گنجور

۱۵- آیات ۱۲۰ تا ۱۲۸

إِنَّ إِبْرٰاهِیمَ کٰانَ أُمَّةً قٰانِتاً لِلّٰهِ حَنِیفاً وَ لَمْ یَکُ مِنَ اَلْمُشْرِکِینَ (۱۲۰) شٰاکِراً لِأَنْعُمِهِ اِجْتَبٰاهُ وَ هَدٰاهُ إِلیٰ صِرٰاطٍ مُسْتَقِیمٍ (۱۲۱) وَ آتَیْنٰاهُ فِی اَلدُّنْیٰا حَسَنَةً وَ إِنَّهُ فِی اَلْآخِرَةِ لَمِنَ اَلصّٰالِحِینَ (۱۲۲) ثُمَّ أَوْحَیْنٰا إِلَیْکَ أَنِ اِتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرٰاهِیمَ حَنِیفاً وَ مٰا کٰانَ مِنَ اَلْمُشْرِکِینَ (۱۲۳) إِنَّمٰا جُعِلَ اَلسَّبْتُ عَلَی اَلَّذِینَ اِخْتَلَفُوا فِیهِ وَ إِنَّ رَبَّکَ لَیَحْکُمُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ فِیمٰا کٰانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ (۱۲۴) اُدْعُ إِلیٰ سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ اَلْمَوْعِظَةِ اَلْحَسَنَةِ وَ جٰادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِیلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ (۱۲۵) وَ إِنْ عٰاقَبْتُمْ فَعٰاقِبُوا بِمِثْلِ مٰا عُوقِبْتُمْ بِهِ وَ لَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَیْرٌ لِلصّٰابِرِینَ (۱۲۶) وَ اِصْبِرْ وَ مٰا صَبْرُکَ إِلاّٰ بِاللّٰهِ وَ لاٰ تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَ لاٰ تَکُ فِی ضَیْقٍ مِمّٰا یَمْکُرُونَ (۱۲۷) إِنَّ اَللّٰهَ مَعَ اَلَّذِینَ اِتَّقَوْا وَ اَلَّذِینَ هُمْ مُحْسِنُونَ (۱۲۸)

بدرستی که ابراهیم بود امتی مطیع از برای خدا حق‌گرای و نبود از مشرکان (۱۲۰) شکرکننده مر نعمتهای او را برگزیدش و هدایت کردش براه راست (۱۲۱) و دادش در دنیا خوبی و بدرستی که اوست در آخرت هر آینه از شایستگان (۱۲۲) پس وحی فرستادیم بسوی تو که پیروی کن کیش ابراهیم را حقگرای و نبود از مشرکان (۱۲۳) جز این نیست که گردانیده شد شنبه را بر آنان که اختلاف کردند در آن و بدرستی که پروردگار تو هر آینه حکم می‌کند میانشان روز قیامت در آنچه بودند در آن اختلاف می‌کردند (۱۲۴) بخوان براه راست پروردگارت بحکمت و پند خوب و مناظره کن با ایشان بآنچه خوب‌تر است بدرستی که پروردگار تو اوست داناتر بآنکه کم شد از راهش و او داناتر است بهدایت‌یافتگان (۱۲۵) و اگر عقوبت کنید پس بمانند آنچه عقوبت شدید بآن و اگر صبر کنید هر آینه آن بهتر است از برای صبرکنندگان (۱۲۶) و صبر کن و نیست صبر تو بجز بتوفیق خدا و اندوه و مخور بر ایشان مباش در تنگی از آنچه مکر می‌کنند (۱۲۷) بدرستی که خدا با آنان است که پرهیزکار شدند و آنان که ایشان نیکوکارانند (۱۲۸)

انّ ابراهیم کان امة
قانتا للّٰه حنیفا ملّة
امّت اعنی بوده ابراهیم او
جامع هر فضل و اوصافی نکو
جمع در یک تن نشد آن فضل و داد
جز که در اشخاص بسیار از عباد
پیش از آن یا کافکنند او را به نار
مؤمنی جز وی نبُد در روزگار
می توان خواندش به تنها امّتی
هم به توحید و به ایمان ملتی
یا چو ترسا و یهود و بت پرست
معترف بودندش از عالی و پست
