گنجور

۱۶- آیات ۷۳ تا ۷۸

یٰا أَیُّهَا اَلنّٰاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ اَلَّذِینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ لَنْ یَخْلُقُوا ذُبٰاباً وَ لَوِ اِجْتَمَعُوا لَهُ وَ إِنْ یَسْلُبْهُمُ اَلذُّبٰابُ شَیْئاً لاٰ یَسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ اَلطّٰالِبُ وَ اَلْمَطْلُوبُ (۷۳) مٰا قَدَرُوا اَللّٰهَ حَقَّ قَدْرِهِ إِنَّ اَللّٰهَ لَقَوِیٌّ عَزِیزٌ (۷۴) اَللّٰهُ یَصْطَفِی مِنَ اَلْمَلاٰئِکَةِ رُسُلاً وَ مِنَ اَلنّٰاسِ إِنَّ اَللّٰهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ (۷۵) یَعْلَمُ مٰا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ مٰا خَلْفَهُمْ وَ إِلَی اَللّٰهِ تُرْجَعُ اَلْأُمُورُ (۷۶) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا اِرْکَعُوا وَ اُسْجُدُوا وَ اُعْبُدُوا رَبَّکُمْ وَ اِفْعَلُوا اَلْخَیْرَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (۷۷) وَ جٰاهِدُوا فِی اَللّٰهِ حَقَّ جِهٰادِهِ هُوَ اِجْتَبٰاکُمْ وَ مٰا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی اَلدِّینِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبِیکُمْ إِبْرٰاهِیمَ هُوَ سَمّٰاکُمُ اَلْمُسْلِمِینَ مِنْ قَبْلُ وَ فِی هٰذٰا لِیَکُونَ اَلرَّسُولُ شَهِیداً عَلَیْکُمْ وَ تَکُونُوا شُهَدٰاءَ عَلَی اَلنّٰاسِ فَأَقِیمُوا اَلصَّلاٰةَ وَ آتُوا اَلزَّکٰاةَ وَ اِعْتَصِمُوا بِاللّٰهِ هُوَ مَوْلاٰکُمْ فَنِعْمَ اَلْمَوْلیٰ وَ نِعْمَ اَلنَّصِیرُ (۷۸)

ای مردمان زده شد مثلی پس گوش باز دارید مر آن را بدرستی که آنان که می‌خوانید از جز خدا هرگز نتوانند آفرید مگسی را و اگر چه اجتماع نمایند مر آن را و اگر بر بیاد از ایشان مگس چیزی را نمی‌توانند استخلاص کرد آن را از آن ناتوان آمد عابد و معبود (۷۳) نشناختند خدا را حق شناختن او بدرستی که خدای هر آینه توانای غالب است (۷۴) خدا بر می‌گزیند از ملائکه رسولان و از مردمان بدرستی که خدا شنوای بیناست (۷۵) می‌داند آنچه را باشد میان دستهاشان و آنچه را باشد پس پشتشان و بسوی خدا باز می‌گردد کارها (۷۶) ای آن کسانی که گرویدید رکوع کنید و سجود کنید و بپرستید پروردگار خود را و بکنید خیر را باشد که شما رستگار شوید (۷۷) و جهاد نمائید در راه خدا حق جهادش او برگزید شما را و نگردانید بر شما در دین هیچ شکی کیش پدرتان ابراهیم او نام نهاد شما را مسلمانان از پیش و در این تا باشد رسول گواه بر شما و باشید گواهان بر مردمان بر پای دارید نماز را و بدهید زکاة را و متوسل شوید بخدا اوست خداوند شما پس خوبست آن خداوند و خوبست آن یاور (۷۸)

ایها الناس این مثل ها شد زده
در پرستش مر بتان را نیک و بِه
بشنوید آن را مر آنان را شما
که همی خوانید از غیر خدا
نافرینند آن به هرگز یک ذباب
مجتمع چند ار که گردند از شتاب
ور رباید زآن بتان چیزی مگس
نی توانند آنکه تا گیرند پس
