سام میرزا صفوی۲۹۱- آگهی خراسانی
منشی و فاضل بود و در شعر به قصیده گویی مایل اما خباثت بر مزاجش غالب و حطام دینوی را طالب چنانکه در زمان سلطان حسین میرزا نشانی را برای خود نوشته و مهر پادشاه و امر را بقلم موی تقلید کرده بعد از آنکه ظاهر شد آن پادشاه بنابر رعایت اهل فضل که بر ذمت پادشاهان عالیشان و بزرگان خرده دان لازم بلکه فرض و متحتم است قلم عفو بر جریده ی گناهش کشیده بود. بعد از آن در جواب دریای ابرار امیر خسرو دهلوی شهر آشوبی جهت سکان هرات گفته درآمدش اینست :
دست را هرگز نبودی آشنایی با دهان
عرصه ی شهر هری رشک سپهر اخضر است
در گهش را شمسه خورشید گلمیخ زراست
جرم طین را یک مشت خاک از خاک ریز خندقش
نرگس باغ جهان آرای او هفت اختر است
پایتخت صدهزاران خسرو گیتی گشاست
کهنه تاریخ بسی شاهان انجم لشکر است
چرخ کجرو بین که از تأثیر او شهری چنین
و در این قصیده ابیات رکیک بسیار گفته که آنرا ذکر کردن لایق سیاق کتاب نیست اما دو بیت بجهت معین میکال گفته نوشته شد و فی الواقع اگر کسی او را دیده باشد میداند که طرفه تشبیهی کرده است و طرفه تر آنکه خواجه مذکور این دو بیت را یادداشت و در مجالس بطریق مطایبه میخواند .
هذه الأبیات :
مسکن جمعی پریشان روزگار ابتر است
بر معین بین از نشانهای نجاست صد هزار
ز اختر بد آبله . بر روی آن بد اختر است
روی زشتش از کثافت مطبخ نمرود را
۲۹۰- دوستمحمد جانی: از مردم سبزوار خراسان است و او بصفای ذهن سلیم و ذکای طبع مستقیم از سایر شعرای زمان خود امتیاز داشت و بفقر و مسکنت او دیگری کم بود هرگز از کسی طمعی نمیکرد و اگر کسی چیزی برای او بردی قبول نمیکرد و میگفت رزاق کریم و بخشنده ی لازم التعظیم و التکریم از خزانه اکرام عام خود بمن آن قدر لطف کرده که مرا کافی است و در شعر خصوصا قصیده او را رتبه عالی بود چنانکه او را مولانا دوستمحمد قصیده خوان میگفتند این چند بیت از قصیده ی او که در تتبع استادان گفته نوشته شد و بسیار خوب گفته :۲۹۲- مولانا احمد طبسی: که بمولانا احمد تونی مشهور است و معلم حضرت صاحبقرانی بوده، آخر نمک حرامی کرده از این آستان عالیشان روی گردان شده بروم رفت و با امیرخان که آنزمان حاکم هرات بود خاطر نشان کرد که او هجو شما و مردم هرات کرده و سبب عداوت این بود که در شهر آشوب برای او گفته بود:
اطلاعات
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
منشی و فاضل بود و در شعر به قصیده گویی مایل اما خباثت بر مزاجش غالب و حطام دینوی را طالب چنانکه در زمان سلطان حسین میرزا نشانی را برای خود نوشته و مهر پادشاه و امر را بقلم موی تقلید کرده بعد از آنکه ظاهر شد آن پادشاه بنابر رعایت اهل فضل که بر ذمت پادشاهان عالیشان و بزرگان خرده دان لازم بلکه فرض و متحتم است قلم عفو بر جریده ی گناهش کشیده بود. بعد از آن در جواب دریای ابرار امیر خسرو دهلوی شهر آشوبی جهت سکان هرات گفته درآمدش اینست :
هوش مصنوعی: او فردی با دانش و فاضل بود که در شعر به قصیده‌گویی تمایل داشت. اما خباثت بر روح و روانش غالب بود و به دنبال چیزهای دنیوی بود. در زمان سلطان حسین میرزا، درخواست نوشته‌ای برای خود کرد و مهر پادشاه و دستوری را با قلم موی تقلید کرد. پس از اینکه این پادشاه به او توجه کرد، به خاطر احترام به اهل فضل که بر عهده پادشاهان بزرگ و محترم است، بر روی سوابق بد او قلم عفو کشید. سپس در پاسخ به امیر خسرو دهلوی، شعری به نام "دریای ابرار" برای ساکنان هرات سرود.
دست را هرگز نبودی آشنایی با دهان
عرصه ی شهر هری رشک سپهر اخضر است
هوش مصنوعی: هرگز دست کسی به زبانی آشنا نبوده و در رقابت با زیبایی‌های شهر، آسمان سبز حسادت‌برانگیز است.
در گهش را شمسه خورشید گلمیخ زراست
جرم طین را یک مشت خاک از خاک ریز خندقش
هوش مصنوعی: در زیر نور خورشید، گلی به آنجا می‌روید که خاک سرزمینش را، از عمق خندق، با یک مشت خاک می‌گیریم.
نرگس باغ جهان آرای او هفت اختر است
پایتخت صدهزاران خسرو گیتی گشاست
هوش مصنوعی: نرگس زیبا و دل‌فریب او، مثل هفت ستاره درخشان، پایتختی است برای صدها هزار فرمانروای جهان.
کهنه تاریخ بسی شاهان انجم لشکر است
چرخ کجرو بین که از تأثیر او شهری چنین
هوش مصنوعی: تاریخ قدیمی پر از پادشاهان و فرمانروایان است. با نگاهی به آسمان و گردش آن، متوجه خواهیم شد که تأثیر آن چگونه می‌تواند یک شهر را تحت تأثیر قرار دهد.
و در این قصیده ابیات رکیک بسیار گفته که آنرا ذکر کردن لایق سیاق کتاب نیست اما دو بیت بجهت معین میکال گفته نوشته شد و فی الواقع اگر کسی او را دیده باشد میداند که طرفه تشبیهی کرده است و طرفه تر آنکه خواجه مذکور این دو بیت را یادداشت و در مجالس بطریق مطایبه میخواند .
هوش مصنوعی: در این شعر، اشعار زشتی وجود دارد که ذکر آنها در این کتاب مناسب نیست. اما به دلیل خاصی، دو بیت از آن مورد توجه قرار گرفته و نوشته شده است. در واقع، اگر کسی آن شخص را دیده باشد، متوجه خواهد شد که او تشبیه جالبی کرده است. جالب‌تر این که آن فرد این دو بیت را یادداشت کرده و در مجالس به صورت شوخی میخواند.
هذه الأبیات :
هوش مصنوعی: این ابیات:
مسکن جمعی پریشان روزگار ابتر است
بر معین بین از نشانهای نجاست صد هزار
هوش مصنوعی: محل زندگی افرادی که در زندگی دچار سردرگمی و پریشانی هستند، بسیار نامناسب و زشت به نظر می‌رسد و نشانه‌های ناپاکی و آلودگی در آنجا به وضوح دیده می‌شود.
ز اختر بد آبله . بر روی آن بد اختر است
روی زشتش از کثافت مطبخ نمرود را
هوش مصنوعی: از ستاره‌ای شوم زشتی بر چهره‌اش است؛ برآمدنش ناشی از آلودگی‌ها و کثافت‌های مطبخ نمرود.