گنجور

۱- آیات ۱ تا ۵

بسم االله الرحمن الرحیم

تَبٰارَکَ اَلَّذِی نَزَّلَ اَلْفُرْقٰانَ عَلیٰ عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعٰالَمِینَ نَذِیراً (۱) اَلَّذِی لَهُ مُلْکُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی اَلْمُلْکِ وَ خَلَقَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِیراً (۲) وَ اِتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ آلِهَةً لاٰ یَخْلُقُونَ شَیْئاً وَ هُمْ یُخْلَقُونَ وَ لاٰ یَمْلِکُونَ لِأَنْفُسِهِمْ ضَرًّا وَ لاٰ نَفْعاً وَ لاٰ یَمْلِکُونَ مَوْتاً وَ لاٰ حَیٰاةً وَ لاٰ نُشُوراً (۳) وَ قٰالَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ هَذٰا إِلاّٰ إِفْکٌ اِفْتَرٰاهُ وَ أَعٰانَهُ عَلَیْهِ قَوْمٌ آخَرُونَ فَقَدْ جٰاؤُ ظُلْماً وَ زُوراً (۴) وَ قٰالُوا أَسٰاطِیرُ اَلْأَوَّلِینَ اِکْتَتَبَهٰا فَهِیَ تُمْلیٰ عَلَیْهِ بُکْرَةً وَ أَصِیلاً (۵)

بنام خدای بخشایندۀ مهربان

افزون آمد آنکه فرو فرستاد جدا کننده حق را از باطل را بر بنده‌اش تا بوده باشد مر عالمیان را بیم دهنده (۱) آنکه مر او راست پادشاهی آسمانها و زمین و فرا نگرفت فرزندی و نبود او را انبازی (شریکی) در پادشاهی و آفرید همه چیز را پس تقدیر کردش تقدیر کردنی (۲) و فرا گرفتند از غیر او الهانی که نمی‌آفرینید چیزی را و آنها آفریده می‌شوند و مالک نمی‌باشند برای خودهاشان ضرری و نه منفعتی و مالک نمی‌باشند مرگی را و نه زندگی را و نه حشری را (۳) و گفتند آنان که کافر شدند نیست آن مگر دروغی که بر بافت آن را و یاری دادند او را بر آن گروهی دیگران پس بحقیقت آمدند ستمی را و باطلی را (۴) و گفتند افسانه‌های پیشینیانست که نویسانید آن را پس آن را خوانده می‌شود بر او بامداد و شبانگاه (۵)

