گنجور

۶- آیات ۸۰ تا ۹۹

وَ لَقَدْ کَذَّبَ أَصْحٰابُ اَلْحِجْرِ اَلْمُرْسَلِینَ (۸۰) وَ آتَیْنٰاهُمْ آیٰاتِنٰا فَکٰانُوا عَنْهٰا مُعْرِضِینَ (۸۱) وَ کٰانُوا یَنْحِتُونَ مِنَ اَلْجِبٰالِ بُیُوتاً آمِنِینَ (۸۲) فَأَخَذَتْهُمُ اَلصَّیْحَةُ مُصْبِحِینَ (۸۳) فَمٰا أَغْنیٰ عَنْهُمْ مٰا کٰانُوا یَکْسِبُونَ (۸۴) وَ مٰا خَلَقْنَا اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ وَ مٰا بَیْنَهُمٰا إِلاّٰ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ اَلسّٰاعَةَ لَآتِیَةٌ فَاصْفَحِ اَلصَّفْحَ اَلْجَمِیلَ (۸۵) إِنَّ رَبَّکَ هُوَ اَلْخَلاّٰقُ اَلْعَلِیمُ (۸۶) وَ لَقَدْ آتَیْنٰاکَ سَبْعاً مِنَ اَلْمَثٰانِی وَ اَلْقُرْآنَ اَلْعَظِیمَ (۸۷) لاٰ تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلیٰ مٰا مَتَّعْنٰا بِهِ أَزْوٰاجاً مِنْهُمْ وَ لاٰ تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَ اِخْفِضْ جَنٰاحَکَ لِلْمُؤْمِنِینَ (۸۸) وَ قُلْ إِنِّی أَنَا اَلنَّذِیرُ اَلْمُبِینُ (۸۹) کَمٰا أَنْزَلْنٰا عَلَی اَلْمُقْتَسِمِینَ (۹۰) اَلَّذِینَ جَعَلُوا اَلْقُرْآنَ عِضِینَ (۹۱) فَوَ رَبِّکَ‌ لَنَسْئَلَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ (۹۲) عَمّٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۹۳) فَاصْدَعْ بِمٰا تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ اَلْمُشْرِکِینَ (۹۴) إِنّٰا کَفَیْنٰاکَ اَلْمُسْتَهْزِئِینَ (۹۵) اَلَّذِینَ یَجْعَلُونَ مَعَ اَللّٰهِ إِلٰهاً آخَرَ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ (۹۶) وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّکَ یَضِیقُ صَدْرُکَ بِمٰا یَقُولُونَ (۹۷) فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَ کُنْ مِنَ اَلسّٰاجِدِینَ (۹۸) وَ اُعْبُدْ رَبَّکَ حَتّٰی یَأْتِیَکَ اَلْیَقِینُ (۹۹)

و بحقیقت تکذیب کردند اصحاب حجر رسولان را (۸۰) و دادیمشان آیتهای خود پس بودند از آنها اعراض‌کنندگان (۸۱) و بودند می‌تراشیدند از کوه‌ها خانه‌هایی که ایمن باشند (۸۲) پس گرفت ایشان را فریادی مهلک بامدادکنندگان (۸۳) پس کفایت نکرد از ایشان آنچه بودند که کسب می‌کردند (۸۴) و نیافریدیم آسمانها و زمین را و آنچه میان آنهاست مگر بحق و بدرستی که قیامت هر آینه آینده است پس درگذر درگذشتنی خوب (۸۵) بدرستی که پروردگار تو اوست آفریدگار دانا (۸۶) و بتحقیق دادیم تو را هفت آیت از سورۀ که دو بار نازل شده و قرآن عظیم (۸۷) مگشای بخواهش البته دو چشمت را بآنچه کامرانی دادیم بآن اصنافی را از ایشان و اندوه مخور بر ایشان و فرود آور بالت را از برای گروندگان (۸۸) و بگو بدرستی که من منم بیم‌کننده آشکارا (۸۹) هم چنان که فرو فرستادیم بر آنان که قرآن را پاره پاره و جزء جزء کردند (۹۰) و آنان که گردانیدند قرآن را پاره‌ها یا سحرها یا کذبها (۹۱) پس بپروردگار تو قسم که هر آینه خواهم پرسید ایشان را همه (۹۲) از آنچه بودند که می‌کردند (۹۳) پس آشکار کن بآنچه مأمور شده و رو بگردان از مشرکان (۹۴) بدرستی که ما کفایت می‌کنیم از تو استهزاکنندگان را (۹۵) آنان که می‌گردانند با خدا خدایی دیگر پس زود باشد که بدانند (۹۶) و بتحقیق می‌دانیم که تو تنگ می‌شود سینه‌ات بآنچه می‌گویند (۹۷) پس تسبیح گوی بستایش پروردگارت و باش با سجده‌کنندگان (۹۸) و بپرست پروردگارت را تا بیاید تو را مرگ (۹۹)