حق تعالی خوانده زآن رو امّتش
اندر ادیان کرده شایع ملتش
می نبود او بر خدا از مشرکین
بل موحد بود و کامل در یقین
شاکر نعمت بد آنچه ذوالجلال
کرده بود اِنعام بر وی از کمال
برگزید و ره نمودش بی ز بیم
بر صراط حق و راه مستقیم
نیکی اش دادیم در دنیا به دین
هم بود در آخرت از صالحین
پس به سویت وحی فرمودیم ما
پیروی کن کیش ابراهیم را
که بُد او مایل ز ادیان سخیف
هم نبُد مشرک، بُدش دین حنیف
غیر از این نبود که گردانیده شد
احترام شنبه وآن مفروض بُد
بر کسانی که نمودند اختلاف
در وی اندر حیله یا صید گزاف
بینشان ربّت کند در رستخیز
حکم در آن اختلاف و آن ستیز
خوان به سوی راهِ آن پروردگار
مردمان را با دلیلی استوار
حجتی کآن شبهه را زایل کند
امر حق را ثابت اندر دل کند
پند ده با نیکویی در هر محل
کن به وجهی نیک با ایشان جدل
رب تو بر گمرهان داناتر است
همچنین بر مهتدین او ابصر است
مشرکان کردند مُثله حمزه را
بعد کشتن در اُحد از کینه ها
چون شنید این گفت پیغمبر که من
مُثله هم ز ایشان کنم هفتاد تن
آمد آیت که عقوبت گر کنید
مثل مَا عُوقِبتُم آرید آن پدید
یک نفر کردند یعنی مُثله چون
کرد باید مُثله یک تن نی فزون
صابران را لیک صبر اولی تر است
صبر کن توفیق صبرت درخور است
وآن نباشد جز به توفیق خدا
می مشو غمگین بر ایشان زآن بلا
هم مباش از مکر ایشان تنگدل
حق بود با متقین بر متصل
وآن نکوکاران ز ارباب خلوص
که به توحیدند و ایمان بر نصوص
مؤمنین و متقین و محسنین
ربّنا سلم علیهم اجمعین
۱۴- آیات ۱۱۲ تا ۱۱۹: وَ ضَرَبَ اَللّٰهُ مَثَلاً قَرْیَةً کٰانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً یَأْتِیهٰا رِزْقُهٰا رَغَداً مِنْ کُلِّ مَکٰانٍ فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اَللّٰهِ فَأَذٰاقَهَا اَللّٰهُ لِبٰاسَ اَلْجُوعِ وَ اَلْخَوْفِ بِمٰا کٰانُوا یَصْنَعُونَ (۱۱۲) وَ لَقَدْ جٰاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْهُمْ فَکَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمُ اَلْعَذٰابُ وَ هُمْ ظٰالِمُونَ (۱۱۳) فَکُلُوا مِمّٰا رَزَقَکُمُ اَللّٰهُ حَلاٰلاً طَیِّباً وَ اُشْکُرُوا نِعْمَتَ اَللّٰهِ إِنْ کُنْتُمْ إِیّٰاهُ تَعْبُدُونَ (۱۱۴) إِنَّمٰا حَرَّمَ عَلَیْکُمُ اَلْمَیْتَةَ وَ اَلدَّمَ وَ لَحْمَ اَلْخِنْزِیرِ وَ مٰا أُهِلَّ لِغَیْرِ اَللّٰهِ بِهِ فَمَنِ اُضْطُرَّ غَیْرَ بٰاغٍ وَ لاٰ عٰادٍ فَإِنَّ اَللّٰهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۱۱۵) وَ لاٰ تَقُولُوا لِمٰا تَصِفُ أَلْسِنَتُکُمُ اَلْکَذِبَ هٰذٰا حَلاٰلٌ وَ هٰذٰا حَرٰامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَی اَللّٰهِ اَلْکَذِبَ إِنَّ اَلَّذِینَ یَفْتَرُونَ عَلَی اَللّٰهِ اَلْکَذِبَ لاٰ یُفْلِحُونَ (۱۱۶) مَتٰاعٌ قَلِیلٌ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ أَلِیمٌ (۱۱۷) وَ عَلَی اَلَّذِینَ هٰادُوا حَرَّمْنٰا مٰا قَصَصْنٰا عَلَیْکَ مِنْ قَبْلُ وَ مٰا ظَلَمْنٰاهُمْ وَ لٰکِنْ کٰانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ (۱۱۸) ثُمَّ إِنَّ رَبَّکَ لِلَّذِینَ عَمِلُوا اَلسُّوءَ‌ بِجَهٰالَةٍ ثُمَّ تٰابُوا مِنْ بَعْدِ ذٰلِکَ وَ أَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّکَ مِنْ بَعْدِهٰا لَغَفُورٌ رَحِیمٌ (۱۱۹)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

