گنجور

۱- آیات ۱ تا ۲

بسم الله الرحمن الرحیم

یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَکُمْ بَهِیمَةُ اَلْأَنْعٰامِ إِلاّٰ مٰا یُتْلیٰ عَلَیْکُمْ غَیْرَ مُحِلِّی اَلصَّیْدِ وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ إِنَّ اَللّٰهَ یَحْکُمُ مٰا یُرِیدُ (۱) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تُحِلُّوا شَعٰائِرَ اَللّٰهِ وَ لاَ اَلشَّهْرَ اَلْحَرٰامَ وَ لاَ اَلْهَدْیَ وَ لاَ اَلْقَلاٰئِدَ وَ لاَ آمِّینَ اَلْبَیْتَ اَلْحَرٰامَ یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنْ رَبِّهِمْ وَ رِضْوٰاناً وَ إِذٰا حَلَلْتُمْ فَاصْطٰادُوا وَ لاٰ یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوکُمْ عَنِ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرٰامِ أَنْ تَعْتَدُوا وَ تَعٰاوَنُوا عَلَی اَلْبِرِّ وَ اَلتَّقْویٰ وَ لاٰ تَعٰاوَنُوا عَلَی اَلْإِثْمِ وَ اَلْعُدْوٰانِ وَ اِتَّقُوا اَللّٰهَ إِنَّ اَللّٰهَ شَدِیدُ اَلْعِقٰابِ (۲)

بنام خداوند بخشندۀ مهربان

ای آن کسانی که گرویدید وفا کنید بعهدها حلال شد مر شما را بسته زبانهای چهارپایان مگر آنچه خوانده می‌شود بر شما جز حلال دارندگان شکار و شما احرام بسته باشید بدرستی که خدا حکم می‌کند آنچه خواهد (۱) ای آن کسانی که گرویدید حلال ندارید نشانهای خدا را و نه ماه حرام را و نه قربانی را و نه شتران با گردن‌بند را و نه قصدکنندگان خانه کعبه می‌جویند افزونی از پروردگارشان و خشنودی و چون محل شدید پس شکار کنید و ندارد شما را دشمنی گروهی که بازداشتند شما را از مسجد الحرام که از خدا گذرید و معاونت یکدیگر کنید بر نیکی و پرهیزکاری و معاونت همدگر مکنید بر بزه و از حد در گذشتن و بترسید از خدا بدرستی که خدا سخت عقوبت است (۲)

از پی تأکید عهد طاعتش
ابتداء کرد او به نام رحمتش
بعد بسم الله الرحمن الرحیم
مؤمنان را خوانده بر عهد قو یم
گفت، أوفُواْ بِالْعُقُود اعنی عهود
شرط ایمان پاس عهد است و عقود
عقد بیع و عقد شرکت یا نکاح
یا عقود دیگر از راه صلاح
بر شما گشته حلال از هر نشان
چار پایانی که نبودشان زبان
غیر از آنچه خوانده گردد بر شما
حرمت آن در کتاب رهنما
غیر از آن کآیید بر صیدی مُحل
گاه احرام از جهات محتمل
یعنی اندر حال احرام از مقام
بر شما صید وحوش آمد حرام
حاصل آنکه بر شم ا باشد حلال
هر بهیمه زنده ای بی قیل و قال
غیر از آنچه گشته مستثنی به شرع
کآن بود بی شک حرام از اصل و فرع
ور شما باشید محرم بی کلام
بر شما صید وحوش آمد حرام
مینماید حکم حق بر مایُرِید
یعنی از روی مشیّت بر عبید
ای گروه مؤمنان نبود حلال
مر مناسک را شکستن در جدال
حطم ابن هند ز اشرار عرب
بود و آمد در مدینه بی ادب
از دواب و از غنایم در ایاب
کرد غارت هر چه دید از شیخ و شاب
از مدینه چون شدند اسلامیان
سوی مکه بهر عمره بعد از آن
اشتران خویش را دیدند کو
بر کرایت داده اندر جستجو
خواستند او را بگیرند و کُشند
آمد این آیت که این نبود پسند
در حرم این فعل قبح است و گناه
داشت باید حرمت حج را نگاه
بس بزرگ است این شعائر بر اَنام
قتل نبود سهل در شهر حرام
هم نه آن چیزی که أهدی کرده اند
سوی کعبه همچو گاو و گوسفند
یعنی آن لَا تُحِلُّواْ مِن هُدی
و َلَا الْقَلآئِد لَاتُّحِلُّواْ بالأذی
یعنی از آنها که قربانی کنند