طالب و مطلوب بس باشند سست
هم ذباب هم بتان یعنی نه چُست
می نکردند آن کسان تعظیم حق
آنچه باشد حقّ تعظیم از نسق
حق تعالی او قوی است و عزیز
غالب است اندر تواناییش نیز
بر خلاف آنچه خوانند این گروه
کآید از هر عاجزی اندر ستوه
برگزیند از ملایک حق رسل
همچنین از مردمان اندر سبل
تا بود افرشته از حق واسطه
انبیاء را در مقام رابطه
هم نبی باشد میان حق و خلق
واسطه در پاکی دیدار و دلق
حق به تحقیق او سمیع است و بصیر
نیست زو پوشیده چیزی یک شعیر
یَعلَمُ مَابَینَ أیدِی هِم وَمَا
خَلْفَهُم تُرْجَعُ إلَیهِ أمرِنَا
داند اعنی آن عمل ها که کنند
مردمان ز آینده و بگذشته چند
هم به سویش بازگشت کارهاست
مرجع و منجای کل ماسوی است
ای کسان که بگرویده بر حقید
در عبودیّت به ذات مطلقید
در رکوع و در سجود آرید رو
رَبّکُم یَا أیّهَا النَاس اعبُدُواْ
وأفعَلُواْ الْخَیرَ لَعَلَّکُم تُفلِحُون
جَاهِدُوا فِی االلهِ این است آزمون
آن چنان کآید بجا حق جهاد
برگزید او چون شما را در رشاد
بر شما در دین نگرداند او حرج
بلکه وسعت داد از فضل و فرج
دین ابراهیم ابیتان باشد این
کو شما را نام کرده مسلمین
پیش از این قرآن و هم در وی به نام
خوانده اوتان مُسلِم از ربّ الانام
تا محمّد(ص) بر شما باشد گواه
تا که عصیان کرد و طاعت بر اِله
هم شما باشید شاهد در رشاد
آنکه دعوت را رساند او بر عباد
پس بپا دارید ای مردم صلات
هم دهید از صدق و میلِ دل زکات
چنگ بر فضل خدا هم بر زنید
اعتماد او را به طاعت ها کنید
بر کتابش هم نمایید اعتصام
این تمسّک فرض باشد بر انام
اوست مولای شما نی دیگری
بهترین مولا و نیکو یاوری
۱۵- آیات ۶۶ تا ۷۲: وَ هُوَ اَلَّذِی أَحْیٰاکُمْ ثُمَّ یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ إِنَّ اَلْإِنْسٰانَ لَکَفُورٌ (۶۶) لِکُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنٰا مَنْسَکاً هُمْ نٰاسِکُوهُ فَلاٰ یُنٰازِعُنَّکَ فِی اَلْأَمْرِ وَ اُدْعُ إِلیٰ رَبِّکَ إِنَّکَ لَعَلیٰ هُدیً مُسْتَقِیمٍ (۶۷) وَ إِنْ جٰادَلُوکَ فَقُلِ اَللّٰهُ أَعْلَمُ بِمٰا تَعْمَلُونَ (۶۸) اَللّٰهُ یَحْکُمُ بَیْنَکُمْ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ فِیمٰا کُنْتُمْ فِیهِ تَخْتَلِفُونَ (۶۹) أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اَللّٰهَ یَعْلَمُ مٰا فِی اَلسَّمٰاءِ وَ اَلْأَرْضِ إِنَّ ذٰلِکَ فِی کِتٰابٍ إِنَّ ذٰلِکَ عَلَی اَللّٰهِ یَسِیرٌ (۷۰) وَ یَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مٰا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطٰاناً وَ مٰا لَیْسَ لَهُمْ بِهِ عِلْمٌ وَ مٰا لِلظّٰالِمِینَ مِنْ نَصِیرٍ (۷۱) وَ إِذٰا تُتْلیٰ عَلَیْهِمْ آیٰاتُنٰا بَیِّنٰاتٍ تَعْرِفُ فِی وُجُوهِ اَلَّذِینَ کَفَرُوا اَلْمُنْکَرَ یَکٰادُونَ یَسْطُونَ بِالَّذِینَ یَتْلُونَ عَلَیْهِمْ آیٰاتِنٰا قُلْ أَ فَأُنَبِّئُکُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذٰلِکُمُ اَلنّٰارُ وَعَدَهَا اَللّٰهُ اَلَّذِینَ کَفَرُوا وَ بِئْسَ اَلْمَصِیرُ (۷۲)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