إِنَّ إِبْرٰاهِیمَ کٰانَ أُمَّةً قٰانِتاً لِلّٰهِ حَنِیفاً وَ لَمْ یَکُ مِنَ اَلْمُشْرِکِینَ (۱۲۰) شٰاکِراً لِأَنْعُمِهِ اِجْتَبٰاهُ وَ هَدٰاهُ إِلیٰ صِرٰاطٍ مُسْتَقِیمٍ (۱۲۱) وَ آتَیْنٰاهُ فِی اَلدُّنْیٰا حَسَنَةً وَ إِنَّهُ فِی اَلْآخِرَةِ لَمِنَ اَلصّٰالِحِینَ (۱۲۲) ثُمَّ أَوْحَیْنٰا إِلَیْکَ أَنِ اِتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرٰاهِیمَ حَنِیفاً وَ مٰا کٰانَ مِنَ اَلْمُشْرِکِینَ (۱۲۳) إِنَّمٰا جُعِلَ اَلسَّبْتُ عَلَی اَلَّذِینَ اِخْتَلَفُوا فِیهِ وَ إِنَّ رَبَّکَ لَیَحْکُمُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ فِیمٰا کٰانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ (۱۲۴) اُدْعُ إِلیٰ سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ اَلْمَوْعِظَةِ اَلْحَسَنَةِ وَ جٰادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِیلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ (۱۲۵) وَ إِنْ عٰاقَبْتُمْ فَعٰاقِبُوا بِمِثْلِ مٰا عُوقِبْتُمْ بِهِ وَ لَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَیْرٌ لِلصّٰابِرِینَ (۱۲۶) وَ اِصْبِرْ وَ مٰا صَبْرُکَ إِلاّٰ بِاللّٰهِ وَ لاٰ تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَ لاٰ تَکُ فِی ضَیْقٍ مِمّٰا یَمْکُرُونَ (۱۲۷) إِنَّ اَللّٰهَ مَعَ اَلَّذِینَ اِتَّقَوْا وَ اَلَّذِینَ هُمْ مُحْسِنُونَ (۱۲۸)
هوش مصنوعی: ابراهیم، شخصی بزرگ و نمونه‌ای بود که به خداوند奉 اقتدار و خالصانه عبادت می‌کرد و هرگز از مشرکین نبود. او شکرگزار نعمت‌های خداوند بود که او را برگزید و به راهی مستقیم هدایت کرد. در دنیا نعمت‌های خوبی به او عطا کرد و در آخرت از نیکوکاران است. سپس ما به تو وحی کردیم که پیرو آئین ابراهیم باشی که خالصانه پرستش می‌کرد و از مشرکین نبود. تنها بر کسانی که در مورد روز شنبه اختلاف کردند، این امر واجب شده و پروردگارت در روز قیامت در آنچه درباره آن اختلاف دارند، بین آن‌ها قضاوت خواهد کرد. به راه پروردگارت دعوت کن با حکمت و موعظه نیکو و با بهترین روش با آن‌ها جدل کن. پروردگارت بهتر می‌داند که کیست که از راه او منحرف شده و کیست که هدایت یافته است. اگر پاسخ دادی، بدان که باید به اندازه پاسخ‌دهی خود اقدام کنی و اگر صبر کنی، این برای صابران خیر است. صبر کن و بدان که صبر تو جز با یاری خداوند نیست و بر آن‌ها دلتنگ مشو و به خاطر مکر آن‌ها در تنگنا نباش. به‌راستی، خداوند با کسانی است که تقوا دارند و نیکوکارند.
