گنجور

شمارهٔ ۷۰ - در مدح ولی‌الله اعظم امیرالمؤمنین «علیه‌السلام»

ولی خالق اکبر علی هو علی حق
وصی پاک پیغمبر علی هو علی حق
مطیع حضرت سبحان به حکم محکم قرآن
مطاع ماسوا یکسر علی هو علی حق
به روحانی لاهوتی به جسمانی ناسوتی
امام و هادی و رهبر علی هو علی حق
ز پیدا و نهان مخبر بکل ما خلق مظهر
بذات پاک حق مظهر علی هو علی حق
بخلق اول و آخر چه در باطن و چه در ظاهر
بهین سید مهین سرور علی هو علی حق
بیکدم جمله عالم را چه عالم را چه آدم را
ز لفظ کن پدید آور علی هو علی حق
خداجویان صادق را دل آگاهان عاشق را
بجان جانان بدل دلبر علی هو علی حق
یگانه در دریا دل محیط و کشتی و ساحل
شراع و بیدق و لنگر علی هو علی حق
خم و خم خانه و مینا شراب و مستی و غوغا
سبو و ساقی و ساغر علی هو علی حق
بنفس واحده حاضر زعین ناظره ناظر
بهر محضر بهر منظر علی هو علی حق
شریعت را پس از احمد مکین مرکز و مسند
چراغ مسجد و منبر علی هو علی حق
جز از در شهر را کوره پیمبر شهر علم آنگه
بدین شهر معظم در علی هو علی حق
جلیلی کز علوشان شد ایندولت ورا ارزان
ز حق تیغ از نبی دختر علی هو علی حق
رسل را یکسر از آدم نهان و فاش تا خاتم
انیس و مونس و یاور علی هو علی حق
کتب را بر همه آیت بطون و معنی و حکمت
رموز و صادر و مصدر علی هو علی حق
شهی کز رفعت و شوکت بود او را پی خدمت
فلک چاکر ملک لشگر علی هو علی حق
گه علم از همه اعلم گه حلم از همه اقدم
بهر فضل از همه برتر علی هو علی حق
شجاعی کز هنرمندی دوتا کردی و برکندی
تن مرحب در خیبر علی هو علی حق
دلیری کز همه گردان شجاعان و هم آوردان
ندید از بهر خود همسر علی هو علی حق
شهنشاهی که دربانی کنند او را بسلطانی
جم و دارا و اسکندر علی هو علی حق
سراسر ملک هستی را بلندی را و پستی را
خدیو معدلت‌گستر علی هو علی حق
امیری کز وفاداری پی جانبازی و یاری
نبی را خفت در بستر علی هو علی حق
پدر بر بوالبشر آنشه که از رفعت به بیت‌الله
تولد یافت از مادر علی هو علی حق
ز قدرت و ز رخ زیبا نگهبان و ضیا افزا
به نه افلاک و هفت اختر علی هو علی حق
قدیری کوچوشد ظاهر بشد ظاهر از آن قادر
سراسر قدرت داور علی هو علی حق
صمد دستی که بشکستی صنمها از زبردستی
الهی خانه را اندر علی هو علی حق
بفرمان خدا آنکو کشید از قوت بازو
ز خیل مشرکین کیفر علی هو علی حق
عدوسوزی که در میدان فرستادی سوی نیران
روان عمرو چون عنتر علی هو علی حق
شهی کاندر جزا ایزد محبش را جزا بخشد
بهشت و طوبی و کوثر علی هو علی حق
صغیر از حق همی جوید چنین توفیق تا گوید
از این دم تا دم محشر علی هو علی حق

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ولی خالق اکبر علی هو علی حق
وصی پاک پیغمبر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: خالق بزرگ، علی است و او جانشین پاک پیامبر است و در حقیقت، علی همان حق است.
مطیع حضرت سبحان به حکم محکم قرآن
مطاع ماسوا یکسر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: طبق دستورات خداوند و به سبب آیات روشن قرآن، فرمانبرداری جز در برابر او نیست و همه چیز دیگر در حقیقت زیر سایه او است.
به روحانی لاهوتی به جسمانی ناسوتی
امام و هادی و رهبر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: در اینجا به وجود مقدس و الهی امام علی اشاره می‌شود، که هم روحانی و خدایی است و هم در ظاهر انسانی و جسمانی. او به عنوان راهنما و پیشوای حقیقی، نمایانگر حق و حقیقت است.
