صفی علیشاهبخش ۳۱ - در بیان آنکه خط مستقیم در میان خطوط که مابین دو نقطه فوقانی و تحتانی واقع است آن است که اقصر و اقرب باشد لهذا صراط المستقیم خط اقصر است
سرّ دیگر دارم و جوش دگر
هوش دیگر خواهم و گوش دگر
بر بیانم گوش جان دار ای حکیم
آنچه نزد ماست خط مستقیم
شاید اندر وی دو نقطه کرد فرض
خط طولانی میانش دون عرض
در میان آن دو نقطه ای دو دل
هست خطی مستقیم و معتدل
نقطهها اندر دو حد خط به عین
هست از خط جمع بین النقطتین
ذات سبحان نقطه فوقانی است
شخص انسان نقطه تحتانی است
در میان نقطتین است ای حکیم
آدم اول صراط المستقیم
وآن صراط المستقیم است ای رفیق
در میان نقطتین اقرب طریق
وآن خطوط دیگر ای صاحب کمال
کاطول آمد شد ره اهل ضلال
پس صراط راست خط اقصر است
گمرهی ها آن خطوط دیگر است
هر خطی کآن اَطول است از آن دگر
راهِ او تا نقطه باشد دورتر
تا نگوید آنکه عقلش کوته است
کآن خطوط ار هست دور،امّا ره است
بل نباشد راه، وصف وحدت است
وحدت حق ظاهر اندر کثرت است
کی رسی بر سرّ وحدت ای رفیق
جزکه گردی سالک اقرب طریق
گفت زآن سجّاد زین العابدین
قبله اهل حقیقت شاه دین
ربّ سیّرنی الهی یا ودود
در طریقی کوست اقرب بر وفود
ذات حق چون واحد آمد بی شکی
سوی او هم راه او باشد یکی
ذات حق چون رهنمای مطلق است
مقصد ما هم به ره ذات حق است
پس ره ما هم که وصف واحد است
واحد است و آن دگرها فاسد است
بخش ۳۰ - در تمهید تحقیق صراط المستقیم و بیان معنی امر بین الامرین: گوش جان را دار حاضر ای حکیمبخش ۳۲ - در بیان آنکه رهنما را ظاهریست و باطنی،باطنش متصف به وحدت است و ظاهرش متصف کثرت، در ظاهر عبد است و در باطن حق، معنی العبودیه جوهره کنهها الربوبیه را اینجا دریاب: وصف ره را چون شنیدی ای پسر
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
سرّ دیگر دارم و جوش دگر
هوش دیگر خواهم و گوش دگر
هوش مصنوعی: من راز و اسراری دیگر دارم و به حالتی جدید و شگفتانگیز میخواهم برخورد کنم و گوش شنوایی تازهای برای درک این شگفتیها خواهم داشت.
بر بیانم گوش جان دار ای حکیم
آنچه نزد ماست خط مستقیم
هوش مصنوعی: ای حکیم، به سخنان من توجه کن؛ آنچه ما داریم، حقیقتی است راست و مستقیم.
شاید اندر وی دو نقطه کرد فرض
خط طولانی میانش دون عرض
هوش مصنوعی: شاید در او دو نقطه وجود داشته باشد که فرض کنیم خطی طولانی میان این دو نقطه کشیده شده است و عرضی در میان نیست.
در میان آن دو نقطه ای دو دل
هست خطی مستقیم و معتدل
هوش مصنوعی: در میان دو نقطه، دو دل وجود دارد که به طور مستقیم و متعادل به هم وصل شدهاند.
نقطهها اندر دو حد خط به عین
هست از خط جمع بین النقطتین
هوش مصنوعی: نقاطی که در دو سوی یک خط قرار دارند، به وضوح از خطی که بین آن دو نقطه کشیده شده، متمایز هستند.
ذات سبحان نقطه فوقانی است
شخص انسان نقطه تحتانی است
هوش مصنوعی: خداوند در اوج کمال و فضیلت قرار دارد، در حالی که انسان در پایینترین سطح وجودی خود است.
در میان نقطتین است ای حکیم
آدم اول صراط المستقیم
هوش مصنوعی: ای حکیم، آدم اول در میان دو نقطه قرار دارد که نشانهگذار مسیر درست و مستقیم است.
وآن صراط المستقیم است ای رفیق
در میان نقطتین اقرب طریق
هوش مصنوعی: این مسیر مستقیم و درست است، ای دوست، که در میان دو نقطه قرار دارد و نزدیکترين راه به هدف است.
وآن خطوط دیگر ای صاحب کمال
کاطول آمد شد ره اهل ضلال
هوش مصنوعی: ای صاحب کمال، خطوط دیگر از راه اهل گمراهی به درازا انجامید.
پس صراط راست خط اقصر است
گمرهی ها آن خطوط دیگر است
هوش مصنوعی: پس، راه درست و مستقیم کوتاهتر است و گمراهی در مسیرهای دیگر وجود دارد.
هر خطی کآن اَطول است از آن دگر
راهِ او تا نقطه باشد دورتر
هوش مصنوعی: هر خطی که از دیگری طولانیتر است، به معنی این است که فاصله آن از نقطه مقابلش بیشتر است.
تا نگوید آنکه عقلش کوته است
کآن خطوط ار هست دور،امّا ره است
هوش مصنوعی: اگر کسی که فهمش محدود است بگوید که این نشانهها در دور دست هستند، اما اینها راهی هستند برای رسیدن به هدف.
بل نباشد راه، وصف وحدت است
وحدت حق ظاهر اندر کثرت است
هوش مصنوعی: اگر راهی وجود نداشته باشد، تنها وصفی از وحدت است. وحدت حقیقی در میان تنوعها و کثرتها ظاهر میشود.
کی رسی بر سرّ وحدت ای رفیق
جزکه گردی سالک اقرب طریق
هوش مصنوعی: ای رفیق، کی به حقیقت یگانگی دست خواهی یافت، جز اینکه راهیابی و طی طریق کنی؟
گفت زآن سجّاد زین العابدین
قبله اهل حقیقت شاه دین
هوش مصنوعی: سجاد زین العابدین، پرچمدار و راهنمای اهل حقیقت و دین است.
ربّ سیّرنی الهی یا ودود
در طریقی کوست اقرب بر وفود
هوش مصنوعی: ای پروردگار، مرا به راهی هدایت کن که نزدیکترین مسیر به نزدیکی تو باشد.
ذات حق چون واحد آمد بی شکی
سوی او هم راه او باشد یکی
هوش مصنوعی: وجود واحد حق، بدون شک و تردید، به سمت او راهی است که همه به یک سو میروند و در آن یگانگی وجود دارد.
ذات حق چون رهنمای مطلق است
مقصد ما هم به ره ذات حق است
هوش مصنوعی: خداوند خود به عنوان راهنمایی بینظیر عمل میکند و هدف نهایی ما نیز در جهت رسیدن به اوست.
پس ره ما هم که وصف واحد است
واحد است و آن دگرها فاسد است
هوش مصنوعی: پس راه ما که توصیفش یگانه و منحصر به فرد است، یکسان و ثابت است، و دیگر راهها دچار ناپایداری و فسادند.