هم به تکذیب آمدند از مرسلین
اهل حجر اعنی ثمود از شرک و کین
ما به صالح که نبی بُد بر ثمود
اکثری دادیم ز آیت ها به جود
چونکه از صالح کتابی نیست یاد
شاید از آیت بود معجز مراد
پس از آن بودند ایشان معرضین
رو بگرداندند از آیات دین
میتراشیدند ایشان از جبال
خانه ها کایمن شوند از اختلال
صیحه پس بگرفتشان وقت صباح
در زمان مُردند با صد افتضاح
می نکرد از آنچه کردند اکتساب
دفع چیزی را از آن رنج و عذاب
نافریدیم این سماوات و زمین
وآنچه باشد در میان آن و این
جز به حق یعنی به وفق عدل و داد
وآن ملایم نیست دائم با فساد
مقتضی زآن گشت حکمت از اِله
بر هلاک سرکشان بی اشتباه
باشد آینده قیامت ای همام
ز اهل تکذیبت کِشد حق انتقام
در گذر تو فَاصفَحِ الصفحَ الْجَمیِل
صفح عفو بی عتاب است ای خلیل
خالق و داناست آن پروردگار
حکم از حکمت کند در نظم و کار
دید احمد(ص) هفت رشتۀ کاروان
ز اقمشه وز زرّ و گوهر بار آن
کرد اندر خاطر پاکش خطور
که اهل اسلامند مضطر در امور
بس گرسنه، بس برهنه، بس فقیر
مشرکان را باشد این زرّ و حریر
آمد آیت که تو را دادیم ما
هفت آیه از مثانی برملا
هفت آیه فاتحه است آن از کتاب
باز قرآن عظیم از فصل و باب
آن تو را بهتر ز مال این خسان
کآن همه گنج است و این رنجی به جان

« تفسیر سبع المثانی »

قصد از سبع المثانی در شهود
رتبه های هفتگانه است از وجود
ملک و هم ملکوت و جبروت و مثال
هم دگر اعیان و اسماء بر کمال
کشف گردد این مراتب در صعود
پس فنای عارف است اندر وجود
وآن مثانی را بقاء بعد از فنا
گر که خوانی بس بود جانا بجا
این فناء و این بقاء را پیشتر
شرح کردیم ار که داری در نظر
بهر آن سبع المثانی گفت حق
ای محمّد(ص) بِه ز جملۀ ماخَلَق
گر که بر اسرار قرآن مُدرکی
بر تمام آفرینش مالکی
می مکش دو چشم خود یعنی ببند
زآنچه بر خلق مجاز آمد پسند
بهره زآن دادیم ما انصاف را
بر تو افزون کرده ایم الطاف را
مال دنیا بس بود خوار و قلیل
پیش این ملک عظیم بی بدیل
هم مباش از سرکشان اندوهگین
یا که از فقر صحابه این چنین
کن تواضع مؤمنان را بس نکو
وآن دو بال خویشتن را بر فرو
یا که خوشرویی بود خفض جناح
در حضور اهل ایمان و صلاح
گو نذیرم من عیان و آشکار
بیمتان یعنی دهم از کردگار
هست گر نارید ایمان بر شما
چون عذابی که فرستادیم ما
بر کسانی که ز استهزاء و شرّ
بخش میکردند از قرآن سُوَر
که فلان سوره ز من باقی ز تو
وین نبود الاّ ز طغیان و عتو
یا که بر سِحر و کها نت و افترا
مینمودی منقسم آیا ت را
پس به حقّ کردگارت که سؤال
می کنم از آنچه کردند از ضلال
بعد بعثت مصطفی(ص) تا مدتی
