نابوده در غزوِ غزای روم و هند
لافِ خود افزون ز پور زال و نوذر کردهاند
هوش مصنوعی: سربازان و جنگجویان که در نبردهای خود با رومیان و هندیان شکست خوردهاند، از خود bragging و فخر فروشی میکنند و ادعای بزرگی دارند که به مراتب بیشتر از پسر زال و نوذر است.
حبّهدزدان از ترازوها بر اطرافِ دکان
طبع را در حبّه دزدیدن مخیّر کردهاند
هوش مصنوعی: دزدهای حبوبات به دور دکانها در حال چیدن و جمعآوری چیزهایی هستند که ایجاد تمایل و وسوسه میکند تا دیگران نیز به دزدی فکر کنند.
ای دریغا مهدیی! کامروز از هر گوشهای
یک جهان دجّالِ عالمسوز سر برکردهاند
هوش مصنوعی: ای کاش مهدی! در این روزها از هر سو دجالانی که جهان را میسوزانند، سر برآوردهاند.
مُصحف یزدان درین ایام کس میننگرد
چنگ و بربط را بها اکنون فزونتر کردهاند
هوش مصنوعی: در این روزها، هیچ کس به کتاب آسمانی توجهی نمیکند و به جای آن، به سازها و موسیقی بیشتر اهمیت میدهند.
کودکان خُرد را در پیش مستان مِی دهند
مر مخنّث را امینِ خوان و دختر کردهاند
هوش مصنوعی: کودکان کوچک را در حضور بزرگترها و افرادی که مینوشند، میگذارند، و فردی که ویژگیهای ناپسند دارد را به عنوان نگهبان مهمانی انتخاب کردهاند و دختر را نیز به شکلی خاص برای خود کردهاند.
ای مسلمانان! دگر گشتهست حالِ روزگار
زان که اهل روزگار احوال دیگر کردهاند
هوش مصنوعی: ای مسلمانان! وضعیت زمانه تغییر کرده است چون مردم آن زمان حال و هوای متفاوتی پیدا کردهاند.
ای سنایی پند کم دِه کاندرین آخر زمان
در زمین مُشتی خر و گاو سر و بر کردهاند
هوش مصنوعی: ای سنایی، کمتر نصیحت کن؛ زیرا در این روزگار آخر زمان، در زمین گروهی از الاغ و گاو سرازیر شدهاند.