حق کثیر الخیر و صاحب برکت است
کارساز بندگان هر ساعت است
نازل این قرآن به بنده خود نمود
اهل عالم را کند تا بیم زود
آن کسی کو راست از روی یقین
پادشاهیِ سماوات و زمین
هیچ او نگرفت بهر خود ولد
نه شریک او را به شاهی می بود
آفرید از هر چه، پس اندازه کرد
آن چنان اندازه ای ممتاز و فرد
مر مهیّا ساخت او را ز امتیاز
بهر افعالی کز او می خواست باز
برگرفتند اهل کفر الاّ خدای
مر خدایان دگر از سوء رای
نافریدند آن خدایان هیچ چیز
آفریده گشته اند آن جمله نیز
نیستشان قدرت به نفس خویشتن
ضرّ و نفعی را به پنهان یا علن
تا که از خود دفع آفاتی کنند
یا که جلب نفع را راهی زنند
نه توانا تا بمیرانند مور
هم نه قادر بر حیات و بر نشور
کافران گفتند این گفتارها
نیست هیچ الاّ که إفک و افترا
بافته است آن را ز پیش خود به هم
مر محمّد(ص) بهر آمال و نعم
داده یاری هم به او قومی دگر
تا به هم بربسته آن را سر به سر
پس به تحقیق آمدندی بر ستم
هم به بهتانی که ناید در قلم
یا که بر قائل بود راجع ضمیر
یعنی این قول است بهتانی کثیر
هم بگفتند این سخنها بالعیان
هست بر افسانۀ پیشینیان
بر نویسانده است آن را پس تمام
خوانده گردد پیش او در صبح و شام
۲- آیات ۶ تا ۱۴: قُلْ أَنْزَلَهُ اَلَّذِی یَعْلَمُ اَلسِّرَّ فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ إِنَّهُ کٰانَ غَفُوراً رَحِیماً (۶) وَ قٰالُوا مٰا لِهٰذَا اَلرَّسُولِ یَأْکُلُ اَلطَّعٰامَ وَ یَمْشِی فِی اَلْأَسْوٰاقِ لَوْ لاٰ أُنْزِلَ إِلَیْهِ مَلَکٌ فَیَکُونَ مَعَهُ نَذِیراً (۷) أَوْ یُلْقیٰ إِلَیْهِ کَنْزٌ أَوْ تَکُونُ لَهُ جَنَّةٌ یَأْکُلُ مِنْهٰا وَ قٰالَ اَلظّٰالِمُونَ إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلاّٰ رَجُلاً مَسْحُوراً (۸) اُنْظُرْ کَیْفَ ضَرَبُوا لَکَ اَلْأَمْثٰالَ فَضَلُّوا فَلاٰ یَسْتَطِیعُونَ سَبِیلاً (۹) تَبٰارَکَ اَلَّذِی إِنْ شٰاءَ جَعَلَ لَکَ خَیْراً مِنْ ذٰلِکَ جَنّٰاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ وَ یَجْعَلْ لَکَ قُصُوراً (۱۰) بَلْ کَذَّبُوا بِالسّٰاعَةِ وَ أَعْتَدْنٰا لِمَنْ کَذَّبَ بِالسّٰاعَةِ سَعِیراً (۱۱) إِذٰا رَأَتْهُمْ مِنْ مَکٰانٍ بَعِیدٍ سَمِعُوا لَهٰا تَغَیُّظاً وَ زَفِیراً (۱۲) وَ إِذٰا أُلْقُوا مِنْهٰا مَکٰاناً ضَیِّقاً مُقَرَّنِینَ دَعَوْا هُنٰالِکَ ثُبُوراً (۱۳) لاٰ تَدْعُوا اَلْیَوْمَ ثُبُوراً وٰاحِداً وَ اُدْعُوا ثُبُوراً کَثِیراً (۱۴)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