خلق را میکرد پنهان دعوتی
جبرئیل آورد آیت کآشکار
کن هر آنچه کرده امرت کردگار
هم بگردان روی خویش از مشرکین
گو بمانند از گمان خود به کین
ما کفایت از تو کردیم ای همام
شرّ آن مستهزئین را بالتمام
آن کسانی که خدای دیگری
با خدا سازند مع از ابتری
زود پس آگه شوند از کار خود
چون جزاء یابند از کردار خود
ما بدانیم اینکه می گردد به تنگ
سینه ات ز اقوال ایشان بی درنگ
ملتجی شو پس به حق تسبیح کن
ذکرش از دل، حمدش از تصریح کن
باش هم از ساجدین واندر سجود
رو نما از فرق بر جمع وجود
کن پرستش رب خود را همچنین
تا به وقت مرگ کآن باشد یقین
باشد این موت ارادی در شهود
عارفش خواند فنای فی الوجود
عابد و معبود آنجا یک شود
هر چه غیر از حق بود مندک شود
شد دوئیّت از میان، باقی حق است
بی تعیّن ذات پاک مطلق است
نه مراتب ماند آنجا نه مقام
جز شهود ذات مطلق والسلام
۵- آیات ۵۷ تا ۷۹: قٰالَ فَمٰا خَطْبُکُمْ أَیُّهَا اَلْمُرْسَلُونَ (۵۷) قٰالُوا إِنّٰا أُرْسِلْنٰا إِلیٰ قَوْمٍ مُجْرِمِینَ (۵۸) إِلاّٰ آلَ لُوطٍ إِنّٰا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِینَ (۵۹) إِلاَّ اِمْرَأَتَهُ قَدَّرْنٰا إِنَّهٰا لَمِنَ اَلْغٰابِرِینَ (۶۰) فَلَمّٰا جٰاءَ آلَ لُوطٍ اَلْمُرْسَلُونَ (۶۱) قٰالَ إِنَّکُمْ قَوْمٌ مُنْکَرُونَ (۶۲) قٰالُوا بَلْ جِئْنٰاکَ بِمٰا کٰانُوا فِیهِ یَمْتَرُونَ (۶۳) وَ أَتَیْنٰاکَ بِالْحَقِّ وَ إِنّٰا لَصٰادِقُونَ (۶۴) فَأَسْرِ بِأَهْلِکَ بِقِطْعٍ مِنَ اَللَّیْلِ وَ اِتَّبِعْ أَدْبٰارَهُمْ وَ لاٰ یَلْتَفِتْ مِنْکُمْ أَحَدٌ وَ اُمْضُوا حَیْثُ تُؤْمَرُونَ (۶۵) وَ قَضَیْنٰا إِلَیْهِ ذٰلِکَ اَلْأَمْرَ أَنَّ دٰابِرَ هٰؤُلاٰءِ مَقْطُوعٌ مُصْبِحِینَ (۶۶) وَ جٰاءَ أَهْلُ اَلْمَدِینَةِ یَسْتَبْشِرُونَ (۶۷) قٰالَ إِنَّ هٰؤُلاٰءِ ضَیْفِی فَلاٰ تَفْضَحُونِ (۶۸) وَ اِتَّقُوا اَللّٰهَ وَ لاٰ تُخْزُونِ (۶۹) قٰالُوا أَ وَ لَمْ نَنْهَکَ عَنِ اَلْعٰالَمِینَ (۷۰) قٰالَ هٰؤُلاٰءِ بَنٰاتِی إِنْ کُنْتُمْ فٰاعِلِینَ (۷۱) لَعَمْرُکَ إِنَّهُمْ لَفِی سَکْرَتِهِمْ یَعْمَهُونَ (۷۲) فَأَخَذَتْهُمُ اَلصَّیْحَةُ مُشْرِقِینَ (۷۳) فَجَعَلْنٰا عٰالِیَهٰا سٰافِلَهٰا وَ أَمْطَرْنٰا عَلَیْهِمْ حِجٰارَةً مِنْ سِجِّیلٍ (۷۴) إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیٰاتٍ‌ لِلْمُتَوَسِّمِینَ (۷۵) وَ إِنَّهٰا لَبِسَبِیلٍ مُقِیمٍ (۷۶) إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیَةً لِلْمُؤْمِنِینَ (۷۷) وَ إِنْ کٰانَ أَصْحٰابُ اَلْأَیْکَةِ لَظٰالِمِینَ (۷۸) فَانْتَقَمْنٰا مِنْهُمْ وَ إِنَّهُمٰا لَبِإِمٰامٍ مُبِینٍ (۷۹)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ لَقَدْ کَذَّبَ أَصْحٰابُ اَلْحِجْرِ اَلْمُرْسَلِینَ (۸۰) وَ آتَیْنٰاهُمْ آیٰاتِنٰا فَکٰانُوا عَنْهٰا مُعْرِضِینَ (۸۱) وَ کٰانُوا یَنْحِتُونَ مِنَ اَلْجِبٰالِ بُیُوتاً آمِنِینَ (۸۲) فَأَخَذَتْهُمُ اَلصَّیْحَةُ مُصْبِحِینَ (۸۳) فَمٰا