گنجور

شمارهٔ ۱۹ - در مدح مولی الکونین علی‌علیه‌السلام

در حقیقت جان ندارد، هرکسی جانان ندارد
هرکسی جانان ندارد، در حقیقت جان ندارد
جان که جان باشد نیاساید دمی بی‌رویِ جانان
پس مُحَقَّق‌ دان که هرکس این ندارد، آن ندارد
معنی اندر صورتِ آدم، همان عشق است آری
آدمی وز عشق غافل‌بودن، این امکان ندارد
ور تو گویی صورت انسان است خندد عقل و گوید
صورتی باشد ولیکن معنیِ انسان ندارد
ای بسا انسان که چون با دیدهٔ تحقیق بینی
کم‌تر از حیوان بُوَد یا فرق با حیوان ندارد
حاصلِ مَطْلَب ندارد جان‌ گزیر از عشقِ جانان
جانِ انسان داشتن زین خوب‌تر برهان ندارد
کیست دلبر؟ آنکه بی‌عشقش دلی تسکین نیابد
کیست جانان؟ آنکه بی‌مهرش کسی ایمان ندارد
مرتضی، شاهِ ولایت، شیرِ یزدان، زوجِ زهرا
کآسمانِ دین چو رویش اختری تابان ندارد
دردِ جسم است آنکه درمانش بُوَد نزدِ طبیبان
دردِ روح إِلّا تولّای علی درمان ندارد
ز انبیا و اولیا و اصفیای پاک‌دامان
کیست آن کاو مرتضی را دست بر دامان ندارد؟
در علی فانی شود آخر وجودِ حق‌پرستان
ز آنکه راهِ حق‌پرستی جز علی پایان ندارد
بی‌علی فُلْکِ بشر غرق است در بحرِ طبیعت
کی به ساحل می‌رسد کشتی چو کشتی‌بان ندارد؟
کرد در گردون تصرف داد بر خورشید رجعت
تا بدانی مُلْکِ هستی جز علی سلطان ندارد
عالمِ ایجاد میدانی است از روی تصور
و اندر آن مردی به‌جز شیرِ خدا جولان ندارد
خواند احمد خویشتن را با علی مولای امت
تا بدانی مرتضی جز مصطفی هم‌شان ندارد
راستی بعد از قضایای غدیر از بهر احمد
هرکه نشناسد علی را جانشین، وجدان ندارد
هرچه می‌خواهی بخوان مَدْحَش ز قولِ حق به قرآن
مدح‌خوانی به ز حق، مدحی به از قرآن ندارد
آن‌که امروز است بی‌سامانِ کوی او، به فردا
باش تا بینی کسی جز او سر و سامان ندارد
آن‌که با عشقش در آتش می‌رود بنگر که یک‌مو
در وجودِ او تصرف آتشِ سوزان ندارد
یا علی خاک درت یعنی «صغیر اصفهانی»
خود تو دانی جز تو بر کس دیدهٔ احسان ندارد
تو ولی نعمتی بر او، تو را می‌خواهد از تو
تا نگویندش که این کوته‌نظر عرفان ندارد

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن (رمل مثمن سالم)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

