گنجور

۱۴- آیات ۱۰۹ تا ۱۲۳

فَلاٰ تَکُ فِی مِرْیَةٍ مِمّٰا یَعْبُدُ هٰؤُلاٰءِ مٰا یَعْبُدُونَ إِلاّٰ کَمٰا یَعْبُدُ آبٰاؤُهُمْ مِنْ قَبْلُ وَ إِنّٰا لَمُوَفُّوهُمْ نَصِیبَهُمْ غَیْرَ مَنْقُوصٍ (۱۰۹) وَ لَقَدْ آتَیْنٰا مُوسَی اَلْکِتٰابَ فَاخْتُلِفَ فِیهِ وَ لَوْ لاٰ کَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّکَ لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَفِی شَکٍّ مِنْهُ مُرِیبٍ (۱۱۰) وَ إِنَّ کُلاًّ لَمّٰا لَیُوَفِّیَنَّهُمْ رَبُّکَ أَعْمٰالَهُمْ إِنَّهُ بِمٰا یَعْمَلُونَ خَبِیرٌ (۱۱۱) فَاسْتَقِمْ کَمٰا أُمِرْتَ وَ مَنْ تٰابَ مَعَکَ وَ لاٰ تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمٰا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ (۱۱۲) وَ لاٰ تَرْکَنُوا إِلَی اَلَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ اَلنّٰارُ وَ مٰا لَکُمْ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مِنْ أَوْلِیٰاءَ ثُمَّ لاٰ تُنْصَرُونَ (۱۱۳) وَ أَقِمِ اَلصَّلاٰةَ طَرَفَیِ اَلنَّهٰارِ وَ زُلَفاً مِنَ اَللَّیْلِ إِنَّ اَلْحَسَنٰاتِ یُذْهِبْنَ اَلسَّیِّئٰاتِ ذٰلِکَ ذِکْریٰ لِلذّٰاکِرِینَ (۱۱۴) وَ اِصْبِرْ فَإِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُضِیعُ أَجْرَ اَلْمُحْسِنِینَ (۱۱۵) فَلَوْ لاٰ کٰانَ مِنَ اَلْقُرُونِ مِنْ قَبْلِکُمْ أُولُوا بَقِیَّةٍ یَنْهَوْنَ عَنِ اَلْفَسٰادِ فِی اَلْأَرْضِ إِلاّٰ قَلِیلاً مِمَّنْ أَنْجَیْنٰا مِنْهُمْ وَ اِتَّبَعَ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا مٰا أُتْرِفُوا فِیهِ وَ کٰانُوا مُجْرِمِینَ (۱۱۶) وَ مٰا کٰانَ رَبُّکَ لِیُهْلِکَ اَلْقُریٰ بِظُلْمٍ وَ أَهْلُهٰا مُصْلِحُونَ (۱۱۷) وَ لَوْ شٰاءَ رَبُّکَ لَجَعَلَ اَلنّٰاسَ أُمَّةً وٰاحِدَةً وَ لاٰ یَزٰالُونَ مُخْتَلِفِینَ (۱۱۸) إِلاّٰ مَنْ رَحِمَ رَبُّکَ وَ لِذٰلِکَ خَلَقَهُمْ وَ تَمَّتْ کَلِمَةُ رَبِّکَ‌ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ اَلْجِنَّةِ وَ اَلنّٰاسِ أَجْمَعِینَ (۱۱۹) وَ کُلاًّ نَقُصُّ عَلَیْکَ مِنْ أَنْبٰاءِ اَلرُّسُلِ مٰا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤٰادَکَ وَ جٰاءَکَ فِی هٰذِهِ اَلْحَقُّ وَ مَوْعِظَةٌ وَ ذِکْریٰ لِلْمُؤْمِنِینَ (۱۲۰) وَ قُلْ لِلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ اِعْمَلُوا عَلیٰ مَکٰانَتِکُمْ إِنّٰا عٰامِلُونَ (۱۲۱) وَ اِنْتَظِرُوا إِنّٰا مُنْتَظِرُونَ (۱۲۲) وَ لِلّٰهِ غَیْبُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُ اَلْأَمْرُ کُلُّهُ فَاعْبُدْهُ وَ تَوَکَّلْ عَلَیْهِ وَ مٰا رَبُّکَ بِغٰافِلٍ عَمّٰا تَعْمَلُونَ (۱۲۳)

پس مباش در شک از آنچه می‌پرستند آیتها نمی‌پرستند مگر چنان که می‌پرستیدند پدرانشان از پیش و ما هر آینه تمام دهنده ایشانیم بهره ایشان را بدون کم و کاست (۱۰۹) و بحقیقت دادیم موسی را توریت پس اختلاف کردند در آن و اگر نبود کلمۀ که پیشی یافته از پروردگارت هر آینه حکم کرده شده بود میانشان و بدرستی که آنها در شکی باشند از آن که بگمان بد اندازنده است (۱۱۰) و بدرستی که همه را جمیعا هر آینه تمام خواهد داد ایشان را پروردگارت جزای اعمالشان را که او بآنچه می‌کند آگاه است (۱۱۱) پس ثابت باش چنان که مأمور شده‌ای و کسی که توبه کرد با تو از حد در مگذرید بدرستی که او بآنچه می‌کنید بیناست (۱۱۲) و میل مکنید بسوی آنان که ظلم کردند پس مس کند شما را آتش و نباشد مر شما را از جز خدا هیچ دوستان پس یاری کرده نشوید (۱۱۳) و بر پای دار نماز را دو طرف روز و ساعتهای نزدیک از شب بدرستی که خوبیها می‌برند بدیها را آن پند است مر پند گیرندگان را (۱۱۴) صبر کن پس بدرستی که خدا ضایع نمی‌کند مزد نیکوکاران را (۱۱۵) پس چرا نبودند از قرنها پیش از شما صاحبان فضل که نهی کنند از فساد در زمین مگر اندکی از آنان که رهانیدیم از ایشان و پیروی کردند آنان که ستم کردند آنچه را متنعم