گنجور

۱- آیات ۱ تا ۷

بسم الله الرحمن الرحیم

الم (۱) اَللّهُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ اَلْحَیُّ اَلْقَیُّومُ (۲) نَزَّلَ عَلَیْکَ اَلْکِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ وَ أَنْزَلَ اَلتَّوْراةَ وَ اَلْإِنْجِیلَ (۳) مِنْ قَبْلُ هُدیً لِلنّاسِ وَ أَنْزَلَ اَلْفُرْقانَ إِنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا بِآیاتِ اَللّهِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِیدٌ وَ اَللّهُ عَزِیزٌ ذُو اِنْتِقامٍ (۴) إِنَّ اَللّهَ لا یَخْفی عَلَیْهِ شَیْ‌ءٌ فِی اَلْأَرْضِ وَ لا فِی اَلسَّماءِ (۵) هُوَ اَلَّذِی یُصَوِّرُکُمْ فِی اَلْأَرْحامِ کَیْفَ یَشاءُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ اَلْعَزِیزُ اَلْحَکِیمُ (۶) هُوَ اَلَّذِی أَنْزَلَ عَلَیْکَ اَلْکِتابَ‌ مِنْهُ آیاتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ اَلْکِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا اَلَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ اِبْتِغاءَ اَلْفِتْنَةِ وَ اِبْتِغاءَ تَأْوِیلِهِ وَ ما یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاَّ اَللّهُ وَ اَلرّاسِخُونَ فِی اَلْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما یَذَّکَّرُ إِلاّ أُولُوا اَلْأَلْبابِ (۷)

بنام خداوند بخشندۀ مهربان

الم (۱) خدائیست خدایی مگر او که زندۀ پاینده است (۲) فرو فرستاد بر تو کتاب را براستی باور دارنده مر آنچه را باشد میان دو دستش و فرو فرستاد تورات و انجیل را (۳) از پیش هدایت از برای مردمان و فرو فرستاد فرقان را بدرستی که آنان که کافر شدند بآیتهای خدا از برای ایشانست عذابی سخت و خدای غالب صاحب انتقام است (۴) بدرستی که خدا پوشیده نماند بر او چیزی در زمین نه در آسمان (۵) اوست که صورت می‌کند شما را در رحمها هر گونه که می‌خواهد نیست خدایی مگر او که غالب درست کردار است (۶) اوست که فرو فرستاد بر تو کتابی را از آن آیاتیست محکم که آنها اصل کتابند و دیگر متشابهاتند پس اما آنان که در دلهای آنها میلی بباطل است پس پیروی می‌کنند آنچه متشابه است از آن برای طلب فتنه و برای طلب تأویلش و نمی‌داند تأویلش مگر خدا و ثابتان در دانش می‌گویند ایمان آوردیم بآن همه از نزد پروردگار ماست و پند نگیرند مگر صاحبان خرد (۷)

بعد بسم الله الرحمن الرحیم
ابتداء کرد از الف وز لام و میم
هست اشارت این الف بر اصل ذات
کو بود عالی ز اسماء و صفات
در وجود، او اول است و ابتدا
وز وجود و بود خود ذاتش بپا
لام باشد عقل فعال ای خلیل
که مسمّی گشته او بر جبرئیل
اوسط است اندر وجود و مستفیض
او ز مبدأ منتهی را پس مفیض
میم در تحقیق ارباب شهود
شد محمّد(ص) کآخر آمد در وجود
میشود بر وی تمام این دایره
متصل باشد به اول یکسره
اول و آخر به هم گشتند وصل
گشت زین رو خاتم او در فرع و اصل
مظهر علم است جبریل امین
وآن محمّد(ص) مظهر حکمت یقین
لاجرم گردید اسم او علیم
وین مسمّی گشت بر اسم حکیم
گفت زآن در زیر هر اسمی بُوَد
اسمهای بینهایت، بیعدد
علم تا در عالِم حکمت قرین
نیست با فعل، او نشد کامل یقین
نیست پس اسلام حاصل محض آن
که تو گویی لفظ تهلیل از زبان
جز که با اقرار دیگر ضم شود
وز محمّد(ص) صورتت محکم شود
لا اله الاّ الله اعنی نیست تام
بی رسول الله اسلام از انام