أَغْنیٰ عَنْهُمْ مٰا کٰانُوا یَکْسِبُونَ (۸۴) وَ مٰا خَلَقْنَا اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ وَ مٰا بَیْنَهُمٰا إِلاّٰ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ اَلسّٰاعَةَ لَآتِیَةٌ فَاصْفَحِ اَلصَّفْحَ اَلْجَمِیلَ (۸۵) إِنَّ رَبَّکَ هُوَ اَلْخَلاّٰقُ اَلْعَلِیمُ (۸۶) وَ لَقَدْ آتَیْنٰاکَ سَبْعاً مِنَ اَلْمَثٰانِی وَ اَلْقُرْآنَ اَلْعَظِیمَ (۸۷) لاٰ تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلیٰ مٰا مَتَّعْنٰا بِهِ أَزْوٰاجاً مِنْهُمْ وَ لاٰ تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَ اِخْفِضْ جَنٰاحَکَ لِلْمُؤْمِنِینَ (۸۸) وَ قُلْ إِنِّی أَنَا اَلنَّذِیرُ اَلْمُبِینُ (۸۹) کَمٰا أَنْزَلْنٰا عَلَی اَلْمُقْتَسِمِینَ (۹۰) اَلَّذِینَ جَعَلُوا اَلْقُرْآنَ عِضِینَ (۹۱) فَوَ رَبِّکَ‌ لَنَسْئَلَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ (۹۲) عَمّٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۹۳) فَاصْدَعْ بِمٰا تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ اَلْمُشْرِکِینَ (۹۴) إِنّٰا کَفَیْنٰاکَ اَلْمُسْتَهْزِئِینَ (۹۵) اَلَّذِینَ یَجْعَلُونَ مَعَ اَللّٰهِ إِلٰهاً آخَرَ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ (۹۶) وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّکَ یَضِیقُ صَدْرُکَ بِمٰا یَقُولُونَ (۹۷) فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَ کُنْ مِنَ اَلسّٰاجِدِینَ (۹۸) وَ اُعْبُدْ رَبَّکَ حَتّٰی یَأْتِیَکَ اَلْیَقِینُ (۹۹)
هوش مصنوعی: به یقین، اهل حجر پیامبران را تکذیب کردند و ما به آنان نشانه‌های خود را دادیم، اما آنان از آن روی گردان شدند. آن‌ها از کوه‌ها برای خود خانه‌هایی می‌ساختند و در امن بودند. اما ناگهان فریادی آنان را گرفت و در حالی که صبح را درک کرده بودند، به هلاکت رسیدند. آنچه به دست آورده بودند، هیچ سودی به حالشان نداشت. ما آسمان‌ها و زمین و آنچه میان آن دو است، جز به حق نیافریدیم و قیامت حتماً فرامی‌رسد، پس با زیبایی و نیکی برخورد کن. پروردگارت خالق و داناست و ما به تو هفت آیه و قرآن بزرگ را عطا کرده‌ایم. چشمانت را به آنچه به بعضی از آنان داده‌ایم، ننداز و بر آن‌ها غم نخور و برای مؤمنان بال و پر بگستر. بگو من به یقین هشداردهنده‌ای آشکار هستم. همانطور که بر تقسیم‌کنندگان نازل کردیم، کسانی که قرآن را به تکه‌های گوناگون تقسیم کرده‌اند. به پروردگارت قسم، ما از همگی آنان درباره کارهایی که انجام می‌دادند، سؤال خواهیم کرد. پس آنچه را که مأمور شده‌ای، اعلام کن و از مشرکان روی برگردان. ما تو را از تمسخرکنندگان کفایت می‌کنیم، کسانی که برای خدا الهی دیگر قرار داده‌اند، به زودی خواهند فهمید. ما می‌دانیم که سخنان آنان بر تو سنگینی می‌کند. پس با حمد پروردگارت تسبیح بگو و از سجده‌کنندگان باش. و پروردگارت را عبادت کن تا زمانی که یقین به نزد تو آید.