تَبٰارَکَ اَلَّذِی نَزَّلَ اَلْفُرْقٰانَ عَلیٰ عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعٰالَمِینَ نَذِیراً (۱) اَلَّذِی لَهُ مُلْکُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی اَلْمُلْکِ وَ خَلَقَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِیراً (۲) وَ اِتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ آلِهَةً لاٰ یَخْلُقُونَ شَیْئاً وَ هُمْ یُخْلَقُونَ وَ لاٰ یَمْلِکُونَ لِأَنْفُسِهِمْ ضَرًّا وَ لاٰ نَفْعاً وَ لاٰ یَمْلِکُونَ مَوْتاً وَ لاٰ حَیٰاةً وَ لاٰ نُشُوراً (۳) وَ قٰالَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ هَذٰا إِلاّٰ إِفْکٌ اِفْتَرٰاهُ وَ أَعٰانَهُ عَلَیْهِ قَوْمٌ آخَرُونَ فَقَدْ جٰاؤُ ظُلْماً وَ زُوراً (۴) وَ قٰالُوا أَسٰاطِیرُ اَلْأَوَّلِینَ اِکْتَتَبَهٰا فَهِیَ تُمْلیٰ عَلَیْهِ بُکْرَةً وَ أَصِیلاً (۵)
هوش مصنوعی: متن به بیان صفات خداوند می‌پردازد و از نزول قرآن به عنوان کتابی که هدایت‌گر بشر است، یاد می‌کند. اشاره می‌کند که خداوند صاحب ملک آسمان‌ها و زمین است و هیچ فرزندی ندارد و شریکی در سلطنتش وجود ندارد. خداوند تمام موجودات را آفریده و هر چیزی را به اندازه تعیین کرده است. در متن همچنین به این نکته اشاره می‌شود که برخی از مردم به جای خدا، معبودهایی را می‌پرستند که خود هیچ‌چیز خلق نمی‌کنند و قدرتی در کنترل خود ندارند. آن‌ها حتی نمی‌توانند برای خودشان ضرری یا نفعی ایجاد کنند یا در مورد مرگ و زندگی خود تصمیم بگیرند. در ادامه، به سخنان کافران اشاره می‌شود که قرآن را افسانه‌ای می‌دانند و معتقدند که او از روی دروغی که خود ساخته، می‌نویسد و دیگران به او در این کار کمک می‌کنند. همچنین، آن‌ها قرآن را داستان‌هایی کهن می‌شمارند که بر او خوانده شده است.
افزون آمد آنکه فرو فرستاد جدا کننده حق را از باطل را بر بنده‌اش تا بوده باشد مر عالمیان را بیم دهنده (۱) آنکه مر او راست پادشاهی آسمانها و زمین و فرا نگرفت فرزندی و نبود او را انبازی (شریکی) در پادشاهی و آفرید همه چیز را پس تقدیر کردش تقدیر کردنی (۲) و فرا گرفتند از غیر او الهانی که نمی‌آفرینید چیزی را و آنها آفریده می‌شوند و مالک نمی‌باشند برای خودهاشان ضرری و نه منفعتی و مالک نمی‌باشند مرگی را و نه زندگی را و نه حشری را (۳) و گفتند آنان که کافر شدند نیست آن مگر دروغی که بر بافت آن را و یاری دادند او را بر آن گروهی دیگران پس بحقیقت آمدند ستمی را و باطلی را (۴) و گفتند افسانه‌های پیشینیانست که نویسانید آن را پس آن را خوانده می‌شود بر او بامداد و شبانگاه (۵)
هوش مصنوعی: افزون بر این، خداوند پیامبری را فرستاده تا حق را از باطل جدا کند و او را به عنوان هشداردهنده‌ای برای مردم قرار داده است. او پادشاهی آسمان‌ها و زمین را دارد و نه فرزندی دارد و نه شریکی در سلطنتش. خداوند همه چیز را آفریده و برای هر چیزی تقدیر و سرنوشت معینی تعیین کرده است. برخی از مردم از غیر خدا الهه‌هایی را می‌پرستند که هیچ چیز را نمی‌آفرینند و خودشان نه مالک ضرری هستند و نه منفعتی، و نه بر مرگ یا زندگی خود تسلط دارند، و نه بر روز قیامت. کافران می‌گویند فقط دروغ‌هایی است که ساخته شده و به دیگران کمک کرده‌اند تا بر این دروغ‌ها پای بگذارند، و در واقع بر خود ستم کرده‌اند و به باطل رو آورده‌اند. آن‌ها می‌گویند این‌ها افسانه‌های پیشینیان است که نوشته‌اند و این داستان‌ها هر روز و شب برایشان خوانده می‌شود.
حق کثیر الخیر و صاحب برکت است
کارساز بندگان هر ساعت است