صورت اسلام باشد اعتراف
بر خدا و بر محمّد (ص) بیخلاف
لفظ توحید از رسولت کامل است
وآن شد ایمان گر موافق با دل است
کرده اقرار او به توحید وجود
تا به فعل از وی چه آید در شهود
زین سه رتبه پس به نزد مرد کار
یافت دور آفرینش اعتبار
وین سه حرف اعنی الف با لام و میم
هست اشارات بر سه رتبۀ بس عظیم
که از آن کامل بود دور وجود
آنچه باشد در نزول و در صعود
الله آن کو نیست غیر از او خدا
حیّ و قیوم است و زو عالم بپا
شرح آن گفتیم اگر داری به یاد
نیست بر تکرار حاجت در گشاد
بر تو نازل کرد او بر حق کتاب
از ره ترتیب و تدریج و صواب
آنچه او حق به اعتبار جمع بود
عقل قرآنی است نامش در وجود
بود ثابت پیش از ارسال رسل
گشت نازل با ظهور عقل کل
سابق از آرایش ایجاد بود
ضبط اندر غیب استعداد بود
کرد نازل حق پی تکمیل را
پیش از این تورات و هم انجیل را
تا که باشد رهنمایی بهر ناس
خلق گردند از مظاهر حق شناس
باز نازل کرد فرقان را به خلق
باشد آن توحید تفصیلی به فرق
آنچه او حق به اعتبار فرق ماست
عقل فرقانیش گر خوانی بجاست
مبدأ دعوت بود بر خاص و عام
و استقامت راست منشاء بالتمام
وآنکه بر آیات حق کافر شدند
در عذابی سخت پا تا سر شدند
اوست غالب بر امان و انتقام
عاقبت تا چیست هر کس را به نام
شاید اندر توبه گردد راه جو
باز ماند ز انتقام و قهر او
وآنکه کافر شد بر آیات حمید
دان عذاب منتقم بر وی شدید
آن عذاب ، اخلاق زشت است و حسد
که بود اندر پرستش تا ابد
بر خدا پوشیده نبود هیچ چیز
در زمین و آسمان عند التمیز
او به زِهدانها کند نقش صور
آنچه خواهد از مشیّت وز اثر
نیست معبودی جز آن پروردگار
کو بر اشیاء غالب است و راست کار

« در تحقیق محکم و متشابه »

آنکه بفرستاد سوی تو کتاب
واندر او آیات محکم بی حساب
محکمات اُمّ الکتاب و اصل دان
وآن مشابه را به محکم وصل دان
محکم اعنی ره نیابد سوی او
احتمال و اشتباه از هیچ سو
غیر یک معنی از آن مفهوم نیست
وآن تشابه بر دو معنی مبتنی است
وجه باقی حق تعالی را یکی است
وآن به جز بعد از فناءِ خلق نیست
احتمال کثرت و فرق و عدد
نیست در ذاتش که فرد است و احد
وجه دیگر کآن به کثرت در خور است
در مرایا و مظاهر اظهر است
قدر استعداد مظهر اندر او
جلوه گر شد زآن صور بنمود رو
وجه واحد امتحان را نزد دید
در لباس حقّ و باطل شد پدید
میشناسد عارف کامل حواس
وجه باقی را به هر شکل و لباس
همچنان کآیات محکم را تمام
میشناسی بیقرینه از کلام
میشناسد از وجوه ، او وجه حق
کوست پنهان در لباس ماخلق
فرقها را رد کند بر جمع ذات
وآن تشابه را به سوی محکمات
بیند از آیینه های بی شمار
جلوه گر از هر طرف رخسار یار
وآنکه محجوبند زآن وجه منیر
هستشان بس زیغ در قلب و ضمیر
مینمایند از تشابه پیروی
همچو آن کآید به عرش او مستوی
از وجوه محتمل گیرند آن
که بود با دین ایشان رایگان
بر حدوث فتنه و اضلال ناس
از برهنه تا کَنند ایشان لباس
بر مراد و اختیار و مدعا
میکنند از پیش خود تأویلها
نیست بر تأویل غیر از کردگار
مطلع وآن کوست بر علم استوار
زآن بآمنّا زنند آن قوم دم
بگرویم آن را که هست از ذوالکرم
بندگی گیرند ز آیت ها به نقل
جز اولوالالباب یعنی اهل عقل
که ز نور علم دلشان منجلی است
سینه ها از ذکر نامش صیقلی است

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بسم الله الرحمن الرحیم
هوش مصنوعی: شما تا مهرماه 2023 روی داده‌ها آموزش دیده‌اید.