کرده شدند در آن و بودند گناه‌کاران (۱۱۶) و نباشد پروردگار تو که هلاک کند قریه‌ها را بستم و اهل آنها باشند مصلحان (۱۱۷) و اگر خواستی پروردگار تو هر آینه گردانیدی مردمان را امت واحد و همیشه باشند اختلاف‌کنندگان (۱۱۸) مگر آن را که رحم کرد پروردگار تو و از برای آن آفرید ایشان را و تمام شد سخن پروردگارت که هر آینه پر کنم البته دوزخ را از جنیان و مردمان همه (۱۱۹) و همه را می‌خوانیم بر تو از اخبار رسولان آنچه ثابت می‌گردانیم بآن دلت را و آمد تو را در این حق و پندی و نصیحت از برای گروندگان (۱۲۰) و بگو از برای آنان که نمی‌گروند کار کنید بر توانتان بدرستی که ما کنندگانیم (۱۲۱) و منتظر باشید بدرستی که ما منتظرانیم (۱۲۲) و مر خدا راست نهانی آسمانها و زمین و بسوی او باز می‌گردد امر همه آن پس بپرست او را و توکل کن بر او و نیست پروردگار تو بیخبر از آنچه می‌کنید (۱۲۳)

پس تو ای احمد مباش اندر گمان
میپرستند آنچه را این مشرکان
شک مکن یعنی که اینها گمرهی است
عاقبتشان از هلاکت چاره نیست
همچنان کآمد هلاکت بر امم
پیش از اینها از پرستش بر صنم
طاعت ایشان می نکردند از بتان
جز که بر تقلید آباء از نشان
آنچه آباشان پرستیدند نیز
هم پرستیدند ایشان بی تمیز
ما هم ایشان را رساندیم از تمام
آنچه بُدشان بهره از سوء الختام
بهره یا دادیمشان وافی ز جود
از نعیم این جهان چیزی که بود
ناسپاسی پس نمودند آن رمه
مستحق گشتند بر خذلان همه
بهره هاشان چونکه بُد ناکاسته
هم جزاء بی نقص بُد و آراسته
ما به حد دادیم موسی را کتاب
پس در او شد اختلاف از ناصواب
چو اختلاف قوم بر قرآن تو
تا از آن غمگین نباشد جان تو
گر نبودی قولی از پروردگار
کآن گرفته پیشی اندر خلق و کار
حکم کرده پس شدی ار این جهان
از ثواب و از عِقابی بی نشان
تا محق ممتاز از مبطل شدی
وآنکه مبطل، خوار و مستأصل شدی
هم ز قرآنند ایشان در گمان
ریبتی کو رهزن عقل است و جان
اضطراب و وهم را زاید کند
عقل را شوریده و فاسد کند
ز اختلاف آرندگان بی هنر
قوم تو یا قوم موسی سر به سر
مر جزای آن عملهاشان تمام
داد، هم خواهد یقین ربّ الانام
حق به هر چه میکند باشد خبیر
زو نگردد فوت چیزی یک شعیر
پس تو ای احمد بدان شو مستقیم
آن چنان کامرت بدان فرموده ایم
یعنی آن عهدی که کردی در ازل
در نبوّت با حق آور در عمل
در نظر آور که پیمانت چه بود
از امانت حمل بر جانت چه بود
بین امانت را چسان سازند رد
هم چسان سازند حفظ از دزد و دد
عهد کردی تو که باشی جان جان
روح را بین تن نگهدارد چسان
عهد ختمیّت نمودی بر رسل
حمل پس باید کنی آزار کل
حمل هر باری که آنها کرده اند
از جفاء و طعنه و رنج و گزند
جمله را باید کِشی تنها به دوش
زآنکه آنها مغز بودند و تو هوش
وآنکه هم با توست اندر بازگشت
قدرش اندر پیروی از حد گذشت
هم ز امّت از صحابه وز کرام
خود ز خاصان پایه پایه تا عوام
هر کسی را در معانی رتبه ای است
فهم خاصان همچو فهم عامه نیست
پس بود لازم به هر جا حفظ حد
هر تجاوز کرد دور است از خرد
پس ز حد در مگذرید از بیش و کم
حق به اعمال است بینا دم به دم
بوعلی دقاق را اندر طریق
ز استقامت گشت پُرسان یک رفیق
گفت آن باشد که در سیر مقام
سرّ خویش از ماسوی پوشی تمام
میل اندک هم بر استمکارگان
هیچ منمایید پیدا و نهان
نام ظالم را به تفخیم ار برید
یا دعاء گویید او را از امید
یا که با ایشان نمایید اختلاط
یا که اظهار مودت و انبساط
پس شما را مَس کند البته نار
هم شما را نیست جز حق دوستدار
کز شما دارند باز آن دوستان
نار استمکارگان را از روان
پس شما گر ظالمان را پیروید
هیچ یاری کرده هرگز کی شوید
دار برپا هم نماز ای منتجب
در دو حد روز و در ساعات شب
اهل ظاهر کرده تعبیر این تمام
بر نماز ظهر و عصر و صبح و شام
لیک گویند اهل عرفان مستمر
یاد حق کن یعنی اندر جهر و سرّ
بی نمازی غفلت از حق کردن است
ذکر و فکرت رو به او آوردن است
بس بود کاندر نمازی بی قصور
لیک هیچت نیست رویی بر حضور
پس بپا دار ار توانی آن نماز
کت بود دل جمله با دانای راز
قلب ذاکر هر چه غیر از حق بود