بدرستی که ابراهیم بود امتی مطیع از برای خدا حق‌گرای و نبود از مشرکان (۱۲۰) شکرکننده مر نعمتهای او را برگزیدش و هدایت کردش براه راست (۱۲۱) و دادش در دنیا خوبی و بدرستی که اوست در آخرت هر آینه از شایستگان (۱۲۲) پس وحی فرستادیم بسوی تو که پیروی کن کیش ابراهیم را حقگرای و نبود از مشرکان (۱۲۳) جز این نیست که گردانیده شد شنبه را بر آنان که اختلاف کردند در آن و بدرستی که پروردگار تو هر آینه حکم می‌کند میانشان روز قیامت در آنچه بودند در آن اختلاف می‌کردند (۱۲۴) بخوان براه راست پروردگارت بحکمت و پند خوب و مناظره کن با ایشان بآنچه خوب‌تر است بدرستی که پروردگار تو اوست داناتر بآنکه کم شد از راهش و او داناتر است بهدایت‌یافتگان (۱۲۵) و اگر عقوبت کنید پس بمانند آنچه عقوبت شدید بآن و اگر صبر کنید هر آینه آن بهتر است از برای صبرکنندگان (۱۲۶) و صبر کن و نیست صبر تو بجز بتوفیق خدا و اندوه و مخور بر ایشان مباش در تنگی از آنچه مکر می‌کنند (۱۲۷) بدرستی که خدا با آنان است که پرهیزکار شدند و آنان که ایشان نیکوکارانند (۱۲۸)
هوش مصنوعی: ابراهیم، انسانی مطیع و حق‌جوی برای خدا بود و از مشرکان نبود. او به خاطر شکرگزاری‌اش نسبت به نعمت‌های خداوند، انتخاب شد و به راه راست هدایت گردید. در دنیا نیز او را به‌خاطر خوبی‌هایش پاداش داد و در آخرت هم او از شایستگان خواهد بود. خداوند به تو وحی فرستاده که پیرو مذهب ابراهیم، که حق‌جو بود و از مشرکان نبود، باش. شنبه برای کسانی که در مورد آن اختلاف کردند، مقرر شده و در روز قیامت پروردگارت بین آن‌ها داوری خواهد کرد. با حکمت و پند نیکو، مردم را به راه راست دعوت کن و با آنان به بهترین شکل مناظره کن، زیرا پروردگارت بهتر می‌داند که چه کسی از راهش منحرف شده و چه کسی هدایت یافته است. اگر عذاب کنید، همانند عذابی باشد که بر دیگران وارد شده و اگر صبر کنید، این برای شما بهتر است. صبر کن، زیرا صبر تو تنها با یاری خدا ممکن است و غمگین نباش بر مشکلاتی که آن‌ها به وجود می‌آورند. به‌راستی که خداوند همراه پرهیزکاران و نیکوکاران است.