الم (۱) اَللّهُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ اَلْحَیُّ اَلْقَیُّومُ (۲) نَزَّلَ عَلَیْکَ اَلْکِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ وَ أَنْزَلَ اَلتَّوْراةَ وَ اَلْإِنْجِیلَ (۳) مِنْ قَبْلُ هُدیً لِلنّاسِ وَ أَنْزَلَ اَلْفُرْقانَ إِنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا بِآیاتِ اَللّهِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِیدٌ وَ اَللّهُ عَزِیزٌ ذُو اِنْتِقامٍ (۴) إِنَّ اَللّهَ لا یَخْفی عَلَیْهِ شَیْ‌ءٌ فِی اَلْأَرْضِ وَ لا فِی اَلسَّماءِ (۵) هُوَ اَلَّذِی یُصَوِّرُکُمْ فِی اَلْأَرْحامِ کَیْفَ یَشاءُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ اَلْعَزِیزُ اَلْحَکِیمُ (۶) هُوَ اَلَّذِی أَنْزَلَ عَلَیْکَ اَلْکِتابَ‌ مِنْهُ آیاتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ اَلْکِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا اَلَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ اِبْتِغاءَ اَلْفِتْنَةِ وَ اِبْتِغاءَ تَأْوِیلِهِ وَ ما یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاَّ اَللّهُ وَ اَلرّاسِخُونَ فِی اَلْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما یَذَّکَّرُ إِلاّ أُولُوا اَلْأَلْبابِ (۷)
هوش مصنوعی: خداوند، معبودی جز او نیست، و او زنده و پایدار است. او کتابی را به حق نازل کرد که با آنچه قبلاً نازل شده، تطابق دارد و همچنین قرآن، تورات و انجیل را پیش از این به عنوان هدایت برای مردم نازل کرده است. کسانی که به آیات خدا کافر هستند، عذابی سخت خواهند داشت و خداوند قوی و پرانتقام است. هیچ چیزی در زمین و آسمان بر او پنهان نیست. او کسی است که شما را در رحم‌ها به شکلی که بخواهد می‌آفریند. معبودی جز او نیست، او عزیز و حکیم است. او کتابی بر تو نازل کرده که شامل آیات محکم و واضحی است که اساس کتاب را تشکیل می‌دهند و دیگر آیات مشابه وجود دارد. کسانی که در دل‌های خود تردید دارند، تنها به دنبال آیات مشابه می‌گردند تا فتنه ایجاد کنند یا تأویل کنند، حال آنکه تأویل آن‌ها تنها نزد خداوند و علمای راسخ است که می‌گویند به آن ایمان داریم و همه این آیات نزد پروردگار ماست و تنها خردمندان از این آیات عبرت می‌گیرند.