ز پیدا و نهان مخبر بکل ما خلق مظهر
بذات پاک حق مظهر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: کسی که از همه موجودات، چه آشکار و چه پنهان، آگاه است، به حقیقت بی‌نظیر خداوند تجلی یافته است. خداوند در ذات مقدس خود، حق مطلق است و همه چیز در برابر او حق است.
بخلق اول و آخر چه در باطن و چه در ظاهر
بهین سید مهین سرور علی هو علی حق
هوش مصنوعی: این شعر به شخصیت والای امام علی (ع) اشاره دارد، که او را بهترین و برترین موجودات در عالم هستی معرفی می‌کند. در هر دو جنبه باطن و ظاهر، امام علی (ع) همواره نمونه‌ای از فضیلت و رهبری است. او همواره به عنوان سرور و بزرگ‌تر از همه معرفی شده است و به حق نیز مورد تأکید قرار می‌گیرد.
بیکدم جمله عالم را چه عالم را چه آدم را
ز لفظ کن پدید آور علی هو علی حق
هوش مصنوعی: با یک کلمه، تمام جهان و همه‌ی آدم‌ها را به وجود آوردم، به وسیله‌ی کلام، علی خودش را به حقیقت نشان داد.
خداجویان صادق را دل آگاهان عاشق را
بجان جانان بدل دلبر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: خداپرستان واقعی و دل آگاهان عاشق، جان خود را فدای معشوق می‌کنند و می‌دانند که در حقیقت، علی است که به حق و حقیقت پیوسته است.
یگانه در دریا دل محیط و کشتی و ساحل
شراع و بیدق و لنگر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: در دل دریا، همه چیز وجود دارد؛ چنانچه کشتی‌ها، سواحل، بادبان‌ها و لنگرها همه نمادهایی از حرکت و ثبات هستند. علی، در اینجا به عنوان مظهر حقیقت و راستین، در مرکز این تصویر قرار دارد.
خم و خم خانه و مینا شراب و مستی و غوغا
سبو و ساقی و ساغر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: در اینجا به تصاویری از جوّ شادی، عیش و نوش، و حالاتی از سرخوشی و سرمستی پرداخته شده است. فضایی پر از زرق و برق و تاخت و تاز احساسات، جایی که وسایل نوشیدنی همچون مینا و سبو به تصویر کشیده شده‌اند. همچنین، اشاره به ساغر و ساقی نشان‌دهنده تجربه‌ای است که انسانی به دنبال لذت و حقیقت در زندگی‌اش می‌گردد. این محیط به نوعی حس آزادگی و نزدیکی به حقیقت را به همراه دارد.
بنفس واحده حاضر زعین ناظره ناظر
بهر محضر بهر منظر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: در این بیت به حضور یک نفس واحد اشاره شده است که با چشم ناظر، برای مشاهده و درک حقایق به تماشا نشسته است. این نفس در هر محضر و جایی از حقیقت بهره‌مند می‌شود و در حقیقت، برحق بودن را می‌بیند و درک می‌کند.
شریعت را پس از احمد مکین مرکز و مسند
چراغ مسجد و منبر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: پس از پیامبر احمد، قواعد و اصول دین به صورت مستحکمی در مرکزیت قرار گرفت و مانند چراغی در مسجد و منبر علی، روشنایی و هدایت را برای انسان‌ها به ارمغان آورد.
جز از در شهر را کوره پیمبر شهر علم آنگه
بدین شهر معظم در علی هو علی حق
هوش مصنوعی: تنها از در شهر علم باید وارد شد، زیرا اینجا سرزمین بزرگی است که در آن علی وجود دارد و او نماینده حقیقت است.
جلیلی کز علوشان شد ایندولت ورا ارزان
ز حق تیغ از نبی دختر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف مقام و شأن والای شخصیتی می‌پردازد که به دلیل خصائص برجسته و نیکویش، جایگاه والایی را در نظر دیگران دارد. همچنین به ارتباط او با حقیقت و اصول اخلاقی اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که او از نسل بزرگانی چون علی (ع) و نبی (ص) آمده است. در کل، این شعر بر ارزش‌های انسانی و روحانی تأکید دارد و نمایش‌دهندهٔ ارادت و تقدیر از شخصیت‌های برجسته است.
رسل را یکسر از آدم نهان و فاش تا خاتم
انیس و مونس و یاور علی هو علی حق
هوش مصنوعی: در این بیت به ارتباط عمیق و معنوی اشاره شده است. رمز و رازهای عمیق وجود انسان به شکلی خاص در نظر گرفته شده که از ابتدای خلقت تا پایان جهان، علی (علیه‌السلام) به عنوان رفیق و یار حقیقی باقی می‌ماند. از این رو، اشاره‌ای به همراهی و دوستی علی با حقیقت و انسانیت دارد.