انّ ابراهیم کان امة
قانتا للّٰه حنیفا ملّة
هوش مصنوعی: ابراهیم، یک فرد بزرگ و نمونه‌ای بود که تمام وجودش را وقف پرستش خدا کرده و از هر نوع شرک دوری جسته بود. او پیرو آیین خالص توحید بود.
امّت اعنی بوده ابراهیم او
جامع هر فضل و اوصافی نکو
هوش مصنوعی: ابراهیم، نمونه‌ای از یک ملت است که در او همه ویژگی‌ها و فضایل عالی جمع شده است.
جمع در یک تن نشد آن فضل و داد
جز که در اشخاص بسیار از عباد
هوش مصنوعی: فضیلت و عدالت در یک فرد جمع نشده، بلکه این ویژگی‌ها در میان بسیاری از بندگان خدا مشاهده می‌شود.
پیش از آن یا کافکنند او را به نار
مؤمنی جز وی نبُد در روزگار
هوش مصنوعی: پیش از اینکه او را به آتش بسپارند، جز خود او مؤمنی در دنیا وجود نداشت.
می توان خواندش به تنها امّتی
هم به توحید و به ایمان ملتی
هوش مصنوعی: می‌توان او را به عنوان یک قوم تنها نیز در نظر گرفت، که به یکتایی و ایمان یک ملت اعتقاد دارد.
یا چو ترسا و یهود و بت پرست
معترف بودندش از عالی و پست
هوش مصنوعی: افرادی مانند مسیحیان و یهودیان و بت‌پرستان، به مقام و منزلت او اعتراف کرده‌اند چه در جایگاه بالا باشند و چه در جایگاه پایین.
حق تعالی خوانده زآن رو امّتش
اندر ادیان کرده شایع ملتش
هوش مصنوعی: خداوند به همین دلیل، پیروانش را در ادیان مختلف به وجود آورده و همگان را به آن دعوت کرده است.
می نبود او بر خدا از مشرکین
بل موحد بود و کامل در یقین
هوش مصنوعی: او از نظر ایمان و باور به خداوند همچون مشرکان نبود، بلکه او یک موحد بود و در یقین خود کاملاً کامل و مطمئن بود.
شاکر نعمت بد آنچه ذوالجلال
کرده بود اِنعام بر وی از کمال
هوش مصنوعی: قدردانی از نعمت‌ها و برکاتی که خداوند بزرگ به انسان عطا کرده است، باعث می‌شود که او به کمال و تمامیت دست یابد.
برگزید و ره نمودش بی ز بیم
بر صراط حق و راه مستقیم
هوش مصنوعی: او انتخاب کرد و به راهی هدایتش کرد، بی‌هیچ ترسی بر مسیر حقیقت و راه درست.
نیکی اش دادیم در دنیا به دین
هم بود در آخرت از صالحین
هوش مصنوعی: ما در این دنیا نیکی را به او بخشیدیم و در آخرت هم به خاطر دینداری‌اش از نیکان به شمار خواهد آمد.
پس به سویت وحی فرمودیم ما
پیروی کن کیش ابراهیم را
هوش مصنوعی: پس ما به تو وحی کردیم که از آیین ابراهیم پیروی کن.
که بُد او مایل ز ادیان سخیف
هم نبُد مشرک، بُدش دین حنیف
هوش مصنوعی: او به دین‌های بی‌ارزش تمایل نداشت و هرگز مشرک نبوده است، دین او دین حنیفی است.
غیر از این نبود که گردانیده شد
احترام شنبه وآن مفروض بُد
هوش مصنوعی: جز این نبود که احترام شنبه به نوعی برقرار شد و این موضوع لازم و ضروری بود.
بر کسانی که نمودند اختلاف
در وی اندر حیله یا صید گزاف
هوش مصنوعی: بر افرادی که در مورد او دچار تردید و اختلاف شده‌اند، یا به دام فریب و تله‌های بی‌اساس افتاده‌اند.