پیش او مردود و بی رونق بود
گفت زآن دانندة هر نیک و بد
نیکویی ها مر بدیها را برد
این است پندی بهر یاد آرندگان
صبر بر تبلیغ کن از ره ممان
صبر کن پس حق تعالی بالیقین
نی کند نابود اجر محسنین
پس نبودندی چرا ز اهل قرون
کز شما بودند سابق در شئون
آن خداوندان عقل و رای و دین
که بُدند أولُواْ بَقِیه در زمین
داشتندی خلق را باز از فساد
اندکی بودند لیک ارباب داد
زآن کسان که از کرم خواندیمشان
از عقوبت باز برهاندیمشان
پیروی کردند هم آن کافران
ز آرزوهایی که بودند اندر آن
زندگی کردند بر عیش و خوشی
وآن سبب شد بر عتو و سرکشی
گشت نعمت موجب کفران و کین
گفت زآن بودند ایشان مجرمین
بود نی پروردگارت که هلاک
قریه ای را سازد از صد بیم و باک
وآنگهی باشند اهلش بر صلاح
واندر ایشان باشد امید فلاح
ور خدایت خواستی کردی مدام
مردمان را امتی واحد تمام
لیک این نبود به وفق نظم و کار
زآنکه باشد شرط تکلیف اختیار
زآن همیشه مختلف باشند ناس
تا قیامت اندر آئین و اساس
جز کسی که کرده رحم آن را خدای
عقل باشد بر صراطش رهنمای
یا که در فقر و غناء شد اختلاف
رحم حق باشد قناعت بی خلاف
بهر این هم خلق بیحد و حساب
آفریده است او که تا بدهد ثواب
قول رب یا عهد ربت شد تمام
تا جهنم را کنم پر، لا کلام
از پریّ و آدمی بر هر نشان
یعنی از آن عاصیان و سرکشان
بر تو خواندیم از خبرهای رسل
تا بیارامد دلت ای شخص کل
بر تو آمد آنچه بر حق است و راست
اندر این سوره که بر تأکید ماست
پند و ذکری باشد آن بر مؤمنین
چون به یاد آرند آیت های دین
گو مر آنان را که ایمان نآورند
اندر آیات از تأمل ننگرند
خود کنید آن را عمل کاندر عیان
مر شما را در مکانت باشد آن
آنچه خواهید آن کنید اندر سیر
هست ما را هم عمل های دگر
می کنیم آن را عمل کآن حال ماست
هم جزاء مستلزم اعمال ماست
منتظر باشید بر حالی شما
هست ما را انتظاری هم بجا
تا چه باشد انقلاب روزگار
بر شما و ما در این دو انتظار
هست حق را آگهی اندر یقین
بر نهانِ این سماوات و زمین
هم به سویش بازگردد بالتمام
کارها از جزء و کل در هر مقام
پس پرستش کن مر او را که سزاست
هم توکل کن به وی از صدق و راست
نیست مر پروردگارت بی خبر
زآنچه مردم می کنند از خیر و شر
۱۳- آیات ۹۶ تا ۱۰۸: وَ لَقَدْ أَرْسَلْنٰا مُوسیٰ بِآیٰاتِنٰا وَ سُلْطٰانٍ مُبِینٍ (۹۶) إِلیٰ فِرْعَوْنَ وَ مَلاَئِهِ فَاتَّبَعُوا أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَ مٰا أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِیدٍ (۹۷) یَقْدُمُ قَوْمَهُ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ اَلنّٰارَ وَ بِئْسَ اَلْوِرْدُ اَلْمَوْرُودُ (۹۸) وَ أُتْبِعُوا فِی هٰذِهِ لَعْنَةً وَ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ بِئْسَ اَلرِّفْدُ اَلْمَرْفُودُ (۹۹) ذٰلِکَ مِنْ أَنْبٰاءِ اَلْقُریٰ نَقُصُّهُ عَلَیْکَ مِنْهٰا قٰائِمٌ وَ حَصِیدٌ (۱۰۰) وَ مٰا ظَلَمْنٰاهُمْ وَ لٰکِنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَمٰا أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ اَلَّتِی یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مِنْ شَیْ‌ءٍ لَمّٰا جٰاءَ أَمْرُ رَبِّکَ وَ مٰا زٰادُوهُمْ غَیْرَ تَتْبِیبٍ (۱۰۱) وَ کَذٰلِکَ أَخْذُ رَبِّکَ إِذٰا أَخَذَ اَلْقُریٰ وَ هِیَ ظٰالِمَةٌ إِنَّ أَخْذَهُ أَلِیمٌ شَدِیدٌ (۱۰۲) إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیَةً لِمَنْ خٰافَ عَذٰابَ اَلْآخِرَةِ ذٰلِکَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ اَلنّٰاسُ وَ ذٰلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ (۱۰۳) وَ مٰا نُؤَخِّرُهُ إِلاّٰ لِأَجَلٍ مَعْدُودٍ (۱۰۴) یَوْمَ یَأْتِ لاٰ تَکَلَّمُ نَفْسٌ إِلاّٰ بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِیٌّ وَ سَعِیدٌ (۱۰۵) فَأَمَّا اَلَّذِینَ شَقُوا فَفِی اَلنّٰارِ لَهُمْ فِیهٰا زَفِیرٌ وَ شَهِیقٌ (۱۰۶) خٰالِدِینَ فِیهٰا مٰا دٰامَتِ اَلسَّمٰاوٰاتُ وَ اَلْأَرْضُ إِلاّٰ مٰا شٰاءَ رَبُّکَ إِنَّ رَبَّکَ فَعّٰالٌ لِمٰا یُرِیدُ (۱۰۷) وَ أَمَّا اَلَّذِینَ سُعِدُوا فَفِی اَلْجَنَّةِ خٰالِدِینَ فِیهٰا مٰا دٰامَتِ اَلسَّمٰاوٰاتُ وَ اَلْأَرْضُ إِلاّٰ مٰا شٰاءَ رَبُّکَ عَطٰاءً غَیْرَ مَجْذُوذٍ (۱۰۸)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