و بحقیقت تکذیب کردند اصحاب حجر رسولان را (۸۰) و دادیمشان آیتهای خود پس بودند از آنها اعراض‌کنندگان (۸۱) و بودند می‌تراشیدند از کوه‌ها خانه‌هایی که ایمن باشند (۸۲) پس گرفت ایشان را فریادی مهلک بامدادکنندگان (۸۳) پس کفایت نکرد از ایشان آنچه بودند که کسب می‌کردند (۸۴) و نیافریدیم آسمانها و زمین را و آنچه میان آنهاست مگر بحق و بدرستی که قیامت هر آینه آینده است پس درگذر درگذشتنی خوب (۸۵) بدرستی که پروردگار تو اوست آفریدگار دانا (۸۶) و بتحقیق دادیم تو را هفت آیت از سورۀ که دو بار نازل شده و قرآن عظیم (۸۷) مگشای بخواهش البته دو چشمت را بآنچه کامرانی دادیم بآن اصنافی را از ایشان و اندوه مخور بر ایشان و فرود آور بالت را از برای گروندگان (۸۸) و بگو بدرستی که من منم بیم‌کننده آشکارا (۸۹) هم چنان که فرو فرستادیم بر آنان که قرآن را پاره پاره و جزء جزء کردند (۹۰) و آنان که گردانیدند قرآن را پاره‌ها یا سحرها یا کذبها (۹۱) پس بپروردگار تو قسم که هر آینه خواهم پرسید ایشان را همه (۹۲) از آنچه بودند که می‌کردند (۹۳) پس آشکار کن بآنچه مأمور شده و رو بگردان از مشرکان (۹۴) بدرستی که ما کفایت می‌کنیم از تو استهزاکنندگان را (۹۵) آنان که می‌گردانند با خدا خدایی دیگر پس زود باشد که بدانند (۹۶) و بتحقیق می‌دانیم که تو تنگ می‌شود سینه‌ات بآنچه می‌گویند (۹۷) پس تسبیح گوی بستایش پروردگارت و باش با سجده‌کنندگان (۹۸) و بپرست پروردگارت را تا بیاید تو را مرگ (۹۹)
هوش مصنوعی: اصحاب حجر به رسولان خود دروغ گفتند و ما نشانه‌های خود را به آن‌ها دادیم، اما آن‌ها از آن‌ها روی گرداندند. این افراد اقدام به کندن خانه‌هایی از کوه‌ها کردند تا در امان باشند. اما صبحگاهان صدایی مهیب آن‌ها را گرفت و آنچه که به دست آورده بودند، نتوانست از آن‌ها محافظت کند. ما آسمان‌ها و زمین و آنچه بین آن‌هاست را به حق آفریدیم و قیامت قطعا خواهد آمد. پروردگار تو خالق دانا است و ما به تو هفت آیه از سوره‌ای که دو بار نازل شده و قرآن عظیم دادیم. چشمانت را به آنچه به دیگران دادیم، نگران نکن و بر آنان غم مخور. به کسانی که ایمان دارند، مهر ورزیده و به آن‌ها بگو که من هشداردهنده‌ای آشکار هستم. همان‌طور که به کسانی که قرآن را پاره‌پاره کردند فرستاده شدیم، ما نیز به تو فرستادیم. بدان که به زودی از آنچه انجام می‌دهند، از آن‌ها سؤال خواهیم کرد. آنچه را که مأمور شده‌ای، بیان کن و از بت‌پرستان روی بگردان. ما از استهزا کنندگان تو کفایت می‌کنیم، آن‌هایی که به خدا شریک می‌سازند، به زودی می‌فهمند. ما می‌دانیم که آنچه می‌گویند، بر دل تو سنگینی می‌کند. پس ستایش پروردگارت را سر ده و با سجده‌کنندگان باش و پروردگارت را بپرست تا زمان مرگ بر تو فرا رسد.
هم به تکذیب آمدند از مرسلین
اهل حجر اعنی ثمود از شرک و کین
هوش مصنوعی: قوم ثمود که اهل حجر بودند، پیامبران الهی را انکار کردند و در دین خود به شرک و کینه ورزی روی آوردند.
ما به صالح که نبی بُد بر ثمود
اکثری دادیم ز آیت ها به جود
هوش مصنوعی: ما به صالح، که پیامبر قوم ثمود بود، معجزات بسیاری دادیم و او را با بخشش‌های فراوانی یاری کردیم.
چونکه از صالح کتابی نیست یاد
شاید از آیت بود معجز مراد
هوش مصنوعی: اگر کتابی از انسان‌های نیکو نیست، شاید یادآور آیه‌ای باشد که معجزه مقصود است.
پس از آن بودند ایشان معرضین
رو بگرداندند از آیات دین
هوش مصنوعی: پس از آن، آن‌ها از نشانه‌ها و نشانه‌های دین روی برگرداندند و به سوی دیگری رفتند.
میتراشیدند ایشان از جبال
خانه ها کایمن شوند از اختلال
هوش مصنوعی: آنها از کوه‌ها خانه‌هایی می‌ساختند تا از ناامنی‌ها و آشفتگی‌های جامعه در امان بمانند.
صیحه پس بگرفتشان وقت صباح
در زمان مُردند با صد افتضاح
هوش مصنوعی: در صبح، صداهایی بلند و عجیب آنها را فرا گرفت و در همان حال، به شکلی بسیار دردناک و ناراحت‌کننده جان خود را از دست دادند.
می نکرد از آنچه کردند اکتساب
دفع چیزی را از آن رنج و عذاب
هوش مصنوعی: آنچه به دست آوردند از رنج و عذاب، هیچ گاه به سبب آنچه که کردند، نمی‌توانند خود را از آن رنج و درد برهانند.
نافریدیم این سماوات و زمین
وآنچه باشد در میان آن و این
هوش مصنوعی: ما این آسمان‌ها و زمین و هر چیزی که در میان آن‌هاست را آفریدیم.
جز به حق یعنی به وفق عدل و داد
وآن ملایم نیست دائم با فساد
هوش مصنوعی: جز به حق یعنی تنها بر اساس عدل و انصاف، و این همیشه با فساد سازگار نیست.
مقتضی زآن گشت حکمت از اِله
بر هلاک سرکشان بی اشتباه
هوش مصنوعی: حکمت الهی ایجاب می‌کند که سرانجام سرکشان به طور قطعی به هلاکت برسند.
باشد آینده قیامت ای همام
ز اهل تکذیبت کِشد حق انتقام
هوش مصنوعی: آینده قیامت خواهد آمد، ای همام؛ از کسانی که به تو اتهام زده‌اند، حق انتقام گرفته خواهد شد.
در گذر تو فَاصفَحِ الصفحَ الْجَمیِل
صفح عفو بی عتاب است ای خلیل
هوش مصنوعی: در مسیر تو، با لطافت و زیبایی عفو کن و با دل باز گذر کن، ای دوست.
خالق و داناست آن پروردگار
حکم از حکمت کند در نظم و کار
هوش مصنوعی: پروردگار همه چیز را می‌داند و خالق است، و به خاطر حکمتش در کارها و نظم جهان تصمیم می‌گیرد.
دید احمد(ص) هفت رشتۀ کاروان
ز اقمشه وز زرّ و گوهر بار آن
هوش مصنوعی: احمد(ص) هفت رشتهٔ کاروان را دید که از پارچه‌ها، طلا و جواهر پر شده بود.
کرد اندر خاطر پاکش خطور
که اهل اسلامند مضطر در امور
هوش مصنوعی: او در ذهن خالص خود اندیشه کرد که مسلمانان در مسائل مختلف دچار مشکل و نیازمند کمک هستند.
بس گرسنه، بس برهنه، بس فقیر
مشرکان را باشد این زرّ و حریر
هوش مصنوعی: این همه طلا و پارچه‌های نازک برای چه کسی است در حالی که مشرکان در فقر و تنگدستی به سر می‌برند و در گرسنگی و عریانی زندگی می‌کنند؟
آمد آیت که تو را دادیم ما
هفت آیه از مثانی برملا
هوش مصنوعی: آیت و نشانه‌ای ظهور کرد که ما به تو هفت آیه از سوره‌ی مثانی را آشکار ساختیم.
هفت آیه فاتحه است آن از کتاب
باز قرآن عظیم از فصل و باب
هوش مصنوعی: هفت آیه از سوره فاتحه، بخشی از کتاب قرآن کریم است که در فصل و باب خاصی قرار دارد.
آن تو را بهتر ز مال این خسان
کآن همه گنج است و این رنجی به جان
هوش مصنوعی: آنچه تو داری از مال خفاف و مشتی افراد ناچیز بهتر است، زیرا آن مال فقط یک گنج است، ولی زحمت و رنجی که برای تو وجود دارد ارزش بیشتری دارد.
« تفسیر سبع المثانی »
هوش مصنوعی: «تفسیر سبع المثانی» به توضیح و تفسیر آیات قرآن کریم می‌پردازد، به ویژه سوره فاتحه که به عنوان "سبع المثانی" معروف است. این تفسیر شامل توضیحات دقیق و مبنایی درباره معانی، نکات بلاغی و آموزه‌های اخلاقی این سوره می‌باشد و هدف آن روشن‌سازی مفاهیم قرآن و ارائه راهنمایی برای زندگی بهتر بر اساس آموزه‌های دین است.
قصد از سبع المثانی در شهود
رتبه های هفتگانه است از وجود
هوش مصنوعی: قصد از "سبع المثانی" در اینجا به معنای درک و مشاهده انواع مختلف حقیقت‌ها و درجات وجودی است که به تعداد هفت هستند.