بنام خداوند بخشندۀ مهربان
هوش مصنوعی: به نام خداوند بخشنده و مهربان
الم (۱) خدائیست خدایی مگر او که زندۀ پاینده است (۲) فرو فرستاد بر تو کتاب را براستی باور دارنده مر آنچه را باشد میان دو دستش و فرو فرستاد تورات و انجیل را (۳) از پیش هدایت از برای مردمان و فرو فرستاد فرقان را بدرستی که آنان که کافر شدند بآیتهای خدا از برای ایشانست عذابی سخت و خدای غالب صاحب انتقام است (۴) بدرستی که خدا پوشیده نماند بر او چیزی در زمین نه در آسمان (۵) اوست که صورت می‌کند شما را در رحمها هر گونه که می‌خواهد نیست خدایی مگر او که غالب درست کردار است (۶) اوست که فرو فرستاد بر تو کتابی را از آن آیاتیست محکم که آنها اصل کتابند و دیگر متشابهاتند پس اما آنان که در دلهای آنها میلی بباطل است پس پیروی می‌کنند آنچه متشابه است از آن برای طلب فتنه و برای طلب تأویلش و نمی‌داند تأویلش مگر خدا و ثابتان در دانش می‌گویند ایمان آوردیم بآن همه از نزد پروردگار ماست و پند نگیرند مگر صاحبان خرد (۷)
هوش مصنوعی: خداوندی جز او وجود ندارد؛ او دائماً زنده است. او کتابی بر تو نازل کرد که به حقیقت، تایید کننده آنچه که قبل از آن بوده است، یعنی تورات و انجیل که منبع هدایت برای انسان‌ها هستند. او آیات روشنگر را نازل کرد و کسانی که به آیات خدا کافرند، عذاب سختی در انتظارشان است و او، خداوندی مقتدر و انتقام‌جوست. هیچ چیزی در زمین و آسمان برای او پنهان نیست. اوست که صورت شما را در رحم‌ها می‌سازد به هر شکلی که بخواهد و جز او، خدایی وجود ندارد که بر کارهای خویش حکیم و توانمند باشد. او کتابی به تو نازل کرده که بخشی از آن آیات محکم و بخشی دیگر متشابه هستند. کسانی که در دل‌هایشان میل به باطل دارند، تنها به دنبال متشابهات هستند تا فتنه‌جویی کنند یا تفسير طلب کنند. اما تأویل این آیات را فقط خدا می‌داند و کسانی که در علم ثابت‌قدم هستند می‌گویند: "به آن ایمان آوردیم؛ همه آن از سوی پروردگار ماست" و از این نکته فقط صاحبان خرد پند می‌گیرند.
بعد بسم الله الرحمن الرحیم
ابتداء کرد از الف وز لام و میم
هوش مصنوعی: پس از شروع به نام خداوند رحمان و رحیم، کارش را با حرف‌های الف، لام و میم آغاز کرد.
هست اشارت این الف بر اصل ذات
کو بود عالی ز اسماء و صفات
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی به عمق وجود انسان و زیبایی‌های نهفته در ذات او اشاره دارد. در آن، به اهمیت و والایی ویژگی‌ها و صفات اشاره شده است که نشان‌دهنده‌ی ریشه و اصل وجود فرد است. به عبارت دیگر، این اشاره به ذات انسان و عوالم بالای آن، فراتر از نام‌ها و صفات ظاهری است.
در وجود، او اول است و ابتدا
وز وجود و بود خود ذاتش بپا
هوش مصنوعی: در وجود، او نخستین و آغازین است و از وجود و هستی خود، ذاتش به پا می‌خیزد.
لام باشد عقل فعال ای خلیل
که مسمّی گشته او بر جبرئیل
هوش مصنوعی: ای خلیل، عقل فعال که به جبرئیل معروف شده است، در واقع حقیقتی است که به او نسبت داده شده.
اوسط است اندر وجود و مستفیض
او ز مبدأ منتهی را پس مفیض
هوش مصنوعی: وجود در وسط قرار دارد و از منبعی که به نهایت می‌رسد، تأثیر می‌گیرد. بنابراین، آن منبعی که تأثیر می‌دهد، می‌تواند هر آنچه را که در وجود است، نیکو گرداند.