فَلاٰ تَکُ فِی مِرْیَةٍ مِمّٰا یَعْبُدُ هٰؤُلاٰءِ مٰا یَعْبُدُونَ إِلاّٰ کَمٰا یَعْبُدُ آبٰاؤُهُمْ مِنْ قَبْلُ وَ إِنّٰا لَمُوَفُّوهُمْ نَصِیبَهُمْ غَیْرَ مَنْقُوصٍ (۱۰۹) وَ لَقَدْ آتَیْنٰا مُوسَی اَلْکِتٰابَ فَاخْتُلِفَ فِیهِ وَ لَوْ لاٰ کَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّکَ لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَفِی شَکٍّ مِنْهُ مُرِیبٍ (۱۱۰) وَ إِنَّ کُلاًّ لَمّٰا لَیُوَفِّیَنَّهُمْ رَبُّکَ أَعْمٰالَهُمْ إِنَّهُ بِمٰا یَعْمَلُونَ خَبِیرٌ (۱۱۱) فَاسْتَقِمْ کَمٰا أُمِرْتَ وَ مَنْ تٰابَ مَعَکَ وَ لاٰ تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمٰا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ (۱۱۲) وَ لاٰ تَرْکَنُوا إِلَی اَلَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ اَلنّٰارُ وَ مٰا لَکُمْ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مِنْ أَوْلِیٰاءَ ثُمَّ لاٰ تُنْصَرُونَ (۱۱۳) وَ أَقِمِ اَلصَّلاٰةَ طَرَفَیِ اَلنَّهٰارِ وَ زُلَفاً مِنَ اَللَّیْلِ إِنَّ اَلْحَسَنٰاتِ یُذْهِبْنَ اَلسَّیِّئٰاتِ ذٰلِکَ ذِکْریٰ لِلذّٰاکِرِینَ (۱۱۴) وَ اِصْبِرْ فَإِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُضِیعُ أَجْرَ اَلْمُحْسِنِینَ (۱۱۵) فَلَوْ لاٰ کٰانَ مِنَ اَلْقُرُونِ مِنْ قَبْلِکُمْ أُولُوا بَقِیَّةٍ یَنْهَوْنَ عَنِ اَلْفَسٰادِ فِی اَلْأَرْضِ إِلاّٰ قَلِیلاً مِمَّنْ أَنْجَیْنٰا مِنْهُمْ وَ اِتَّبَعَ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا مٰا أُتْرِفُوا فِیهِ وَ کٰانُوا مُجْرِمِینَ (۱۱۶) وَ مٰا کٰانَ رَبُّکَ لِیُهْلِکَ اَلْقُریٰ بِظُلْمٍ وَ أَهْلُهٰا مُصْلِحُونَ (۱۱۷) وَ لَوْ شٰاءَ رَبُّکَ لَجَعَلَ اَلنّٰاسَ أُمَّةً وٰاحِدَةً وَ لاٰ یَزٰالُونَ مُخْتَلِفِینَ (۱۱۸) إِلاّٰ مَنْ رَحِمَ رَبُّکَ وَ لِذٰلِکَ خَلَقَهُمْ وَ تَمَّتْ کَلِمَةُ رَبِّکَ‌ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ اَلْجِنَّةِ وَ اَلنّٰاسِ أَجْمَعِینَ (۱۱۹) وَ کُلاًّ نَقُصُّ عَلَیْکَ مِنْ أَنْبٰاءِ اَلرُّسُلِ مٰا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤٰادَکَ وَ جٰاءَکَ فِی هٰذِهِ اَلْحَقُّ وَ مَوْعِظَةٌ وَ ذِکْریٰ لِلْمُؤْمِنِینَ (۱۲۰) وَ قُلْ لِلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ اِعْمَلُوا عَلیٰ مَکٰانَتِکُمْ إِنّٰا عٰامِلُونَ (۱۲۱) وَ اِنْتَظِرُوا إِنّٰا مُنْتَظِرُونَ (۱۲۲) وَ لِلّٰهِ غَیْبُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُ اَلْأَمْرُ کُلُّهُ فَاعْبُدْهُ وَ تَوَکَّلْ عَلَیْهِ وَ مٰا رَبُّکَ بِغٰافِلٍ عَمّٰا تَعْمَلُونَ (۱۲۳)
هوش مصنوعی: پس در مورد خدایانی که این‌ها می‌پرستند، هیچ تردیدی نداشته باش، زیرا آن‌ها تنها همان چیزی را می‌پرستند که پدرانشان قبلاً پرستیده‌اند و ما به آن‌ها به‌اندازه کافی پاداش خواهیم داد و کم و کاستی در آن نخواهد بود. و ما به موسی کتاب دادیم و در آن اختلافات پیش آمد و اگر فرمانی از جانب پروردگارت پیش نمی‌آمد،‌ بین آن‌ها حکم می‌شد و یقیناً آن‌ها در مورد آن دچار شک و تردید هستند. و به‌راستی هر کس به جزای اعمالش خواهد رسید و پروردگارت به آنچه انجام می‌دهند آگاه است. بنابراین، همان‌طور که به تو دستور داده شده، ثابت‌قدم باش، تو و کسانی که با تو توبه کرده‌اند، و به سرکشی نپردازید چراکه او به آنچه انجام می‌دهید بیناست. و به کسانی که به ظلم و ستم پرداخته‌اند، تمایل نداشته باشید که آتش شما را فرا خواهد گرفت و هیچ دفاعی جز خدا برای شما نخواهد بود و سپس یاری نخواهید شد. و نماز را در دو سر روز