در حقیقت جان ندارد، هرکسی جانان ندارد
هرکسی جانان ندارد، در حقیقت جان ندارد
هوش مصنوعی: در واقع، کسی که محبوب و معشوقی ندارد، حقیقتاً زندگی و احساس ندارد. وجود او خالی از شور و عشق است.
جان که جان باشد نیاساید دمی بی‌رویِ جانان
پس مُحَقَّق‌ دان که هرکس این ندارد، آن ندارد
هوش مصنوعی: اگر جان واقعی وجود داشته باشد، هیچ وقت لحظه‌ای بدون حضور محبوبش نمی‌ماند. بنابراین، به روشنی می‌توان فهمید که هر کسی این حالت را ندارد، در حقیقت، جان را ندارد.
معنی اندر صورتِ آدم، همان عشق است آری
آدمی وز عشق غافل‌بودن، این امکان ندارد
هوش مصنوعی: عشق در وجود انسان نهفته است و نمی‌توان از آن بی‌خبر بود. آدمی باید به این حقیقت آگاه باشد که عشق جزء جدایی‌ناپذیر زندگی‌اش است.
ور تو گویی صورت انسان است خندد عقل و گوید
صورتی باشد ولیکن معنیِ انسان ندارد
هوش مصنوعی: اگر تو بگويی که او شکل یک انسان است، عقل به خندد و بگوید که ممکن است ظاهری انسانی داشته باشد، اما در حقیقت نشانه‌های واقعی انسان بودن را در خود ندارد.
ای بسا انسان که چون با دیدهٔ تحقیق بینی
کم‌تر از حیوان بُوَد یا فرق با حیوان ندارد
هوش مصنوعی: بسیاری از انسان‌ها را می‌توان دید که وقتی با دقت و درستی نگریسته شوند، از حیوانات کمتر هستند یا هیچ تفاوتی با آنها ندارند.
حاصلِ مَطْلَب ندارد جان‌ گزیر از عشقِ جانان
جانِ انسان داشتن زین خوب‌تر برهان ندارد
هوش مصنوعی: نمی‌توان به عشق محبوب نرسید و در عوض، زندگی انسانی را به دست آورد؛ زیرا وجود انسان، دلیلی بهتر از عشق به معشوق ندارد.
کیست دلبر؟ آنکه بی‌عشقش دلی تسکین نیابد
کیست جانان؟ آنکه بی‌مهرش کسی ایمان ندارد
هوش مصنوعی: دلبر کیست؟ او کسی است که بدون عشقش هیچ دلی آرامش نمی‌یابد. جانان چه کسی است؟ او کسی است که بدون محبتش هیچ‌کس به ایمان نمی‌آید.
مرتضی، شاهِ ولایت، شیرِ یزدان، زوجِ زهرا
کآسمانِ دین چو رویش اختری تابان ندارد
هوش مصنوعی: مرتضی، پیشوای بزرگ و شیر خدا، همسر حضرت زهراست. او مانند ستاره‌ای درخشان در آسمان دین می‌درخشد و هیچ کس جایگاهش را ندارد.
دردِ جسم است آنکه درمانش بُوَد نزدِ طبیبان
دردِ روح إِلّا تولّای علی درمان ندارد
هوش مصنوعی: درد جسمی درمان دارد و می‌توان به پزشکان مراجعه کرد، اما درد روحی تنها با محبت و عشق به علی (ع) قابل درمان است.
ز انبیا و اولیا و اصفیای پاک‌دامان
کیست آن کاو مرتضی را دست بر دامان ندارد؟
هوش مصنوعی: در بین پیامبران و دوستان خدا، چه کسی وجود دارد که ارتباطی با علی (علیه‌السلام) نداشته باشد و به او دست نرساند؟
در علی فانی شود آخر وجودِ حق‌پرستان
ز آنکه راهِ حق‌پرستی جز علی پایان ندارد
هوش مصنوعی: عشق و ایمان به علی باعث می‌شود که وجود حق‌پرستان ناپدید شود، چون راه حق‌پرستی تنها با پیروی از علی به پایان می‌رسد.
بی‌علی فُلْکِ بشر غرق است در بحرِ طبیعت
کی به ساحل می‌رسد کشتی چو کشتی‌بان ندارد؟
هوش مصنوعی: بدون وجود علی، کشتی بشر در دریای طبیعت غرق شده است و نمی‌داند چه زمانی به ساحل می‌رسد، چرا که ناخدای این کشتی را ندارد.
کرد در گردون تصرف داد بر خورشید رجعت
تا بدانی مُلْکِ هستی جز علی سلطان ندارد
هوش مصنوعی: آسمان را به تصرف درآورد و بر خورشید رجعت فرمان داد تا بدانی که در این جهان کسی جز علی، سلطنت و فرمانروایی ندارد.
عالمِ ایجاد میدانی است از روی تصور
و اندر آن مردی به‌جز شیرِ خدا جولان ندارد
هوش مصنوعی: جهانِ هستی صحنه‌ای است که تنها در تصور ما نمود پیدا می‌کند و در این میدان، جز علی(ع)، شیر خدا، کسی نمی‌تواند قدرت و شجاعت نمایش دهد.
خواند احمد خویشتن را با علی مولای امت
تا بدانی مرتضی جز مصطفی هم‌شان ندارد
هوش مصنوعی: احمد، خود را هم‌تراز و هم‌رتبه با علی، مولای امت قرار می‌دهد تا روشن شود که مرتضی (علی) هیچ تفاوتی با مصطفی (محمد) ندارد.
راستی بعد از قضایای غدیر از بهر احمد
هرکه نشناسد علی را جانشین، وجدان ندارد
هوش مصنوعی: پس از واقعه غدیر، اگر کسی علی را به عنوان جانشین پیامبر احمد نشناسد، نمی‌تواند بگوید که وجدان دارد یا انسان درستی است.
هرچه می‌خواهی بخوان مَدْحَش ز قولِ حق به قرآن
مدح‌خوانی به ز حق، مدحی به از قرآن ندارد
هوش مصنوعی: هر چیزی که می‌خواهی درباره او بگو، اما ستایشش را از کلام خدا و قرآن بگیر؛ چراکه هیچ ستایشی بالاتر از آنچه در قرآن گفته شده وجود ندارد.
آن‌که امروز است بی‌سامانِ کوی او، به فردا
باش تا بینی کسی جز او سر و سامان ندارد
هوش مصنوعی: کسی که امروز در کوی او بی‌نظم و آشفته است، صبر کن تا فردا ببینی که هیچ کس دیگری جز او وضعیت خوبی ندارد.
آن‌که با عشقش در آتش می‌رود بنگر که یک‌مو
در وجودِ او تصرف آتشِ سوزان ندارد
هوش مصنوعی: کسی که به خاطر عشقش در سختی‌ها و مشکلات قرار دارد، بدان توجه کن که در وجود او آتش سوزان هیچ تسلطی ندارد و او را نمی‌سوزاند.
یا علی خاک درت یعنی «صغیر اصفهانی»
خود تو دانی جز تو بر کس دیدهٔ احسان ندارد
هوش مصنوعی: ای علی، خاک درگاه تو یعنی «صغیر اصفهانی»؛ خودت می‌دانی که هیچ‌کس جز تو نسبت به دیگران مهربانی و احسان ندارد.
تو ولی نعمتی بر او، تو را می‌خواهد از تو
تا نگویندش که این کوته‌نظر عرفان ندارد
هوش مصنوعی: تو برای او نعمت بزرگی هستی و او تو را می‌خواهد تا این که دیگران نگویند که او از درک معنای عمیق بی‌بهره است.