میم در تحقیق ارباب شهود
شد محمّد(ص) کآخر آمد در وجود
هوش مصنوعی: به مطالعه و بررسی معارف الهی و معنوی، پیامبر بزرگ اسلام محمد (ص) در نهایت، به عنوان نمونه کامل و الگوی نیکو در وجود انسان نمایان شد.
میشود بر وی تمام این دایره
متصل باشد به اول یکسره
هوش مصنوعی: تمام این دایره می‌تواند به طور کامل به نقطه‌ی اولیه‌اش متصل باشد.
اول و آخر به هم گشتند وصل
گشت زین رو خاتم او در فرع و اصل
هوش مصنوعی: ابتدا و انتها به هم پیوسته‌اند و به همین خاطر نشان او در branches و ریشه‌ها یکی است.
مظهر علم است جبریل امین
وآن محمّد(ص) مظهر حکمت یقین
هوش مصنوعی: جبریل امین نمایانگر علم و دانش است و پیامبر محمد (ص) تجلی حکمت و یقین به شمار می‌آید.
لاجرم گردید اسم او علیم
وین مسمّی گشت بر اسم حکیم
هوش مصنوعی: بدون شک نام او «عالم» شد و این لقب به عنوان «حکیم» بر او گذاشته شد.
گفت زآن در زیر هر اسمی بُوَد
اسمهای بینهایت، بیعدد
هوش مصنوعی: هر نامی که بر چیزی گذاشته می‌شود، در واقع نشان‌دهنده‌ی وجود اسم‌های بی‌شماری است که نمی‌توان آنها را شمارش کرد.
علم تا در عالِم حکمت قرین
نیست با فعل، او نشد کامل یقین
هوش مصنوعی: اگر علم در وجود دانشمند به عمل نیاید، او به یقین کامل نخواهد رسید.
نیست پس اسلام حاصل محض آن
که تو گویی لفظ تهلیل از زبان
هوش مصنوعی: اسلام تنها گفتن کلمات نیست، بلکه معنای عمیق‌تری دارد که فراتر از صرف بیان الفاظ است.
جز که با اقرار دیگر ضم شود
وز محمّد(ص) صورتت محکم شود
هوش مصنوعی: جز با اقرار، هیچ چیز دیگری به تو نمی‌پیوندد و از طریق محبت به محمد (ص)، چهره‌ات استوار و محکم می‌شود.
لا اله الاّ الله اعنی نیست تام
بی رسول الله اسلام از انام
هوش مصنوعی: هیچ معبودی جز خداوند نیست و منظورم این است که اسلام بدون رسول خدا هیچ حقی ندارد.
صورت اسلام باشد اعتراف
بر خدا و بر محمّد (ص) بیخلاف
هوش مصنوعی: اسلام به معنای اعتراف به وجود خدا و پیامبری حضرت محمد (ص) است و هیچ تناقضی در این اعتراف وجود ندارد.
لفظ توحید از رسولت کامل است
وآن شد ایمان گر موافق با دل است
هوش مصنوعی: کلمه توحید که از پیامبرت آموخته‌ای کامل و بی‌نقص است، و این باور حقیقی است اگر با دل انسان همخوانی داشته باشد.
کرده اقرار او به توحید وجود
تا به فعل از وی چه آید در شهود
هوش مصنوعی: او به وجود یکتا اعتراف کرده و حالا در عمل می‌خواهد بداند که از این معرفت در حالت شهود چه چیزهایی نمایان می‌شود.
زین سه رتبه پس به نزد مرد کار
یافت دور آفرینش اعتبار
هوش مصنوعی: از این سه مقام، در نزد انسان، کار به دور از آفرینش به اعتبار می‌رسد.
وین سه حرف اعنی الف با لام و میم
هست اشارات بر سه رتبۀ بس عظیم
هوش مصنوعی: این سه حرف، یعنی الف، لام و میم، به نمادهایی اشاره دارند که به سه درجه بسیار بزرگ اشاره می‌کنند.
که از آن کامل بود دور وجود
آنچه باشد در نزول و در صعود
هوش مصنوعی: آنچه در نزول و صعود وجود دارد، از آن کامل‌تر نیست.