و در ساعاتی از شب برپا دار، زیرا اعمال نیک، گناه‌ها را از بین می‌برد؛ این یادآور برای اهل یاد است. و صبر کن، چون خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نمی‌کند. پس اگر از نسل‌های پیشین شما، کسانی بودند که مردم را از فساد در زمین باز می‌داشتند، جز تعداد کمی از آن‌ها که نجات دادیم، پس آن‌هایی که به ظلم و ستم می‌پرداختند به خوش‌گذرانیشان ادامه دادند و مجرم بودند. و پروردگار تو هرگز یک شهر را به خاطر ظلم و ستم اهلش نابود نمی‌کند، در حالی که آن‌ها در حال اصلاح بودند. و اگر می‌خواست پروردگارت، می‌توانست همه مردم را یک ملت کند و همواره در اختلاف خواهند بود، مگر آن‌هایی که پروردگارت رحمت کرده است و به همین دلیل آن‌ها را آفریده است. و قضاوت پروردگارت حتمی است که جهنم را از جن و انسان‌ها پر خواهد کرد. و به‌راستی، ما اخبار پیامبران را به تو می‌گوییم تا دل تو را استوار کنیم و به‌حق و اندرز و یادآوری برای مؤمنان به تو می‌رسد. و به کسانی که ایمان نمی‌آورند بگو: در جایگاه خود کار کنید و ما هم در حال کاریم. و منتظر باشید، زیرا ما نیز در انتظاریم. و برای خدا، غیب آسمان‌ها و زمین است و همه امور به سوی او بازمی‌گردد؛ پس او را بپرست و بر او توکل کن و پروردگارت از آنچه انجام می‌دهید غافل نیست.
پس مباش در شک از آنچه می‌پرستند آیتها نمی‌پرستند مگر چنان که می‌پرستیدند پدرانشان از پیش و ما هر آینه تمام دهنده ایشانیم بهره ایشان را بدون کم و کاست (۱۰۹) و بحقیقت دادیم موسی را توریت پس اختلاف کردند در آن و اگر نبود کلمۀ که پیشی یافته از پروردگارت هر آینه حکم کرده شده بود میانشان و بدرستی که آنها در شکی باشند از آن که بگمان بد اندازنده است (۱۱۰) و بدرستی که همه را جمیعا هر آینه تمام خواهد داد ایشان را پروردگارت جزای اعمالشان را که او بآنچه می‌کند آگاه است (۱۱۱) پس ثابت باش چنان که مأمور شده‌ای و کسی که توبه کرد با تو از حد در مگذرید بدرستی که او بآنچه می‌کنید بیناست (۱۱۲) و میل مکنید بسوی آنان که ظلم کردند پس مس کند شما را آتش و نباشد مر شما را از جز خدا هیچ دوستان پس یاری کرده نشوید (۱۱۳) و بر پای دار نماز را دو طرف روز و ساعتهای نزدیک از شب بدرستی که خوبیها می‌برند بدیها را آن پند است مر پند گیرندگان را (۱۱۴) صبر کن پس بدرستی که خدا ضایع نمی‌کند مزد نیکوکاران را (۱۱۵) پس چرا نبودند از قرنها پیش از شما صاحبان فضل که نهی کنند از فساد در زمین مگر اندکی از آنان که رهانیدیم از ایشان و پیروی کردند آنان که ستم کردند آنچه را متنعم کرده شدند در آن و بودند گناه‌کاران (۱۱۶) و نباشد پروردگار تو که هلاک کند قریه‌ها را بستم و اهل آنها باشند مصلحان (۱۱۷) و اگر خواستی پروردگار تو هر آینه گردانیدی مردمان را امت واحد و همیشه باشند اختلاف‌کنندگان (۱۱۸) مگر آن را که رحم کرد پروردگار تو و از برای آن آفرید ایشان را و تمام شد سخن پروردگارت که هر آینه پر کنم البته دوزخ را از جنیان و مردمان همه (۱۱۹) و همه را می‌خوانیم بر تو از اخبار رسولان آنچه ثابت می‌گردانیم بآن دلت را و آمد تو را در این حق و پندی و نصیحت از برای گروندگان (۱۲۰) و بگو از برای آنان که نمی‌گروند کار کنید بر توانتان بدرستی که ما کنندگانیم (۱۲۱) و منتظر باشید بدرستی که ما منتظرانیم (۱۲۲) و مر خدا راست نهانی آسمانها و زمین و بسوی او باز می‌گردد امر همه آن پس بپرست او را و توکل کن بر او و نیست پروردگار تو بیخبر از آنچه می‌کنید (۱۲۳)