بردن قلاده شان نبود پسند
یا قلاده است آن علامت های حج
که به گردن می نهادند از نهج
وآن بُد از چوب درختی که به حلق
حاج بستندی به دفع شرّ خلق
وقت رفتن سوی حج بود این نشان
بُد علامت در ایاب از مویشان
تا بدانند او ز حج آید کنون
وز تعرض ها بود جانش مصون
هم گذارید ایمن از رنج و ستم
قاصدان این حریم محترم
زآنکه از پروردگار این قاصدان
زین حرم جویند افزونی عیان
مؤمنان خواهند زآن اجر و ثواب
کافران نفع از تجارت و اکتساب
پس نشاید آنکه نا ایمن بوند
گرچه کافر یا که اهریمن بوند
هر کسی جوید ز حق خیری زیاد
یا رضای او ز حسن اعتقاد
چون برون آیید ز احرام تمام
پس کنید ار صید خواهید از مقام
بازتان باید ندارد بغضشان
حمل شَنَئَآن کی کند جز بد نشان
نازل این آیت به فتح مکه بود
بینشان با مکیان بغضی فزود
مؤمنی کُشتند در ارض شریف
زآنکه او بُد با ابوسفیان خلیف
چون بگفتند این حکایت بر رسول
زآن عمل شد سخت غمگین و ملول
گفت لعن حق بود بر قاتلش
کوست کینِ جاهلیّت در دلش
پس برون از دل کنید این کینه را
همچنین صافی ز زنگ آیینه را
بهر آنکه منع کردند از طواف
در حُدیبیه شما را بی خلاف
بازتان ماندند از بیت الحرام
بگذرید از حد کنون در انتقام
تا کنید از کینۀ دیرینه هم
قصد مال قاصدان اندر حرم
پس کنید از یکدگر یاری به برّ
هم به تقوی و به عفو از جهر و سرّ
بر بدی یاری نباید تا کنید
هم نه بر عدوان و اِستم دم زنید
هم بترسید از خدا در هر مقام
کوست بر ظالم شدید الانتقام

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَکُمْ بَهِیمَةُ اَلْأَنْعٰامِ إِلاّٰ مٰا یُتْلیٰ عَلَیْکُمْ غَیْرَ مُحِلِّی اَلصَّیْدِ وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ إِنَّ اَللّٰهَ یَحْکُمُ مٰا یُرِیدُ (۱) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تُحِلُّوا شَعٰائِرَ اَللّٰهِ وَ لاَ اَلشَّهْرَ اَلْحَرٰامَ وَ لاَ اَلْهَدْیَ وَ لاَ اَلْقَلاٰئِدَ وَ لاَ آمِّینَ اَلْبَیْتَ اَلْحَرٰامَ یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنْ رَبِّهِمْ وَ رِضْوٰاناً وَ إِذٰا حَلَلْتُمْ فَاصْطٰادُوا وَ لاٰ یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوکُمْ عَنِ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرٰامِ أَنْ تَعْتَدُوا وَ تَعٰاوَنُوا عَلَی اَلْبِرِّ وَ اَلتَّقْویٰ وَ لاٰ تَعٰاوَنُوا عَلَی اَلْإِثْمِ وَ اَلْعُدْوٰانِ وَ اِتَّقُوا اَللّٰهَ إِنَّ اَللّٰهَ شَدِیدُ اَلْعِقٰابِ (۲)
هوش مصنوعی: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، به پیمان‌ها وفا کنید. برای شما چرندگان حلال شده، مگر آنچه که بر شما خوانده می‌شود و شکار در حال احرام برای شما حلال نیست. خداوند آنچه را که بخواهد، حکم می‌کند. ای کسانی که ایمان آورده‌اید، شعائر الله، ماه‌های حرام، قربانی‌ها و علامت‌دارها را حلال نکنید و کسانی که به خانه محترم خدا می‌آیند و فضل و رضایت پروردگار را می‌طلبند، را آزار ندهید. اگر احرام را شکستید، می‌توانید شکار کنید. و نگذارید احساس دشمنی با قومی شما را به تجاوز وادارد به‌ویژه آن‌ها که شما را از مسجد الحرام بازمی‌دارند. با یکدیگر در کارهای نیک و پرهیزکاری یاری رسانید و در کارهای گناه و تجاوز همکاری نکنید. از خداوند بپرهیزید که عذاب او سخت است.