ملک و هم ملکوت و جبروت و مثال
هم دگر اعیان و اسماء بر کمال
هوش مصنوعی: خداوند قدرت و پادشاهی را در همه جا پخش کرده و در عالم وجود، هر چیز و هر نامی را به کمال خود رسانده است.
کشف گردد این مراتب در صعود
پس فنای عارف است اندر وجود
هوش مصنوعی: این جمله به این معنی است که در طی مراحل رشد و صعود به معرفت و آگاهی، وجود عارف به نوعی از بین می‌رود یا محو می‌شود. این فرآیند به کشف و درک بالاتر از حقیقت و واقعیت منتهی می‌شود.
وآن مثانی را بقاء بعد از فنا
گر که خوانی بس بود جانا بجا
هوش مصنوعی: اگرچه همه چیز ممکن است از بین برود، اما آنچه که باقی‌مانده و ارزشمند است، برای همیشه باقی می‌ماند. اگر تو به این حقیقت پی ببری و آن را درک کنی، برای تو کافی است، ای عزیز.
این فناء و این بقاء را پیشتر
شرح کردیم ار که داری در نظر
هوش مصنوعی: این دنیای فانی و وجود پایدار را قبلاً توضیح داده‌ایم، اگر توجه داشته باشی.
بهر آن سبع المثانی گفت حق
ای محمّد(ص) بِه ز جملۀ ماخَلَق
هوش مصنوعی: به خاطر آن سوره‌های هفتگانه (یا همان فاتحه)، خدا به پیامبر محمد (ص) گفت که تو برتر از همه مخلوقات هستی.
گر که بر اسرار قرآن مُدرکی
بر تمام آفرینش مالکی
هوش مصنوعی: اگر در اسرار قرآن دانش و آگاهی داشته باشی، بر تمام موجودات و آفرینش تسلط و مالکیت پیدا خواهی کرد.
می مکش دو چشم خود یعنی ببند
زآنچه بر خلق مجاز آمد پسند
هوش مصنوعی: چشمانت را ببند و از آنچه برای دیگران معمول و پسندیده به نظر می‌رسد، دوری کن.
بهره زآن دادیم ما انصاف را
بر تو افزون کرده ایم الطاف را
هوش مصنوعی: ما به تو انصاف را بیشتر داده‌ایم و لطف‌هایمان را عقب نکشیده‌ایم.
مال دنیا بس بود خوار و قلیل
پیش این ملک عظیم بی بدیل
هوش مصنوعی: دارایی‌های دنیوی بسیار ناچیز و بی‌ارزش است در مقایسه با این سلطنت بزرگ و بی‌همتا.
هم مباش از سرکشان اندوهگین
یا که از فقر صحابه این چنین
هوش مصنوعی: از افرادی که ستم و آزار می‌کنند، غمگین مباش، یا اینکه به خاطر فقیر بودن یاران، اینگونه ناراحت نشو.
کن تواضع مؤمنان را بس نکو
وآن دو بال خویشتن را بر فرو
هوش مصنوعی: تواضع و فروتنی مؤمنان را نیکو بجو و بر خود بزرگبینی و تکبر را کنار بگذار.
یا که خوشرویی بود خفض جناح
در حضور اهل ایمان و صلاح
هوش مصنوعی: آیا زیبایی آن خوشرو است که در برابر مؤمنان و صالحان با تواضع و فروتنی رفتار می‌کند؟
گو نذیرم من عیان و آشکار
بیمتان یعنی دهم از کردگار
هوش مصنوعی: من خود را آشکار و واضح می‌بینم، اما از خداوند کمک می‌طلبم تا به من نیروی لازم را عطا کند.
هست گر نارید ایمان بر شما
چون عذابی که فرستادیم ما
هوش مصنوعی: اگر نتوانید به ایمان دست یابید، عذابی مشابه آنچه که بر شما فرستاده‌ایم، بر شما نازل خواهد شد.
بر کسانی که ز استهزاء و شرّ
بخش میکردند از قرآن سُوَر
هوش مصنوعی: افرادی که به تمسخر و آسیب زدن می‌پرداختند، آیات قرآن را به آنها می‌فرستادند.
که فلان سوره ز من باقی ز تو
وین نبود الاّ ز طغیان و عتو
هوش مصنوعی: این گفته اشاره دارد به اینکه چیزی که از من باقی مانده، نتیجه تو و سرپیچی و نافرمانی است و در حقیقت، این وضع ناخوشایند ناشی از طغیان و سرکشی است.