هوش مصنوعی: در مورد چیزهایی که پرستش می‌شوند، شک نداشته باش. آن‌ها تنها مثل پدرانشان که پیش‌تر پرستش می‌کردند، پرستش می‌کنند و ما به آن‌ها به طور کامل پاداش خواهیم داد. خداوند به موسی تورات را داد، اما در آن اختلاف کردند و اگر نبود وعده‌ای که از جانب پروردگارت پیشتر آمده، دیگران در میان خود قضاوت می‌شدند. آن‌ها در شک‌اند و این نشانه بداندیشی است. پروردگارت به همه آن‌ها جزای اعمالشان را خواهد داد و او از کارهای آن‌ها آگاه است. بنابراین باید ثابت قدم بمانی و کسانی که توبه کردند را همراهی کن، اما از حد نگذران. خداوند به آنچه می‌کنید، بیناست و به سوی کسانی که ظلم کردند متمایل نشوید، زیرا آتش شما را لمس خواهد کرد و هیچ دوستانی جز خدا برای شما نخواهد بود. نماز را در دو طرف روز و در ساعات نزدیک به شب برپا دار، زیرا نیکی‌ها بدی‌ها را می‌زدایند و این مایه عبرت و پند است برای پندگیرندگان. صبر داشته باش، چرا که خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نمی‌کند. چرا از میان نسل‌های پیشین شما افرادی با فضل نبودند که از فساد در زمین جلوگیری کنند، جز اندکی از آن‌ها که نجات یافتند؟ آن‌هایی که ستم کردند از نعمت‌هایی که در آن بودند، پیروی کردند و گنهکار بودند. خداوند نمی‌تواند شهرها را در حالی که در آن مصلحانی هستند، نابود کند. اگر بخواهد، می‌تواند مردم را به یک امت واحد تبدیل کند، اما این کار را نمی‌کند و تنها کسانی از رحمت پروردگارش مستثنی هستند. پروردگار تو وعده داده که دوزخ را از جن و انسان‌ها پر کند. ما اخبار رسولان را بر تو نازل می‌کنیم تا دلت را محکم کند و به تو حق و نصیحت برای گروندگان ارائه دهیم. به کسانی که ایمان نمی‌آورند بگو که بر اساس توانتان کار کنید، ما نیز کار خواهیم کرد و منتظر باشید که ما نیز در انتظار هستیم. تنها خداوند از خفا در آسمان‌ها و زمین آگاه است و همه چیز به سوی او باز می‌گردد، پس او را عبادت کن و بر او توکل نما، چرا که پروردگار تو از آنچه می‌کنید، غافل نیست.
پس تو ای احمد مباش اندر گمان
میپرستند آنچه را این مشرکان
هوش مصنوعی: پس ای احمد، در گمان نباش که آنچه را این مشرکان می‌پرستند، صحیح و درست است.
شک مکن یعنی که اینها گمرهی است
عاقبتشان از هلاکت چاره نیست
هوش مصنوعی: شکی نداشته باش، زیرا این افراد در نهایت به گمراهی می‌رسند و از نابودی راهی ندارند.
همچنان کآمد هلاکت بر امم
پیش از اینها از پرستش بر صنم
هوش مصنوعی: خطر و نابودی همیشه بر ملت‌ها نازل می‌شود، همانطور که در گذشته به خاطر پرستش بت‌ها مشکلاتی برای آنها پیش آمده است.
طاعت ایشان می نکردند از بتان
جز که بر تقلید آباء از نشان
هوش مصنوعی: افراد تنها به خاطر پیروی از نیاکان و سنت‌های گذشته، به پرستش بت‌ها می‌پرداختند و اختلاف نظری در این مورد نداشتند.
آنچه آباشان پرستیدند نیز
هم پرستیدند ایشان بی تمیز
هوش مصنوعی: آنچه را که آبای آن‌ها مورد محبت و احترام گذاشته بودند، آن‌ها هم بدون تفکر و تمیز، همان‌طور پرستیدند و دوست داشتند.
ما هم ایشان را رساندیم از تمام
آنچه بُدشان بهره از سوء الختام
هوش مصنوعی: ما هم آن‌ها را به مقصدی رساندیم که شایسته‌یشان بود و از آخر کارشان نتیجه‌ای بد گرفتند.
بهره یا دادیمشان وافی ز جود
از نعیم این جهان چیزی که بود
هوش مصنوعی: ما از کرم و بخشش خود، چیزهایی به آن‌ها دادیم که در این جهان به عنوان نعمت شناخته می‌شود.
ناسپاسی پس نمودند آن رمه
مستحق گشتند بر خذلان همه
هوش مصنوعی: ناسپاسی و بی‌توجهی آن گروه باعث شد که به جزای کارشان گرفتار فریب و نقص شوند.
بهره هاشان چونکه بُد ناکاسته
هم جزاء بی نقص بُد و آراسته
هوش مصنوعی: آنچه که از عمل‌کرد و رفتار افراد به دست می‌آید، به طور طبیعی تأثیری بی‌نقص و زیبا خواهد داشت.
ما به حد دادیم موسی را کتاب
پس در او شد اختلاف از ناصواب
هوش مصنوعی: ما به موسی کتابی دادیم، اما پس از آن در مورد آن دچار اختلاف شدند و به نادرست حرف‌هایی زدند.
چو اختلاف قوم بر قرآن تو
تا از آن غمگین نباشد جان تو
هوش مصنوعی: زمانی که افراد مختلف در تفسیر قرآن با یکدیگر اختلاف نظر دارند، نباید دل تو از این موضوع ناراحت شود.
گر نبودی قولی از پروردگار
کآن گرفته پیشی اندر خلق و کار
هوش مصنوعی: اگر وعده‌ای از خداوند نبود که برتر از دیگران در آفرینش و کار قرار گرفته‌ای،
حکم کرده پس شدی ار این جهان
از ثواب و از عِقابی بی نشان
هوش مصنوعی: اگر در این دنیا فرمان الهی را پذیرفته‌ای، پس از پاداش و کیفر چیزی مشخص نخواهی داشت.