کتب را بر همه آیت بطون و معنی و حکمت
رموز و صادر و مصدر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: کتاب‌ها شامل تمام نشانه‌ها، معانی، حکمت‌ها و رموز هستند و از منبعی علمی و صحیح نشأت می‌گیرند.
شهی کز رفعت و شوکت بود او را پی خدمت
فلک چاکر ملک لشگر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: پادشاهی که به خاطر بلندی مقام و عظمتش مشهور است، برای خدمت به آسمان و زمین همانند یک بنده در برابر شاهزاده علی (علی ابن ابی طالب) حاضر است.
گه علم از همه اعلم گه حلم از همه اقدم
بهر فضل از همه برتر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: گاهی علی در علم از همه دانشمندان برتر است، گاهی در بردباری از همه پیشینیان جلوتر است، و در هر فضیلت و برتری، او بالاترین است. علی حقیقتاً علی است.
شجاعی کز هنرمندی دوتا کردی و برکندی
تن مرحب در خیبر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: شجاعتی که از هنر و مهارت خویش بهره برد و با قدرت خود دشمن را در میدان نبرد به زانو درآورد، همانند علی در خیبر است که در مسیر حق گام برداشت.
دلیری کز همه گردان شجاعان و هم آوردان
ندید از بهر خود همسر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: دلیری که از میان تمام جنگجویان شجاع و رقبای تندخو هیچ‌کس را ندید، تنها برای خود از علی همسرش به یاری حق است.
شهنشاهی که دربانی کنند او را بسلطانی
جم و دارا و اسکندر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: شخصی که به مقام پادشاهی دست یافته و دیگران او را به عنوان پادشاهی بزرگ و عظیم همچون جم، دارا و اسکندر می‌شناسند، بر حق و حقیقت قرار دارد.
سراسر ملک هستی را بلندی را و پستی را
خدیو معدلت‌گستر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: در کل جهان وجود، هرچه بلندی و پستی وجود دارد، تحت نظارت و هدایت الوهیت و حقیقت قرار دارد.
امیری کز وفاداری پی جانبازی و یاری
نبی را خفت در بستر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: امیری که به خاطر وفاداری‌اش، در کنار جانبازی و یاری به پیامبر، در خواب و آسایش است، به حق و عدالت علی (علیه‌السلام) نزدیک است.
پدر بر بوالبشر آنشه که از رفعت به بیت‌الله
تولد یافت از مادر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: پدر برترین انسان‌ها، کسی است که از مقام بلند به خانه کعبه به دنیا آمد و مادرش هم علی است، که بالاتر از همه حق است.
ز قدرت و ز رخ زیبا نگهبان و ضیا افزا
به نه افلاک و هفت اختر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: از قدرت و زیبایی رخسار، نگهبان و روشنایی‌بخش بر عرش و هفت ستاره، او بر حق است.
قدیری کوچوشد ظاهر بشد ظاهر از آن قادر
سراسر قدرت داور علی هو علی حق
هوش مصنوعی: قدرت بی‌پایان خداوند و آثار آن در جهان قابل مشاهده است. هر چه را که خدا بخواهد، محقق می‌شود و حقیقت وجود مطلق او در همه جا حضور دارد.
صمد دستی که بشکستی صنمها از زبردستی
الهی خانه را اندر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: دست قدرتمند تو، که قادر به شکستن بت‌هاست، به خاطر توانایی‌ات، خانه را به درستی الهی پر کرده‌ای.
بفرمان خدا آنکو کشید از قوت بازو
ز خیل مشرکین کیفر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: بر اساس فرمان خدا، آن کسی که با قدرت بازو خود بر لشکر مشرکان غلبه یافت، او کسی است که بر حق است و در مسیر حق قرار دارد.
عدوسوزی که در میدان فرستادی سوی نیران
روان عمرو چون عنتر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: کسی که به میدان جنگ فرستادی، همچون عمرو، در حال حرکت است و به حق نزدیک می‌شود.
شهی کاندر جزا ایزد محبش را جزا بخشد
بهشت و طوبی و کوثر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: شاهی که در قیامت، خداوند به او پاداش می‌دهد، به محبتش بهشت و درخت طوبی و کوثر عطا می‌شود و او به راستی بر حق است.
صغیر از حق همی جوید چنین توفیق تا گوید
از این دم تا دم محشر علی هو علی حق
هوش مصنوعی: کودک از حق می‌طلبد که توفیق یابد تا بگوید از این لحظه تا روز قیامت، علی همیشه بر حق است.