بنام خداوند بخشندۀ مهربان
هوش مصنوعی: با نام خداوند بخشنده و مهربان.
ای آن کسانی که گرویدید وفا کنید بعهدها حلال شد مر شما را بسته زبانهای چهارپایان مگر آنچه خوانده می‌شود بر شما جز حلال دارندگان شکار و شما احرام بسته باشید بدرستی که خدا حکم می‌کند آنچه خواهد (۱) ای آن کسانی که گرویدید حلال ندارید نشانهای خدا را و نه ماه حرام را و نه قربانی را و نه شتران با گردن‌بند را و نه قصدکنندگان خانه کعبه می‌جویند افزونی از پروردگارشان و خشنودی و چون محل شدید پس شکار کنید و ندارد شما را دشمنی گروهی که بازداشتند شما را از مسجد الحرام که از خدا گذرید و معاونت یکدیگر کنید بر نیکی و پرهیزکاری و معاونت همدگر مکنید بر بزه و از حد در گذشتن و بترسید از خدا بدرستی که خدا سخت عقوبت است (۲)
هوش مصنوعی: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! به پیمان‌هایتان وفا کنید. چیزهایی که بر چهارپایان حرام شده، جز آنچه که در قرآن ذکر شده، برای شما حلال است. شکار برای شما مجاز است، مشروط بر اینکه در حالت احرام نباشید. همچنین، بدانید که خدا هرچه بخواهد، حکم می‌کند. ای کسانی که ایمان آورده‌اید! نباید نشانه‌های خدا، ماه‌های حرام، قربانی‌ها و شترانی که گردن‌بند دارند را حلال بشمارید، و همچنین نباید کسانی که به خانه کعبه قصد دارند را حلال بدانید؛ چراکه این افراد به دنبال رضایت و پاداش پروردگارشان هستند. اگر در حال احرام باشید، می‌توانید شکار کنید، اما نباید به دشمنی با کسانی بپردازید که شما را از مسجد الحرام منع کرده‌اند. یکدیگر را در نیکی و تقوا یاری کنید و در گناهان و تجاوز از حد، با یکدیگر همکاری نکنید. از خدا بترسید که خدا عقوبت سختی دارد.
از پی تأکید عهد طاعتش
ابتداء کرد او به نام رحمتش
هوش مصنوعی: او به خاطر تأکید بر وفای به عهدش، ابتدا با نام رحمتش آغاز کرد.
بعد بسم الله الرحمن الرحیم
مؤمنان را خوانده بر عهد قو یم
هوش مصنوعی: پس از نام خداوند رحمتگر مهربان، مؤمنان را به یاد پیمان قوی خود می‌آورند.
گفت، أوفُواْ بِالْعُقُود اعنی عهود
شرط ایمان پاس عهد است و عقود
هوش مصنوعی: پاسخ به عهد و پیمانی که بسته‌اید، نشانه‌ای از ایمان و وفاداری است. احترام به قراردادها و توافقات، روح ایمان را تقویت می‌کند.