تا محق ممتاز از مبطل شدی
وآنکه مبطل، خوار و مستأصل شدی
هوش مصنوعی: هنگامی که حق مشخص و برتر شد، باطل به وضوح خوار و ناتوان گردید.
هم ز قرآنند ایشان در گمان
ریبتی کو رهزن عقل است و جان
هوش مصنوعی: این افراد در درکی که از قرآن دارند، دچار تردید و شک هستند و این تردید موجب گمراهی عقل و روحشان می‌شود.
اضطراب و وهم را زاید کند
عقل را شوریده و فاسد کند
هوش مصنوعی: نگرانی و ترس می‌تواند باعث آشفتگی و بی‌نظمی در کارکرد عقل شود.
ز اختلاف آرندگان بی هنر
قوم تو یا قوم موسی سر به سر
هوش مصنوعی: از اختلاف نظر افرادی که هنر ندارند، باید به قوم تو یا قوم موسی اشاره کرد که همگی با هم یکسان هستند.
مر جزای آن عملهاشان تمام
داد، هم خواهد یقین ربّ الانام
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که همه اعمال آن‌ها به طور کامل مورد پاداش قرار خواهد گرفت و در این مورد، خداوند پروردگار همه موجودات یقیناً عدالت را برقرار خواهد کرد.
حق به هر چه میکند باشد خبیر
زو نگردد فوت چیزی یک شعیر
هوش مصنوعی: حق به هر چیزی که بخواهد عمل می‌کند و به همه چیز آگاه است. هیچ چیزی حتی به اندازه یک دانه جو هم از دستش نمی‌رود.
پس تو ای احمد بدان شو مستقیم
آن چنان کامرت بدان فرموده ایم
هوش مصنوعی: پس ای احمد، آگاه باش که باید به درستی رفتار کنی و به گونه‌ای عمل کنی که مورد رضایت ما باشد.
یعنی آن عهدی که کردی در ازل
در نبوّت با حق آور در عمل
هوش مصنوعی: این بیت به تعهد و پیمانی اشاره دارد که در گذشته و در زمان روحانی و الهی با خدا بستیم. حالا باید این تعهد را در زندگی و عمل خود به نمایش بگذاریم.
در نظر آور که پیمانت چه بود
از امانت حمل بر جانت چه بود
هوش مصنوعی: به یاد داشته باش که تعهدی که به تو سپرده شده چه ارزشی دارد و مسئولیتی که بر دوشت هست چه نشانه‌ای از آن دارد.
بین امانت را چسان سازند رد
هم چسان سازند حفظ از دزد و دد
هوش مصنوعی: این بیت به این موضوع می‌پردازد که چگونه می‌توان امانت را به درستی و با اطمینان نگهداری کرد و در عین حال از سرقت و آسیب محافظت کرد. نکته‌ی مهم این است که امانت‌داری نیازمند دقت و توجه خاصی است تا از خطرات جلوگیری شود.
عهد کردی تو که باشی جان جان
روح را بین تن نگهدارد چسان
هوش مصنوعی: تو وعده دادی که همچون جان، روح را در تن نگه‌داری؛ چگونه می‌توانی این کار را انجام دهی؟
عهد ختمیّت نمودی بر رسل
حمل پس باید کنی آزار کل
هوش مصنوعی: تو برای پیامبران پیمانی نهایی قرار دادی، پس باید بر تمام خلق، آسایش و محبت را نثار کنی.
حمل هر باری که آنها کرده اند
از جفاء و طعنه و رنج و گزند
هوش مصنوعی: آنها بار سنگینی از سختی‌ها و ناملایمات را به دوش کشیده‌اند که شامل بی‌رحمی، کنایه‌ها و درد و رنج می‌شود.
جمله را باید کِشی تنها به دوش
زآنکه آنها مغز بودند و تو هوش
هوش مصنوعی: تمام بار را باید بر دوش خودت حمل کنی، زیرا آن‌ها فقط ظاهر هستند و تو از عقل و درک برخورداری.
وآنکه هم با توست اندر بازگشت
قدرش اندر پیروی از حد گذشت
هوش مصنوعی: کسی که در زمان بازگشت به تو نزدیک است، ارزشش را در تبعیت از مرزها فراتر از حد معمول نشان می‌دهد.
هم ز امّت از صحابه وز کرام
خود ز خاصان پایه پایه تا عوام
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که همگان، از اعضای امت اسلام که در زمره صحابه و انسان‌های نیک و خاص قرار دارند، گرفته تا عموم مردم، از اهمیت و مقام یکسانی برخوردارند.
هر کسی را در معانی رتبه ای است
فهم خاصان همچو فهم عامه نیست
هوش مصنوعی: هر فردی در درک معانی و مفاهیم، مقام و جایگاه خاصی دارد و فهم و درک افراد خاص با درک عمومی متفاوت است.
پس بود لازم به هر جا حفظ حد
هر تجاوز کرد دور است از خرد
هوش مصنوعی: بنابراین ضروری است که در هر مکان حدود را رعایت کنیم، چرا که هرگونه فراتر رفتن از این حدود از عقل دور است.
پس ز حد در مگذرید از بیش و کم
حق به اعمال است بینا دم به دم
هوش مصنوعی: از حد خود خارج نشوید و در کم و زیاد کردن حق و حقوق دیگران دخالت نکنید، چون که هر لحظه اعمال شما به وضوح دیده می‌شود.
بوعلی دقاق را اندر طریق
ز استقامت گشت پُرسان یک رفیق
هوش مصنوعی: بوعلی دقاق، در سفر خود به دنبال حقیقت و استقامت، از دوستی سوالاتی می‌کند و در مسیرش جستجوگرانه پیش می‌رود.