یٰا أَیُّهَا اَلنّٰاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ اَلَّذِینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ لَنْ یَخْلُقُوا ذُبٰاباً وَ لَوِ اِجْتَمَعُوا لَهُ وَ إِنْ یَسْلُبْهُمُ اَلذُّبٰابُ شَیْئاً لاٰ یَسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ اَلطّٰالِبُ وَ اَلْمَطْلُوبُ (۷۳) مٰا قَدَرُوا اَللّٰهَ حَقَّ قَدْرِهِ إِنَّ اَللّٰهَ لَقَوِیٌّ عَزِیزٌ (۷۴) اَللّٰهُ یَصْطَفِی مِنَ اَلْمَلاٰئِکَةِ رُسُلاً وَ مِنَ اَلنّٰاسِ إِنَّ اَللّٰهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ (۷۵) یَعْلَمُ مٰا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ مٰا خَلْفَهُمْ وَ إِلَی اَللّٰهِ تُرْجَعُ اَلْأُمُورُ (۷۶) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا اِرْکَعُوا وَ اُسْجُدُوا وَ اُعْبُدُوا رَبَّکُمْ وَ اِفْعَلُوا اَلْخَیْرَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (۷۷) وَ جٰاهِدُوا فِی اَللّٰهِ حَقَّ جِهٰادِهِ هُوَ اِجْتَبٰاکُمْ وَ مٰا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی اَلدِّینِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبِیکُمْ إِبْرٰاهِیمَ هُوَ سَمّٰاکُمُ اَلْمُسْلِمِینَ مِنْ قَبْلُ وَ فِی هٰذٰا لِیَکُونَ اَلرَّسُولُ شَهِیداً عَلَیْکُمْ وَ تَکُونُوا شُهَدٰاءَ عَلَی اَلنّٰاسِ فَأَقِیمُوا اَلصَّلاٰةَ وَ آتُوا اَلزَّکٰاةَ وَ اِعْتَصِمُوا بِاللّٰهِ هُوَ مَوْلاٰکُمْ فَنِعْمَ اَلْمَوْلیٰ وَ نِعْمَ اَلنَّصِیرُ (۷۸)
هوش مصنوعی: ای مردم! مثل و تمثیلی زده شده است، پس به آن گوش دهید. کسانی که غیر از خدا را می‌خوانید، هرگز نمی‌توانند مگسی بیافرینند، حتی اگر همه با هم تلاش کنند. و اگر مگسی چیزی از آنها بگیرد، نمی‌توانند آن را از او بازپس گیرند. درخواست‌کننده و مورد درخواست هر دو ناتوانند. آن‌ها نتوانسته‌اند خدا را به درستی بشناسند، چرا که خداوند قوی و شکست‌ناپذیر است. خداوند از میان فرشتگان و از میان انسان‌ها، پیامبری را انتخاب می‌کند. خداوند شنوا و بیناست و به آنچه در پیش روی آن‌هاست و آنچه که پشت سر دارند، آگاه است و همه امور به سوی او بازمی‌گردد. ای کسانی که ایمان آورده‌اید! رکوع و سجده کنید و پروردگارتان را عبادت کنید و کارهای نیک انجام دهید، شاید رستگار شوید. در راه خدا به درستی جهاد کنید؛ او شما را برگزیده و هیچ دشواری در دین بر شما قرار نداده است. دین پدر شما ابراهیم است. او شما را قبلاً مسلمان نامیده و در اینجا نیز برای این است که پیامبر، گواه شما باشد و شما به عنوان گواهان بر مردم باشید. پس نماز را برپا دارید و زکات بدهید و به خدا چنگ بزنید که او مولای شماست و چه مولای خوبی و چه یاور خوبی است.