عقد بیع و عقد شرکت یا نکاح
یا عقود دیگر از راه صلاح
هوش مصنوعی: قراردادهای فروش، شرکت، ازدواج و سایر قراردادها باید بر اساس منافع و نکات مثبت تنظیم شوند.
بر شما گشته حلال از هر نشان
چار پایانی که نبودشان زبان
هوش مصنوعی: شما با توجه به نشانه‌های مختلف، می‌توانید چیزهایی را که از چهارپایان می‌دانید به آسانی بشناسید، حتی اگر آنها نتوانند صحبت کنند.
غیر از آنچه خوانده گردد بر شما
حرمت آن در کتاب رهنما
هوش مصنوعی: جز آنچه که در کتاب راهنما به شما گفته شده، حرمت و احترام آن بر شما واجب است.
غیر از آن کآیید بر صیدی مُحل
گاه احرام از جهات محتمل
هوش مصنوعی: جز آنکه شما به شکارگاهی می‌روید که در آنجا آمدن به احرام از جهات مختلف ممکن است.
یعنی اندر حال احرام از مقام
بر شما صید وحوش آمد حرام
هوش مصنوعی: در حال احرام، شکار جانوران وحشی برای شما ممنوع است.
حاصل آنکه بر شم ا باشد حلال
هر بهیمه زنده ای بی قیل و قال
هوش مصنوعی: نتیجه این است که هر حیوان زنده‌ای به طور طبیعی و بدون هیچ دلیلی قابل استفاده و حلال است.
غیر از آنچه گشته مستثنی به شرع
کآن بود بی شک حرام از اصل و فرع
هوش مصنوعی: به جز مواردی که به‌طور خاص در دین معین شده و مستثنا شده‌اند، همه چیز به‌طور قطع از لحاظ اصلی و جزئی حرام است.
ور شما باشید محرم بی کلام
بر شما صید وحوش آمد حرام
هوش مصنوعی: اگر شما اهل راز و معرفت باشید، بدون نیاز به کلام و گفت‌وگو، بر شما شکار وحوش حرام است.
مینماید حکم حق بر مایُرِید
یعنی از روی مشیّت بر عبید
هوش مصنوعی: خداوند بر آنچه که می‌خواهد، فرمان می‌دهد و این اراده‌اش بر بندگانش حاکم است.
ای گروه مؤمنان نبود حلال
مر مناسک را شکستن در جدال
هوش مصنوعی: ای مؤمنان، شکستن حرمت‌ها و رفتارهای ناپسند در زمان جنگ و جدال، مناسب نیست.
حطم ابن هند ز اشرار عرب
بود و آمد در مدینه بی ادب
هوش مصنوعی: حطم، پسر هند، از بدکاران عرب بود و به شهر مدینه با بی‌ادبی وارد شد.
از دواب و از غنایم در ایاب
کرد غارت هر چه دید از شیخ و شاب
هوش مصنوعی: در سفر برگشت، هر چیزی را که دید، از جمله دواب و غنایم، غارت کرد، چه از جوانان و چه از پیران.
از مدینه چون شدند اسلامیان
سوی مکه بهر عمره بعد از آن
هوش مصنوعی: پس از اینکه مسلمانان از مدینه به سمت مکه برای انجام عمره رفتند، مسیرشان را پیش گرفتند.
اشتران خویش را دیدند کو
بر کرایت داده اندر جستجو
هوش مصنوعی: آنها شتران خود را دیدند که در دشت به جستجوی چیزی روانند.
خواستند او را بگیرند و کُشند
آمد این آیت که این نبود پسند
هوش مصنوعی: می‌خواستند او را اسیر کنند و بکشند، اما این عمل مورد رضایت نبود.
در حرم این فعل قبح است و گناه
داشت باید حرمت حج را نگاه
هوش مصنوعی: انجام این عمل در مکان مقدس ناپسند و گناه‌آلود است؛ بنابراین باید به حرمت مناسک حج احترام گذاشت.