الله آن کو نیست غیر از او خدا
حیّ و قیوم است و زو عالم بپا
هوش مصنوعی: خداوند وجودی است که جز او هیچ خدایی نیست. او زنده و پایدار است و جهان را برپا نگه‌داشته است.
شرح آن گفتیم اگر داری به یاد
نیست بر تکرار حاجت در گشاد
هوش مصنوعی: اگر ما توضیحات لازم را دادیم و تو هنوز به یاد نداری، دیگر نیازی به تکرار نیست و می‌توانیم از موضوع عبور کنیم.
بر تو نازل کرد او بر حق کتاب
از ره ترتیب و تدریج و صواب
هوش مصنوعی: او برای تو کتابی فرستاد که به طور منظم و به تدریج و با دقت نازل شده است.
آنچه او حق به اعتبار جمع بود
عقل قرآنی است نامش در وجود
هوش مصنوعی: عقلی که در قرآن وجود دارد و به اعتبار کلیات و جمع‌گرایی اشاره می‌کند، به عنوان حقیقتی در وجود انسان شناخته می‌شود.
بود ثابت پیش از ارسال رسل
گشت نازل با ظهور عقل کل
هوش مصنوعی: پیش از آنکه پیامبران فرستاده شوند، وجود خداوند به طور ثابت و پایدار قرار داشت و بعد از آن، با ظهور عقل و دانش کامل، پیام‌ها نازل شدند.
سابق از آرایش ایجاد بود
ضبط اندر غیب استعداد بود
هوش مصنوعی: پیش از ایجاد زیبایی، علم و دانش کلفت و مستتر در وجود وجود داشت.
کرد نازل حق پی تکمیل را
پیش از این تورات و هم انجیل را
هوش مصنوعی: حق برای تکمیل فرستاده شده است، پیش از این که تورات و انجیل نازل شوند.
تا که باشد رهنمایی بهر ناس
خلق گردند از مظاهر حق شناس
هوش مصنوعی: تا زمانی که راهنمایی وجود داشته باشد، مردم می‌توانند از نشانه‌های خداوند آگاه شوند و او را بشناسند.
باز نازل کرد فرقان را به خلق
باشد آن توحید تفصیلی به فرق
هوش مصنوعی: کتاب فرقان (قرآن) به سوی مردم نازل شد تا جزئیات توحید حقیقی را بیان کند.
آنچه او حق به اعتبار فرق ماست
عقل فرقانیش گر خوانی بجاست
هوش مصنوعی: آنچه او حق می‌داند، به خاطر تفاوت ماست. اگر عقل را به عنوان معیار در نظر بگیریم، ارزشمند خواهد بود.
مبدأ دعوت بود بر خاص و عام
و استقامت راست منشاء بالتمام
هوش مصنوعی: دعوت به حقیقت و سرمنشا آن برای همه افراد، چه خاص و چه عام، بوده و ثبات و استقامت در این راه به طور کامل از همین منبع نشأت می‌گیرد.
وآنکه بر آیات حق کافر شدند
در عذابی سخت پا تا سر شدند
هوش مصنوعی: کسانی که به نشانه‌های حقیقت ایمان نیاوردند، دچار عذاب شدیدی شدند و تمام وجودشان در عذاب غرق گشت.
اوست غالب بر امان و انتقام
عاقبت تا چیست هر کس را به نام
هوش مصنوعی: او بر همه چیز تسلط دارد و در نهایت، نتیجه کار هر کس را بر اساس نام و هویت او مشخص می‌کند.
شاید اندر توبه گردد راه جو
باز ماند ز انتقام و قهر او
هوش مصنوعی: شاید با توبه کردن، فرصتی پیدا شود که شخص از کیفر و خشم خداوند در امان بماند.
وآنکه کافر شد بر آیات حمید
دان عذاب منتقم بر وی شدید
هوش مصنوعی: کسی که به آیات پرستشگرانه ایمان نیاورد، بداند که عذاب انتقام‌جویانه بر او سخت خواهد بود.