ای مردمان زده شد مثلی پس گوش باز دارید مر آن را بدرستی که آنان که می‌خوانید از جز خدا هرگز نتوانند آفرید مگسی را و اگر چه اجتماع نمایند مر آن را و اگر بر بیاد از ایشان مگس چیزی را نمی‌توانند استخلاص کرد آن را از آن ناتوان آمد عابد و معبود (۷۳) نشناختند خدا را حق شناختن او بدرستی که خدای هر آینه توانای غالب است (۷۴) خدا بر می‌گزیند از ملائکه رسولان و از مردمان بدرستی که خدا شنوای بیناست (۷۵) می‌داند آنچه را باشد میان دستهاشان و آنچه را باشد پس پشتشان و بسوی خدا باز می‌گردد کارها (۷۶) ای آن کسانی که گرویدید رکوع کنید و سجود کنید و بپرستید پروردگار خود را و بکنید خیر را باشد که شما رستگار شوید (۷۷) و جهاد نمائید در راه خدا حق جهادش او برگزید شما را و نگردانید بر شما در دین هیچ شکی کیش پدرتان ابراهیم او نام نهاد شما را مسلمانان از پیش و در این تا باشد رسول گواه بر شما و باشید گواهان بر مردمان بر پای دارید نماز را و بدهید زکاة را و متوسل شوید بخدا اوست خداوند شما پس خوبست آن خداوند و خوبست آن یاور (۷۸)
هوش مصنوعی: ای انسان‌ها، توجه کنید که هیچ کسی غیر از خدا نمی‌تواند حتی یک مگس خلق کند، اگرچه تلاش کنند. اگر هم مگسی بیفتد، قادر نخواهند بود آن را آزاد کنند. این نشان‌دهنده ناتوانی آنهاست. آنها که خدا را نشناختند، حقیقت خدا را درک نکرده‌اند؛ زیرا خداوند توانا و غالب است. خداوند از میان فرشتگان و انسان‌ها پیامبرانی را انتخاب می‌کند، زیرا او شنوا و بیناست. خداوند می‌داند که چه چیزی در دستان شماست و چه چیزی در پشت شما، و در نهایت همه کارها به سوی او بازمی‌گردد. ای کسانی که ایمان آورده‌اید، در رکوع و سجده به پروردگار خود بپردازید و کارهای نیک انجام دهید تا رستگار شوید. در راه خدا جهاد کنید، زیرا او شما را برگزیده است و در دین، شک و تردیدی بر شما نیست. ابراهیم، پدر شما، شما را مسلمان نامید و این تا زمانی است که پیامبر بر شما گواه باشد و شما نیز بر مردم گواه باشید. نماز را برپا کنید و زکات بدهید و به خدا توکل کنید، که او پروردگار شماست و بهترین پروردگار و یاور است.
ایها الناس این مثل ها شد زده
در پرستش مر بتان را نیک و بِه
هوش مصنوعی: ای مردم، این مثال‌ها در ستایش و پرستش بت‌ها به خوبی و زیبایی بیان شده است.
بشنوید آن را مر آنان را شما
که همی خوانید از غیر خدا
هوش مصنوعی: به شنوندگان بگویید که به کسانی که از غیر خدا صحبت می‌کنند و دعای غیر الهی می‌خوانند، گوش ندهند.
نافرینند آن به هرگز یک ذباب
مجتمع چند ار که گردند از شتاب
هوش مصنوعی: آنچه که سبب نافرینی می‌شود، این است که عده‌ای به خاطر شتاب و حرکت پرسرعت، به دور هم جمع شوند و به کارهای بی‌معنا بپردازند.
ور رباید زآن بتان چیزی مگس
نی توانند آنکه تا گیرند پس
هوش مصنوعی: اگر چیزی از آن بت‌ها برباید، مگسان هم نمی‌توانند آن را بگیرند.
طالب و مطلوب بس باشند سست
هم ذباب هم بتان یعنی نه چُست
هوش مصنوعی: طلب و جستجو شامل افرادی است که هدفشان از خواسته‌هایشان ضعیف و ناپایدار است؛ مانند مگس‌ها و بت‌ها که بی‌ثبات و ناتوان‌اند.
می نکردند آن کسان تعظیم حق
آنچه باشد حقّ تعظیم از نسق
هوش مصنوعی: آن افراد به حق و احترام آنچه را که سزاوار تعظیم است، مراعات نمی‌کردند.
حق تعالی او قوی است و عزیز
غالب است اندر تواناییش نیز
هوش مصنوعی: خداوند قوی و عزیز است و در توانایی‌هایش بر همه چیز تسلط دارد.
بر خلاف آنچه خوانند این گروه
کآید از هر عاجزی اندر ستوه
هوش مصنوعی: بر خلاف آنچه این گروه می‌گوید، که از هر ناتوانی ناامید می‌شود، در واقع می‌توان از این وضعیت هم درس گرفت و به جلو رفت.
برگزیند از ملایک حق رسل
همچنین از مردمان اندر سبل
هوش مصنوعی: خداوند از میان فرشتگان، پیامبران را برمی‌گزیند و همچنین در میان انسان‌ها، راهنمایان را انتخاب می‌کند.
تا بود افرشته از حق واسطه
انبیاء را در مقام رابطه
هوش مصنوعی: تا زمانی که فرشتگان به عنوان واسطه‌ای از جانب حق وجود دارند، انبیاء در جایگاه ارتباط با او هستند.
هم نبی باشد میان حق و خلق
واسطه در پاکی دیدار و دلق
هوش مصنوعی: پیامبر می‌تواند به عنوان واسطه‌ای میان خدا و مردم باشد، و در آنجا پاکی و صفا در ملاقات و لباسش حفظ می‌شود.