بینشان ربّت کند در رستخیز
حکم در آن اختلاف و آن ستیز
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که در روز قیامت یا در صحنه‌ای که حق و باطل به مقابله برمی‌خیزند، خداوند میان آنهایی که در دنیا در اختلاف و نزاع بودند، حکم می‌کند و آنها را به هم متصل می‌سازد.
خوان به سوی راهِ آن پروردگار
مردمان را با دلیلی استوار
هوش مصنوعی: رایحه‌ای از راه آن خداوندی که مردمان را هدایت می‌کند با دلیلی محکم و معتبر به پیش می‌رود.
حجتی کآن شبهه را زایل کند
امر حق را ثابت اندر دل کند
هوش مصنوعی: دلیلی که می‌تواند تردیدها را از بین ببرد و حقیقت را در دل انسان ثابت کند.
پند ده با نیکویی در هر محل
کن به وجهی نیک با ایشان جدل
هوش مصنوعی: در هر جا با مهربانی رفتار کن و با دیگران به شیوه‌ای نیکو و پسندیده گفتگو کن.
رب تو بر گمرهان داناتر است
همچنین بر مهتدین او ابصر است
هوش مصنوعی: پروردگارت از گمراهان آگاه‌تر است و همچنین بر هدایت‌یافتگان بیناتر است.
مشرکان کردند مُثله حمزه را
بعد کشتن در اُحد از کینه ها
هوش مصنوعی: مشرکان پس از کشتن حمزه در جنگ احد، از روی کینه و دشمنی، بدن او را بی‌رحمانه مورد آزار و آسیب قرار دادند.
چون شنید این گفت پیغمبر که من
مُثله هم ز ایشان کنم هفتاد تن
هوش مصنوعی: پیامبر شنید که برخی از افراد به او خبر دادند و او تصمیم گرفت که با آنان طبق همان شیوه‌ای که با دیگران رفتار شده، برخورد کند و به آن ها نیز مجازات دهد.
آمد آیت که عقوبت گر کنید
مثل مَا عُوقِبتُم آرید آن پدید
هوش مصنوعی: پیام این بیت این است که اگر می‌خواهید گرفتار عواقب کارهای خود شوید، باید نتایجی که تجربه کرده‌اید را به یاد آورید و از آن‌ها عبرت بگیرید. در واقع، اگر به اعمالتان دقت نکنید، عواقب ناگواری در انتظار شماست.
یک نفر کردند یعنی مُثله چون
کرد باید مُثله یک تن نی فزون
هوش مصنوعی: یک نفر را مجروح کردند، به گونه‌ای که باید مجروح شود. طبیعی است که در این حالت، عواقب برای یک نفر نباید بیشتر از آنچه که بر این فرد رفت، باشد.
صابران را لیک صبر اولی تر است
صبر کن توفیق صبرت درخور است
هوش مصنوعی: صبوران در این مسیر با صبر کردن به نتایج بهتری دست می‌یابند. بنابراین صبر کن؛ زیرا نتیجه صبر تو شایسته و ارزنده است.
وآن نباشد جز به توفیق خدا
می مشو غمگین بر ایشان زآن بلا
هوش مصنوعی: نگران نباش، زیرا هر راهی که می‌روی به خواست خداست و نباید به خاطر مشکلات دیگران ناراحت شوی.
هم مباش از مکر ایشان تنگدل
حق بود با متقین بر متصل
هوش مصنوعی: ناراحت نباش از نیرنگ و فریب آن‌ها؛ زیرا که خداوند با پرهیزکاران است و به ایشان کمک می‌کند.
وآن نکوکاران ز ارباب خلوص
که به توحیدند و ایمان بر نصوص
هوش مصنوعی: نیکوکاران از افرادی هستند که با خلوص نیت به یگانگی خدا و اصول ایمان پایبندند.
مؤمنین و متقین و محسنین
ربّنا سلم علیهم اجمعین
هوش مصنوعی: پروردگارا، بر همگان مؤمنان، پرهیزگاران و نیکوکاران سلام بفرست.