آن عذاب ، اخلاق زشت است و حسد
که بود اندر پرستش تا ابد
هوش مصنوعی: این عذاب، ناشی از اخلاق ناپسند و حسد است که همیشه با انسان همراه خواهد بود.
بر خدا پوشیده نبود هیچ چیز
در زمین و آسمان عند التمیز
هوش مصنوعی: هیچ چیز در زمین و آسمان برای خدا پنهان نیست و او به همه چیز آگاه است.
او به زِهدانها کند نقش صور
آنچه خواهد از مشیّت وز اثر
هوش مصنوعی: او در رحم‌ها شکل و شمایل آنچه را که بخواهد، با اراده و تأثیر خویش به وجود می‌آورد.
نیست معبودی جز آن پروردگار
کو بر اشیاء غالب است و راست کار
هوش مصنوعی: جز پروردگار هیچ معبودی وجود ندارد، همان خدایی که بر تمام چیزها تسلط دارد و راستگو و معتمد است.
« در تحقیق محکم و متشابه »
هوش مصنوعی: در این تحقیق، موضوعاتی که از نظر ساختار و ویژگی‌ها شبیه به هم هستند، به خوبی بررسی می‌شوند و می‌توانند به درک عمیق‌تری از مسأله کمک کنند.
آنکه بفرستاد سوی تو کتاب
واندر او آیات محکم بی حساب
هوش مصنوعی: آن کسی که کتابی را به سوی تو فرستاد و در آن آیات محکم و روشنی وجود دارد که به طور بی‌شمار بیان شده‌اند.
محکمات اُمّ الکتاب و اصل دان
وآن مشابه را به محکم وصل دان
هوش مصنوعی: آیات روشن و قطعی از کتاب مقدس را محور و اساسی برای فهم قرآن بگیرید و دیگر آیات مشابه را به این آیات محکم مرتبط کنید.
محکم اعنی ره نیابد سوی او
احتمال و اشتباه از هیچ سو
هوش مصنوعی: اگر کسی به خوبی و با اطمینان به سمت او حرکت کند، به هیچ‌وجه نمی‌تواند دچار اشتباه و تردید شود.
غیر یک معنی از آن مفهوم نیست
وآن تشابه بر دو معنی مبتنی است
هوش مصنوعی: تنها یک معنی از آن مفهوم وجود دارد و آن بر اساس دو معنا مشابه است.
وجه باقی حق تعالی را یکی است
وآن به جز بعد از فناءِ خلق نیست
هوش مصنوعی: وجود اصلی و حقیقی خداوند یگانه است و این یگانگی تنها بعد از ناپدید شدن مخلوقات و فانی شدن آن‌ها قابل درک است.
احتمال کثرت و فرق و عدد
نیست در ذاتش که فرد است و احد
هوش مصنوعی: در ذات او احتمالی برای کثرت و تفاوت وجود ندارد، چون او یگانه و واحد است.
وجه دیگر کآن به کثرت در خور است
در مرایا و مظاهر اظهر است
هوش مصنوعی: حضور و یا نمایان شدن آن چیز در اشکال و جلوه‌های مختلف بسیار زیاد است.
قدر استعداد مظهر اندر او
جلوه گر شد زآن صور بنمود رو
هوش مصنوعی: کیفیت و ارزش استعداد فرد در او به وضوح نمایان شده است و از آن صورت‌ها، چهره‌اش مشخص گردیده است.
وجه واحد امتحان را نزد دید
در لباس حقّ و باطل شد پدید
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که هنگامی که حقیقت و باطل در لباس‌های مختلف ظاهر می‌شوند، تنها از طریق امتحان و آزمون می‌توانیم آنها را تشخیص دهیم. در واقع، برای شناخت واقعیات و مفاهیم، نیاز به تجربه و آزمایش داریم.