حق به تحقیق او سمیع است و بصیر
نیست زو پوشیده چیزی یک شعیر
هوش مصنوعی: این جمله بیانگر این است که خداوند همه چیز را می‌شنود و می‌بیند و هیچ چیز از او پنهان نیست، حتی کوچک‌ترین امور. خداوند آگاه به تمام جزئیات عالم است و هیچ چیز نمی‌تواند از دید او دور بماند.
یَعلَمُ مَابَینَ أیدِی هِم وَمَا
خَلْفَهُم تُرْجَعُ إلَیهِ أمرِنَا
هوش مصنوعی: او می‌داند که چه چیزی در دستانشان است و چه چیزی پشت سرشان قرار دارد. همه چیز به سوی او برمی‌گردد.
داند اعنی آن عمل ها که کنند
مردمان ز آینده و بگذشته چند
هوش مصنوعی: می‌داند آنچه مردمان در آینده و گذشته انجام می‌دهند.
هم به سویش بازگشت کارهاست
مرجع و منجای کل ماسوی است
هوش مصنوعی: تمام امور و کارها به سوی او بازمی‌گردد و اوست که محل و مرجع همه موجودات است.
ای کسان که بگرویده بر حقید
در عبودیّت به ذات مطلقید
هوش مصنوعی: ای کسانی که به حق ایمان آورده‌اید، در بندگی و خضوع نسبت به ذات پاک و بی‌نظیر قرار دارید.
در رکوع و در سجود آرید رو
رَبّکُم یَا أیّهَا النَاس اعبُدُواْ
هوش مصنوعی: ای انسان‌ها! در حالت رکوع و سجود، به پروردگارتان روی آورید و او را پرستش کنید.
وأفعَلُواْ الْخَیرَ لَعَلَّکُم تُفلِحُون
جَاهِدُوا فِی االلهِ این است آزمون
هوش مصنوعی: کارهای خوب انجام دهید تا شاید به موفقیت برسید. در راه خدا تلاش کنید که این خود آزمایش است.
آن چنان کآید بجا حق جهاد
برگزید او چون شما را در رشاد
هوش مصنوعی: این بیت اشاره به این دارد که فردی با دقت و استقامت، وظیفه‌ای بزرگ و مهم را برگزیده و به‌خوبی از عهده آن برمی‌آید، دقیقاً مانند زمانی که شما با شجاعت و قوّت در کارهای خود پیش می‌روید.
بر شما در دین نگرداند او حرج
بلکه وسعت داد از فضل و فرج
هوش مصنوعی: اگر او در دین شما سخت‌گیری نکند، بر شما گناهی نخواهد بود، بلکه از فضل و رحمتش بر شما گشایش و وسعت داده است.
دین ابراهیم ابیتان باشد این
کو شما را نام کرده مسلمین
هوش مصنوعی: دین ابراهیم، دینی است که در دل شما جای دارد و به همین دلیل شما را مسلمان می‌خوانند.
پیش از این قرآن و هم در وی به نام
خوانده اوتان مُسلِم از ربّ الانام
هوش مصنوعی: قبل از این، در قرآن هم نام شما، مسلمانان، به عنوان بندگان خدا ذکر شده است.
تا محمّد(ص) بر شما باشد گواه
تا که عصیان کرد و طاعت بر اِله
هوش مصنوعی: تا زمانی که پیامبر(ص) بر شما شاهد باشد، شما گناه نکنید و از فرمان خدا سرپیچی نکنید.
هم شما باشید شاهد در رشاد
آنکه دعوت را رساند او بر عباد
هوش مصنوعی: شما حضور دارید و گواهی می‌دهید بر نیکی کسی که پیام خدا را به بندگانش منتقل کرد.
پس بپا دارید ای مردم صلات
هم دهید از صدق و میلِ دل زکات
هوش مصنوعی: ای مردم، مراقب باشید و نماز را به جا آورید و زکات را با صدق و نیت خالص و با تمام عشق و ارادت ادا کنید.
چنگ بر فضل خدا هم بر زنید
اعتماد او را به طاعت ها کنید
هوش مصنوعی: به توانایی و رحمت خداوند اعتماد کنید و در امور نیک و عبادی به او روی آورید.
بر کتابش هم نمایید اعتصام
این تمسّک فرض باشد بر انام
هوش مصنوعی: به کتابش چنگ بزنید، زیرا این پایبندی به آن برای مردم لازم است.
اوست مولای شما نی دیگری
بهترین مولا و نیکو یاوری
هوش مصنوعی: او تنها سرور و راهنمای شماست و هیچ کس دیگری نمی‌تواند به اندازه او مولا و یاور خوبی باشد.