گنجور
صفی علیشاهصفی علیشاه

۵۸- آیه ۲۰۰

یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا اِصْبِرُوا وَ صٰابِرُوا وَ رٰابِطُوا وَ اِتَّقُوا اَللّٰهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (۲۰۰)

ای آن کسانی که گرویدید صبر کنید و شکیبایی ورزید و آماده باشید و بترسید از خدا باشد که شما رستگار شوید (۲۰۰)

ای گروه مؤمنان بر آزمون
کرد باید در بلا ء، صبر و سکون
اصبِرُواْ یعنی شوید اندر نقم
هم به طاعات و عمل ثابت قدم
صَابِرُواْ یعنی که با نفس و هوی
کرد باید همچو با اعداء غزا
رَابِطُواْ یعنی که در حفظ حدود
کرد باید جهد و در نفی عنود
صَابِرُواْ و رَابِطُواْ یعنی که راه
بر عدو بندید بر بی گاه و گاه
دشمن پیدا و پنهان را تمام
آورید اندر عذاب و انتقام
سد نمایید آن ثغوری را که او
بر شما داخل شود یعنی عدو

« در فضیلت علی علیه السلام »

چون علی (ع) کو در نبرد و عزم و صبر
زهره و دل، خون نمود از شیر و ببر
روز هیجاء بود ثابت همچو کوه
بود لرزان هر که میدید آن شکوه
سخت و ثابت همچو سدّ آهنین
آسمانی کرده جا بر پشت زین
هر کسی گفت آدم است این یا جبال
کوه و دریا با که آمد در قتال
هر که می دید آن مهابت وآن شکیب
گفت آمد نوبت نهب و نهیب
همچنین اندر نبرد اژدها
یعنی اندر کشتن نفس و هوی
نفس در میدان او چون گرد بود
نی که او را در مقابل مرد بود
پهلوانی را به وقتی در برش
بر زمین افکند تا بُرّد سرش
کرد او کاری که باشد عیب مرد
بحر خشم مرتضای جوش کرد
حلم پیش آورد و کرد او را رها
زآن غزا شد در نبرد اژدها
ره چنین آموخت بر مردان کار
فخرها را تا تو بشناسی ز عار
صبر آنسان کرد در جنگ و جهاد
ربط قالب را به قلب این گونه داد
وجه دیگر گویمت در صبر و ربط
نیک دریاب آن ز دل بی سهو و خبط
اصبِرُواْ یعنی که با نفس شریر
صبر کن می باش در جنگش دلیر
صَابِرُواْ یعنی مراقب شو به دل
از پی تسلیم امرش متصل
رَابِطُواْ یعنی به قطع ماسوی
قطرة خود وصل کن بر بحر لا
وَاتَّقُواْ الله یعنی اسرار وجود
کن نهان از عامه چون یابی شهود
رستگاری ترک هستی گفتن است
راز حق دانستن و بنهفتن است
آنچه را شد بر تو کشف آن را بپوش
وز بیانش بر خلایق شو خموش
۵۷- آیات ۱۹۳ تا ۱۹۹: رَبَّنٰا إِنَّنٰا سَمِعْنٰا مُنٰادِیاً یُنٰادِی لِلْإِیمٰانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنّٰا رَبَّنٰا فَاغْفِرْ لَنٰا ذُنُوبَنٰا وَ کَفِّرْ عَنّٰا سَیِّئٰاتِنٰا وَ تَوَفَّنٰا مَعَ اَلْأَبْرٰارِ (۱۹۳) رَبَّنٰا وَ آتِنٰا مٰا وَعَدْتَنٰا عَلیٰ رُسُلِکَ وَ لاٰ تُخْزِنٰا یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ إِنَّکَ لاٰ تُخْلِفُ اَلْمِیعٰادَ (۱۹۴) فَاسْتَجٰابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّی لاٰ أُضِیعُ عَمَلَ عٰامِلٍ مِنْکُمْ مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثیٰ بَعْضُکُمْ مِنْ بَعْضٍ فَالَّذِینَ هٰاجَرُوا وَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیٰارِهِمْ وَ أُوذُوا فِی سَبِیلِی وَ قٰاتَلُوا وَ قُتِلُوا لَأُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئٰاتِهِمْ وَ لَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنّٰاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ ثَوٰاباً مِنْ عِنْدِ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ عِنْدَهُ حُسْنُ اَلثَّوٰابِ (۱۹۵) لاٰ یَغُرَّنَّکَ تَقَلُّبُ اَلَّذِینَ کَفَرُوا فِی اَلْبِلاٰدِ (۱۹۶) مَتٰاعٌ قَلِیلٌ ثُمَّ مَأْوٰاهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ اَلْمِهٰادُ (۱۹۷) لٰکِنِ اَلَّذِینَ اِتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ جَنّٰاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ خٰالِدِینَ فِیهٰا نُزُلاً مِنْ عِنْدِ اَللّٰهِ وَ مٰا عِنْدَ اَللّٰهِ خَیْرٌ لِلْأَبْرٰارِ (۱۹۸) وَ إِنَّ مِنْ أَهْلِ اَلْکِتٰابِ لَمَنْ یُؤْمِنُ بِاللّٰهِ وَ مٰا أُنْزِلَ إِلَیْکُمْ وَ مٰا أُنْزِلَ إِلَیْهِمْ خٰاشِعِینَ لِلّٰهِ لاٰ یَشْتَرُونَ بِآیٰاتِ اَللّٰهِ ثَمَناً قَلِیلاً أُولٰئِکَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ إِنَّ اَللّٰهَ سَرِیعُ اَلْحِسٰابِ (۱۹۹)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا اِصْبِرُوا وَ صٰابِرُوا وَ رٰابِطُوا وَ اِتَّقُوا اَللّٰهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (۲۰۰)
هوش مصنوعی: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! صبر کنید و یکدیگر را به صبر دعوت کنید و در راه حق مقاومت کنید و از خداوند پرهیز کنید، باشد که رستگار شوید.
ای آن کسانی که گرویدید صبر کنید و شکیبایی ورزید و آماده باشید و بترسید از خدا باشد که شما رستگار شوید (۲۰۰)
هوش مصنوعی: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، صبر کنید و استقامت داشته باشید و آماده باشید و از خداوند بترسید تا رستگار شوید.
ای گروه مؤمنان بر آزمون
کرد باید در بلا ء، صبر و سکون
هوش مصنوعی: ای مؤمنان، در زمان آزمایش و مشکلات، باید صبر و آرامش داشته باشید.
اصبِرُواْ یعنی شوید اندر نقم
هم به طاعات و عمل ثابت قدم
هوش مصنوعی: صبر کنید و در برابر سختی‌ها با انجام کارهای نیک و ثابت بودن در عمل، استقامت به خرج دهید.
صَابِرُواْ یعنی که با نفس و هوی
کرد باید همچو با اعداء غزا
هوش مصنوعی: باید در برابر نفس و خواسته‌های خود صبر کنید و همانند مقابله با دشمنان، با آن‌ها مبارزه کنید.
رَابِطُواْ یعنی که در حفظ حدود
کرد باید جهد و در نفی عنود
هوش مصنوعی: به معنای این است که اگر می‌خواهید از ارزش‌ها و اصول خود محافظت کنید، باید تلاش کرده و در برابر مخالفان و دشواری‌ها ایستادگی کنید.
صَابِرُواْ و رَابِطُواْ یعنی که راه
بر عدو بندید بر بی گاه و گاه
هوش مصنوعی: صابر باشید و استقامت کنید، یعنی در برابر دشمن مقاومت کنید و در هر زمان آماده باشید.
دشمن پیدا و پنهان را تمام
آورید اندر عذاب و انتقام
هوش مصنوعی: تمامی دشمنان چه پیدا و چه پنهان را در عذاب و عذاب و مجازات قرار دهید.
سد نمایید آن ثغوری را که او
بر شما داخل شود یعنی عدو
هوش مصنوعی: دشمن را از ورود به مرزهای خود دور کنید و مانع ورود آن شوید.
« در فضیلت علی علیه السلام »
هوش مصنوعی: این متن درباره ویژگی‌ها و برتری‌های علی علیه السلام صحبت می‌کند. او به عنوان یک شخصیت مهم و تاثیرگذار شناخته می‌شود که فضایل اخلاقی و صفات مثبت فراوانی دارد. ویژگی‌هایی چون عدالت، فداکاری، و دانش عمیق از او یک الگوی کامل ساخته است. همچنین، او همواره در مسیر حق و انصاف حرکت کرده و به مردم کمک کرده است. به طور کلی، این متن به تمجید از شخصیت علی و دستاوردهای او در زندگی می‌پردازد.
چون علی (ع) کو در نبرد و عزم و صبر
زهره و دل، خون نمود از شیر و ببر
هوش مصنوعی: علی (ع) در میدان جنگ و با اراده‌ای قوی و صبر و شجاعت، همانند شیر و ببر، دشمنان را سرنگون کرد و خون آن‌ها را ریخت.
روز هیجاء بود ثابت همچو کوه
بود لرزان هر که میدید آن شکوه
هوش مصنوعی: در روز هیجان، ثبات و استحکام مانند کوه وجود داشت، اما هر کسی که آن عظمت را می‌دید، لرزان می‌شد.
سخت و ثابت همچو سدّ آهنین