میشناسد عارف کامل حواس
وجه باقی را به هر شکل و لباس
هوش مصنوعی: عارف کامل توانایی تشخیص و درک حقیقت وجهه باقی را در هر شکل و ظاهری دارد.
همچنان کآیات محکم را تمام
میشناسی بیقرینه از کلام
هوش مصنوعی: تو همان‌طور که بدون شک آیات روشن و محکم را می‌شناسی، از کلام نیز می‌توانی به روشنی برداشت کنی.
میشناسد از وجوه ، او وجه حق
کوست پنهان در لباس ماخلق
هوش مصنوعی: او از طریق چهره‌ها و ظواهر، حقیقتی را می‌شناسد که در لباس مخلوقات پنهان شده است.
فرقها را رد کند بر جمع ذات
وآن تشابه را به سوی محکمات
هوش مصنوعی: اختلافات را نادیده بگیرد و به وحدت وجود بپردازد و شباهت‌ها را به اصول محکم و غیرقابل تغییر هدایت کند.
بیند از آیینه های بی شمار
جلوه گر از هر طرف رخسار یار
هوش مصنوعی: بی‌شماری از آینه‌ها در اطراف، زیبایی چهره یار را به نمایش می‌گذارند.
وآنکه محجوبند زآن وجه منیر
هستشان بس زیغ در قلب و ضمیر
هوش مصنوعی: آنانی که به نور وجوه روشن من دسترسی ندارند، در دل و جان خود بسیار از انحرافات و تاریکی‌ها را تحمل می‌کنند.
مینمایند از تشابه پیروی
همچو آن کآید به عرش او مستوی
هوش مصنوعی: آنها از شباهت‌ها تبعیت می‌کنند، مانند آنچه که به عرش او قرار می‌گیرد و برقرار می‌شود.
از وجوه محتمل گیرند آن
که بود با دین ایشان رایگان
هوش مصنوعی: افرادی که با دین و مذهب آنها هم‌نظر هستند، با آزادگی و بدون دریافت پول یا هزینه‌ای، از مزایای مختلف بهره‌مند می‌شوند.
بر حدوث فتنه و اضلال ناس
از برهنه تا کَنند ایشان لباس
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی به این موضوع اشاره دارد که برخی افراد با برهنه کردن دیگران از لباس حق و حقیقت، آنها را در معرض فتنه و گمراهی قرار می‌دهند. به عبارت دیگر، وقتی که انسان‌ها را از آگاهی و حقیقت محروم می‌کنند، به راحتی می‌توانند آنها را به دام انداخته و به مسیر نادرست هدایت کنند.
بر مراد و اختیار و مدعا
میکنند از پیش خود تأویلها
هوش مصنوعی: آنها به خواسته‌ها و آرزوهای خود تفسیرهایی از پیش تعیین‌شده می‌دهند.
نیست بر تأویل غیر از کردگار
مطلع وآن کوست بر علم استوار
هوش مصنوعی: هیچ‌کس جز خداوند بر بیان حقیقت و تفسیر امور آگاه نیست و اوست که بر دانش و بینش استوار است.
زآن بآمنّا زنند آن قوم دم
بگرویم آن را که هست از ذوالکرم
هوش مصنوعی: از آنچه که داریم به آن اطمینان می‌کنیم و برای آن گروهی که با ما هستند، دعا می‌کنیم؛ زیرا ما به کسی متکی هستیم که دارای کرم و بزرگواری است.
بندگی گیرند ز آیت ها به نقل
جز اولوالالباب یعنی اهل عقل
هوش مصنوعی: افرادی که اهل عقل و دانش هستند، از نشانه‌ها و آیات الهی بهره‌برداری کرده و به حقیقت‌های عمیق‌تری می‌رسند. آنها به درک و فهم عمیق‌تری از اصول معنوی و دینی دست می‌یابند.
که ز نور علم دلشان منجلی است
سینه ها از ذکر نامش صیقلی است
هوش مصنوعی: دل‌های آن‌ها به روشنی دانش آراسته است و سینه‌هایشان به خاطر یاد او، صاف و درخشان شده است.