بس بزرگ است این شعائر بر اَنام
قتل نبود سهل در شهر حرام
هوش مصنوعی: این نمادها و نشانه‌ها به قدری با اهمیت و بزرگ هستند که خون‌ریزی در این شهر مقدس آسان نیست و نمی‌توان به راحتی از آن گذشت.
هم نه آن چیزی که أهدی کرده اند
سوی کعبه همچو گاو و گوسفند
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که آنچه به کعبه تقدیم می‌شود، فقط از نوع قربانی‌های معمولی مثل گاو و گوسفند نیست و ابعاد و معانی بیشتری دارد که فراتر از ظاهر و تشریفات مذهبی است. در واقع، پیام عمیق‌تری در این عمل نهفته است و باید به معانی زیرین آن توجه کرد.
یعنی آن لَا تُحِلُّواْ مِن هُدی
و َلَا الْقَلآئِد لَاتُّحِلُّواْ بالأذی
هوش مصنوعی: به این معناست که شما مجاز نیستید چیزی را از قربانی‌های مذهبی بخورید و همچنین اجازه ندارید به کسی آسیب برسانید.
یعنی از آنها که قربانی کنند
بردن قلاده شان نبود پسند
هوش مصنوعی: این شعر به این معناست که کسانی که برای دیگران فداکاری می‌کنند، ارزش و بزرگی آنها در این نیست که داشته‌های مادی و ظاهری خود را به نمایش بگذارند. بلک می‌توانند از همت و عزم خود به عنوان نشانه‌ای از ارزشمندی‌شان استفاده کنند.
یا قلاده است آن علامت های حج
که به گردن می نهادند از نهج
هوش مصنوعی: این جمله به شواهدی اشاره دارد که نشان‌دهندهٔ انجام مناسک حج است و به نوعی به نشانه‌ها و علامت‌هایی اشاره می‌کند که زائران در گذشته به گردن خود آویزان می‌کردند تا هویت و جایگاه خود را به عنوان حاجی مشخص کنند. این علامت‌ها می‌توانند به عنوان نماد تعلق به مناسک حج و هدف روحانی در نظر گرفته شوند.
وآن بُد از چوب درختی که به حلق
حاج بستندی به دفع شرّ خلق
هوش مصنوعی: این شعر به درختی اشاره دارد که از چوب آن برای درست کردن حلقه‌ای استفاده می‌شود که به طور نمادین برای دور کردن مضرّات و آزارهای مردم به کار می‌رود. به نوعی، این چوب می‌تواند به عنوان وسیله‌ای برای حفاظت و جلوگیری از خطرات اجتماعی در نظر گرفته شود.
وقت رفتن سوی حج بود این نشان
بُد علامت در ایاب از مویشان
هوش مصنوعی: زمانی که به سفر حج می‌رفتند، این نشانه‌ای بود از علامتی در بازگشت که بر روی موی سرشان نمایان می‌شد.
تا بدانند او ز حج آید کنون
وز تعرض ها بود جانش مصون
هوش مصنوعی: او اکنون از سفر حج برگشته است و در امان از آسیب‌ها و خطرات قرار دارد.
هم گذارید ایمن از رنج و ستم
قاصدان این حریم محترم
هوش مصنوعی: از آزار و ظلم پیام‌رسانان این مکان مقدس، در امان باشید.
زآنکه از پروردگار این قاصدان
زین حرم جویند افزونی عیان
هوش مصنوعی: به دلیل اینکه این پیام‌آوران از سوی پروردگار در جستجوی افزایش و رستاخیز از این مکان مقدس هستند.
مؤمنان خواهند زآن اجر و ثواب
کافران نفع از تجارت و اکتساب
هوش مصنوعی: مؤمنان می‌خواهند که از پاداش و اجر الهی بهره‌مند شوند، در حالی که کافران تنها به سود و منفعت‌های دنیوی خود از تجارت و کسب و کار فکر می‌کنند.