آسمانی کرده جا بر پشت زین
هوش مصنوعی: محکم و استوار همچون سدی آهنین، در آسمان جایی را برای خود بر پشت زین ساخته است.
هر کسی گفت آدم است این یا جبال
کوه و دریا با که آمد در قتال
هوش مصنوعی: هر کسی که ادعا می‌کند انسان است، باید بداند که برای اثبات این ادعا باید با دیگران که نماد قدرت و استقامت‌اند، به رقابت بپردازد.
هر که می دید آن مهابت وآن شکیب
گفت آمد نوبت نهب و نهیب
هوش مصنوعی: هر کسی که آن جلال و شکوه را می‌دید، می‌گفت که زمان غارت و زد و خورد نزدیک شده است.
همچنین اندر نبرد اژدها
یعنی اندر کشتن نفس و هوی
هوش مصنوعی: در اینجا به مبارزه با نفس و خواسته‌های درونی اشاره شده است. به معنای دیگر، این جنگ به معنای فائق آمدن بر تمایلات و خواسته‌های منفی درون انسان است.
نفس در میدان او چون گرد بود
نی که او را در مقابل مرد بود
هوش مصنوعی: در میدان او، نفس انسان مانند گرد گرم و بی‌هدف است، اما او در برابر مردی که مقتدر و قوی است، قرار دارد.
پهلوانی را به وقتی در برش
بر زمین افکند تا بُرّد سرش
هوش مصنوعی: وقتی که پهلوانی بر زمین افتاده و شکست خورده باشد، حالتی است که نشان از ضعف و Vulnerability او دارد.
کرد او کاری که باشد عیب مرد
بحر خشم مرتضای جوش کرد
هوش مصنوعی: او کاری انجام داد که نقصی برای مرد به شمار می‌آید و خشم مرتضی به جوش آمد.
حلم پیش آورد و کرد او را رها
زآن غزا شد در نبرد اژدها
هوش مصنوعی: صبر و شکیبایی بر او تاثیر گذاشت و او را از آن جنگ رها کرد؛ همانند نبردی با اژدها.
ره چنین آموخت بر مردان کار
فخرها را تا تو بشناسی ز عار
هوش مصنوعی: این راه را زندگی به مردان آموخته است که چگونه می‌توانند به افتخارات خود دست یابند تا تو عیوب و نواقص خود را بشناسی و از آن‌ها دوری کنی.
صبر آنسان کرد در جنگ و جهاد
ربط قالب را به قلب این گونه داد
هوش مصنوعی: صبر انسان را در میدان نبرد و تلاش تقویت کرد و ارتباط بین ظاهر و باطن را به این شکل برقرار نمود.
وجه دیگر گویمت در صبر و ربط
نیک دریاب آن ز دل بی سهو و خبط
هوش مصنوعی: موضوع دیگری را به تو می‌گویم: در صبر و ارتباط با دیگران دقت کن و آن را از دل خود به خوبی بفهم.
اصبِرُواْ یعنی که با نفس شریر
صبر کن می باش در جنگش دلیر
هوش مصنوعی: با نفس سرکش خود صبر کن و در مقابل آن دلیرانه مقابله نما.
صَابِرُواْ یعنی مراقب شو به دل
از پی تسلیم امرش متصل
هوش مصنوعی: در این بیت به صبر و مقاومت در برابر شرایط سخت اشاره شده است. به ما می‌گوید که باید با دقت و آگاهی از دل خود به تسلیم در برابر واقعیات زندگی بپردازیم و به آنها پاسخ دهیم. یعنی باید صبر کنیم و با قلبی پذیرنده، با اتفاقات روبرو شویم.
رَابِطُواْ یعنی به قطع ماسوی
قطرة خود وصل کن بر بحر لا
هوش مصنوعی: در اینجا توصیه می‌شود که خود را به چیزی فراتر از محدودیت‌های شخصی‌تان متصل کنید و به سرشت واقعی و بی‌نهایت وجود درونی‌تان پیوند برقرار کنید.
وَاتَّقُواْ الله یعنی اسرار وجود
کن نهان از عامه چون یابی شهود
هوش مصنوعی: از خدا ترس داشته باشید و به عمق وجود خود توجه کنید؛ وقتی که به حقایق عمیق دست یافتید، به شاهدی درونی از آن حقایق دست پیدا خواهید کرد.
رستگاری ترک هستی گفتن است
راز حق دانستن و بنهفتن است
هوش مصنوعی: نجات در آن است که از وجود خود چشم پوشی کنیم و به درک حقیقت بپردازیم و رازها را در درون خود نهفته نگاه داریم.
آنچه را شد بر تو کشف آن را بپوش
وز بیانش بر خلایق شو خموش
هوش مصنوعی: آنچه که برای تو روشن شده است را پنهان کن و از گفتن آن به دیگران خودداری کن.