یا که بر سِحر و کها نت و افترا
مینمودی منقسم آیا ت را
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که آیا تو بر اتفاقات ناگوار و مشکلات زندگی تکیه می‌کردی و به آن‌ها می‌پرداختی و یا اینکه بر مهارت و توانایی‌های خود در مواجهه با این مسائل تکیه داشتی. در واقع، پرسش درباره این است که آیا به سرنوشت‌ها و شایعات منفی اهمیت می‌دادی یا به قابلیت‌های خود اعتماد داشتی.
پس به حقّ کردگارت که سؤال
می کنم از آنچه کردند از ضلال
هوش مصنوعی: بنابراین، به حقّ خداوندی که پرورش‌دهمان کرده است، از اعمالی که در گمراهی انجام داده‌اند، سؤال می‌کنم.
بعد بعثت مصطفی(ص) تا مدتی
خلق را میکرد پنهان دعوتی
هوش مصنوعی: پس از ظهور پیامبر اسلام، مدتی دعوت او به مردم به صورت پنهانی انجام می‌شد.
جبرئیل آورد آیت کآشکار
کن هر آنچه کرده امرت کردگار
هوش مصنوعی: جبرئیل پیام آورد که هر چیزی را که خداوند خواسته است، به روشنی بیان کن.
هم بگردان روی خویش از مشرکین
گو بمانند از گمان خود به کین
هوش مصنوعی: به کسانی که به خدا ایمان ندارند، توجه نکن و از آن‌ها فاصله بگیر، زیرا ممکن است نظرات و قضاوت‌های نادرستی درباره تو و روابط‌ات داشته باشند.
ما کفایت از تو کردیم ای همام
شرّ آن مستهزئین را بالتمام
هوش مصنوعی: ما از تو به اندازه کافی بهره‌برداری کردیم، ای همام! شرّ کسانی که به ما تمسخر می‌کنند، به طور کامل برطرف شد.
آن کسانی که خدای دیگری
با خدا سازند مع از ابتری
هوش مصنوعی: افرادی که برای خداوند شریک قرار دهند و او را با خدای دیگری مقایسه کنند، در واقع به خود ضرر می‌زنند و دچار نقصان روحی و اخلاقی می‌شوند.
زود پس آگه شوند از کار خود
چون جزاء یابند از کردار خود
هوش مصنوعی: از زود متوجه می‌شوند که چه کارهایی انجام داده‌اند، هنگامی که نتیجه اعمال خود را می‌بینند.
ما بدانیم اینکه می گردد به تنگ
سینه ات ز اقوال ایشان بی درنگ
هوش مصنوعی: ما می‌دانیم که با شنیدن حرف‌های دیگران، دل تو به تنگ می‌آید و ناراحت می‌شوی.
ملتجی شو پس به حق تسبیح کن
ذکرش از دل، حمدش از تصریح کن
هوش مصنوعی: پس به درگاه خداوند پناه ببر و به صراحت یاد او را بر زبان بیاور و از عمق دل، حمد و ستایشش کن.
باش هم از ساجدین واندر سجود
رو نما از فرق بر جمع وجود
هوش مصنوعی: به جای سجده‌کردن صرف، در حالتی که همه‌چیز در وجود جمع شده، برتر از دیگران خود را نشان بده.
کن پرستش رب خود را همچنین
تا به وقت مرگ کآن باشد یقین
هوش مصنوعی: خودت را به پرستش پروردگارت مشغول کن تا زمان مرگ، چون این کار برایت تضمین شده است.
باشد این موت ارادی در شهود
عارفش خواند فنای فی الوجود
هوش مصنوعی: شاید این مرگ انتخابی در درک عارفانه به معنای نابودی در وجود باشد.
عابد و معبود آنجا یک شود
هر چه غیر از حق بود مندک شود
هوش مصنوعی: در آنجا، عبادت‌کننده و معبود به یک حقیقت واحد تبدیل می‌شوند و هر چیزی که غیر از حقیقت مطلق باشد، محو و ناپدید می‌گردد.
شد دوئیّت از میان، باقی حق است
بی تعیّن ذات پاک مطلق است
هوش مصنوعی: پس از از بین رفتن دوگانگی، تنها حقیقتی باقی می‌ماند که ذات مقدس و بی‌هیچ ویژگی خاصی است.
نه مراتب ماند آنجا نه مقام
جز شهود ذات مطلق والسلام
هوش مصنوعی: هیچ رتبه و مقامی در آنجا باقی نمی‌ماند، جز تجربه و مشاهده‌ی ذات بی‌نهایت و تمام.