هوش مصنوعی: خداوند بسیار خیر و برکت بخش است و هر لحظه به بندگان خود کمک می‌کند.
نازل این قرآن به بنده خود نمود
اهل عالم را کند تا بیم زود
هوش مصنوعی: این قرآن به پیامبرش نازل شد تا او اهل جهان را آگاه کند و به آن‌ها هشدار دهد.
آن کسی کو راست از روی یقین
پادشاهیِ سماوات و زمین
هوش مصنوعی: کسی که با اطمینان کامل به حقیقت تسلط بر آسمان‌ها و زمین را درک کند.
هیچ او نگرفت بهر خود ولد
نه شریک او را به شاهی می بود
هوش مصنوعی: هیچ یک از آنان برای خود فرزندی نگرفتند و هیچ کس در فرمانروایی او شریک نبود.
آفرید از هر چه، پس اندازه کرد
آن چنان اندازه ای ممتاز و فرد
هوش مصنوعی: خداوند از هر چیزی آفرید و سپس آن را به گونه‌ای مشخص و منحصربه‌فرد اندازه‌گیری کرد.
مر مهیّا ساخت او را ز امتیاز
بهر افعالی کز او می خواست باز
هوش مصنوعی: او به خاطر ویژگی‌هایی که در افعال و رفتارهایش می‌خواست، او را آماده کرده است.
برگرفتند اهل کفر الاّ خدای
مر خدایان دگر از سوء رای
هوش مصنوعی: مردم کفر و نفاق به جز خداوند، خدایان دیگری را برگزیدند که همه به خاطر نیت‌های نادرست و عقاید باطلشان این انتخاب را انجام دادند.
نافریدند آن خدایان هیچ چیز
آفریده گشته اند آن جمله نیز
هوش مصنوعی: خدایان هیچ چیزی را نیافریده‌اند، بلکه همه چیز که وجود دارد، خود به خود به وجود آمده است.
نیستشان قدرت به نفس خویشتن
ضرّ و نفعی را به پنهان یا علن
هوش مصنوعی: آن‌ها نمی‌توانند به خودشان آسیبی بزنند یا به خودشان فایده‌ای برسانند، چه به طور آشکار و چه به طور پنهان.
تا که از خود دفع آفاتی کنند
یا که جلب نفع را راهی زنند
هوش مصنوعی: افراد تلاش می‌کنند تا مشکلات و آسیب‌ها را از خود دور کنند یا راهی برای جذب منفعت پیدا کنند.
نه توانا تا بمیرانند مور
هم نه قادر بر حیات و بر نشور
هوش مصنوعی: نه کسی آنقدر قوی است که بتواند حتی یک مورچه را از بین ببرد و نه قادر است که به کسی حیات و زندگی بخشد.
کافران گفتند این گفتارها
نیست هیچ الاّ که إفک و افترا
هوش مصنوعی: افراد کافر گفتند که این سخنان هیچ چیزی جز تهمت و دروغ نیست.
بافته است آن را ز پیش خود به هم
مر محمّد(ص) بهر آمال و نعم
هوش مصنوعی: این جمله بیانگر این است که محمّد (ص) به دلخواه خود و بر اساس آرزوها و نعمت‌ها، این امر را به هم پیوند داده و ساخته است.
داده یاری هم به او قومی دگر
تا به هم بربسته آن را سر به سر
هوش مصنوعی: یار یک گروه دیگر را هم به او داده است تا همگی به صورت کامل و یکجا به هم متصل شوند.
پس به تحقیق آمدندی بر ستم
هم به بهتانی که ناید در قلم
هوش مصنوعی: بنابراین با قاطعیت می‌توان گفت که کسانی به سوی ستم می‌آیند که به نوعی از ادعاهای بی‌پایه و اساس استفاده می‌کنند و این ادعاها در هیچ نوشته‌ای نمی‌گنجد.
یا که بر قائل بود راجع ضمیر
یعنی این قول است بهتانی کثیر
هوش مصنوعی: این جمله به نوعی اشاره دارد به این که برخی افراد بر ادعای دیگران درباره‌ی مسایل و موضوعات نظر دارند و به سادگی تحت تأثیر این عقاید قرار می‌گیرند. در واقع، صحبت از این است که بسیاری از افراد ممکن است به نظرات و افکار دیگران اعتماد کنند و بدون بررسی، آن‌ها را قبول کنند.
هم بگفتند این سخنها بالعیان
هست بر افسانۀ پیشینیان
هوش مصنوعی: این حرف‌ها به وضوح بیان شده و به داستان‌های قدیمی ارتباط دارد.
بر نویسانده است آن را پس تمام
خوانده گردد پیش او در صبح و شام
هوش مصنوعی: آن نوشته شده را پس از آنکه خوانده شود، در صبح و شام در حضور او قرار خواهد گرفت.