پس نشاید آنکه نا ایمن بوند
گرچه کافر یا که اهریمن بوند
هوش مصنوعی: پس نباید کسی نگران باشد اگرچه که کافر باشد یا از اهریمن، چرا که ناامنی نباید او را تهدید کند.
هر کسی جوید ز حق خیری زیاد
یا رضای او ز حسن اعتقاد
هوش مصنوعی: هر کسی در پی خیر و نیکی از جانب خداوند است یا می‌خواهد به رضایت او برسد که این امر به خاطر اعتقاد خوبش است.
چون برون آیید ز احرام تمام
پس کنید ار صید خواهید از مقام
هوش مصنوعی: زمانی که از احرام خارج شوید و به پایان برسید، اگر قصد شکار دارید باید از جایگاه خود خارج شوید.
بازتان باید ندارد بغضشان
حمل شَنَئَآن کی کند جز بد نشان
هوش مصنوعی: پرندگان نباید از برقراری رابطه با یکدیگر احساس گناه کنند، چرا که جز به بدی و نرسیدن به هدف نمی‌انجامد.
نازل این آیت به فتح مکه بود
بینشان با مکیان بغضی فزود
هوش مصنوعی: این آیه در زمانی نازل شد که مسلمانان مکه را به تسخیر درآوردند و در نتیجه، دشمنی و کینه‌ای میان آن‌ها و مکیان افزایش یافت.
مؤمنی کُشتند در ارض شریف
زآنکه او بُد با ابوسفیان خلیف
هوش مصنوعی: مؤمنی در سرزمینی مقدس کشته شد چون او با ابوسفیان خلیفه بود.
چون بگفتند این حکایت بر رسول
زآن عمل شد سخت غمگین و ملول
هوش مصنوعی: وقتی این داستان را به پیامبر گفتند، او به خاطر آن عمل بسیار ناراحت و دل‌زده شد.
گفت لعن حق بود بر قاتلش
کوست کینِ جاهلیّت در دلش
هوش مصنوعی: گفتند که لعنت خدا بر کسی است که او قاتل است، چرا که کینه و دشمنی ناشی از جهالت در قلب او وجود دارد.
پس برون از دل کنید این کینه را
همچنین صافی ز زنگ آیینه را
هوش مصنوعی: پس این کینه را از دل پاک کنید و مانند آینه که با زنگ و کثیفی پوشیده شده، به صفایی دست یابید.
بهر آنکه منع کردند از طواف
در حُدیبیه شما را بی خلاف
هوش مصنوعی: به دلیل اینکه شما را از طواف در حُدیبیه منع کردند، بی‌تردید در این موضوع هیچ اختلافی وجود ندارد.
بازتان ماندند از بیت الحرام
بگذرید از حد کنون در انتقام
هوش مصنوعی: شما در فضای امن و مقدسی قرار دارید، اما حالا وقت آن است که از اینجا بیرون بروید و به انتقام بپردازید.
تا کنید از کینۀ دیرینه هم
قصد مال قاصدان اندر حرم
هوش مصنوعی: باید از دشمنی‌های کهنه گذشته را کنار بگذارید و در حرم امن به دنبال مال و ثروت باشید.
پس کنید از یکدگر یاری به برّ
هم به تقوی و به عفو از جهر و سرّ
هوش مصنوعی: از یکدیگر یاری کنید و با هم در تقوا و عفو زندگی کنید، نه با کینه و دشمنی.
بر بدی یاری نباید تا کنید
هم نه بر عدوان و اِستم دم زنید
هوش مصنوعی: بد نیست که به کسانی که به بدی دست می‌زنند کمک نکنید و در مقابل ظلم و ستم نیز سکوت نکنید.
هم بترسید از خدا در هر مقام
کوست بر ظالم شدید الانتقام
هوش مصنوعی: در هر موقعیتی، از خدا بترسید؛ زیرا او به حق، بر ظالمانی که به دیگران ظلم می‌کنند، شدیداً انتقام می‌گیرد.