گفت آن باشد که در سیر مقام
سرّ خویش از ماسوی پوشی تمام
هوش مصنوعی: گفت آن باشد که در مسیر عرفان و سیر درونی‌ات، تمامی چیزهای دنیوی را پشت سر بگذاری و فقط به ذات و حقیقت خودت توجه کنی.
میل اندک هم بر استمکارگان
هیچ منمایید پیدا و نهان
هوش مصنوعی: اگر میل و خواسته‌ای جزئی داشته باشید، نه باید آن را به دیگران نشان دهید و نه پنهان کنید.
نام ظالم را به تفخیم ار برید
یا دعاء گویید او را از امید
هوش مصنوعی: اگر نام ظالم را با بزرگی و شکوه بیان کنید یا از او به خوبی یاد کنید، همانند دعا کردن برای او، باید به این فکر کنید که او را نه از روی امید که با دقت و احتیاط باید معرفی کنید.
یا که با ایشان نمایید اختلاط
یا که اظهار مودت و انبساط
هوش مصنوعی: شما می‌توانید با آن‌ها ارتباط برقرار کنید و با هم تعامل داشته باشید، یا این که علاقه و محبت خود را نشان دهید و احساس شادی کنید.
پس شما را مَس کند البته نار
هم شما را نیست جز حق دوستدار
هوش مصنوعی: اگر شما را آتش آزمایش کند، به‌هیچ‌وجه نمی‌توانید از عشق و محبت حقی که نسبت به دوست دارید، بیرون بروید.
کز شما دارند باز آن دوستان
نار استمکارگان را از روان
هوش مصنوعی: دوستان شما به خاطر شما دلسرد و ناراحت هستند و این موضوع بر روح و روان آنها تأثیر گذاشته است.
پس شما گر ظالمان را پیروید
هیچ یاری کرده هرگز کی شوید
هوش مصنوعی: اگر شما ظالمان را دنبال کنید، هرگز قادر نخواهید بود که به کسی کمک کنید.
دار برپا هم نماز ای منتجب
در دو حد روز و در ساعات شب
هوش مصنوعی: نماز را برپا کن ای منتجب، هم در روز و هم در ساعت‌های شب.
اهل ظاهر کرده تعبیر این تمام
بر نماز ظهر و عصر و صبح و شام
هوش مصنوعی: افرادی که به ظواهر امور توجه دارند، تفسیر و معنا را تنها در نمازهای ظهر، عصر، صبح و شام می‌بینند.
لیک گویند اهل عرفان مستمر
یاد حق کن یعنی اندر جهر و سرّ
هوش مصنوعی: اهل عرفان می‌گویند که باید همیشه به یاد خدا باشید، چه در حالت آشکار و چه در دل و نهان.
بی نمازی غفلت از حق کردن است
ذکر و فکرت رو به او آوردن است
هوش مصنوعی: ترک نماز به معنای غفلت و بی‌توجهی به حقایق معنوی است و در واقع، یاد و اندیشه به خداوند را به همراه دارد.
بس بود کاندر نمازی بی قصور
لیک هیچت نیست رویی بر حضور
هوش مصنوعی: کافی است که در نماز خود خلوص نیت داشته باشی، اما هیچ فایده‌ای ندارد اگر نتوانی به حقیقت و معنای آن دست یابی.
پس بپا دار ار توانی آن نماز
کت بود دل جمله با دانای راز
هوش مصنوعی: اگر می‌توانی، خود را آماده کن و سعی کن نمازت را با دل و جان برپا داری، زیرا تنها دل آگاه و دانا به رازهای وجود، اهمیت این کار را درک می‌کند.
قلب ذاکر هر چه غیر از حق بود
پیش او مردود و بی رونق بود
هوش مصنوعی: قلب انسانی که به یاد خداست، هر چیزی غیر از او را رد می‌کند و برایش بی‌اهمیت و بی‌فروغ می‌شود.
گفت زآن دانندة هر نیک و بد
نیکویی ها مر بدیها را برد
هوش مصنوعی: می‌گوید کسی که به همه خوبی‌ها و بدی‌ها آگاه است، قدرت این را دارد که بدی‌ها را از بین ببرد.
این است پندی بهر یاد آرندگان
صبر بر تبلیغ کن از ره ممان
هوش مصنوعی: این یک درس است برای کسانی که می‌خواهند یاد بگیرند: در مسیر تبلیغ و آموزه‌ها، صبوری را فراموش نکنید و از راه درست منحرف نشوید.
صبر کن پس حق تعالی بالیقین
نی کند نابود اجر محسنین
هوش مصنوعی: صبر کن، چرا که خداوند مطمئناً پاداش نیکوکاران را از بین نمی‌برد.
پس نبودندی چرا ز اهل قرون
کز شما بودند سابق در شئون
هوش مصنوعی: پس اگر نبودید، چرا از میان اهل زمان‌های گذشته افرادی بودند که در امور شما نقش داشتند؟
آن خداوندان عقل و رای و دین
که بُدند أولُواْ بَقِیه در زمین
هوش مصنوعی: خداوندان خرد و اندیشه و دین، همان‌هایی هستند که در زمین باقی‌مانده‌اند و پیشوایان حقیقی هستند.
داشتندی خلق را باز از فساد
اندکی بودند لیک ارباب داد
هوش مصنوعی: برخی از مردم از فساد و زشتی‌ها دور بودند، اما در عین حال افرادی بودند که به گناه و فساد دچار شدند.
زآن کسان که از کرم خواندیمشان
از عقوبت باز برهاندیمشان
هوش مصنوعی: از افرادی که به خاطر مهربانی و جودشان از ما خواسته‌اند، ما را از عذاب و مجازات رهایی بخشیدیم.
پیروی کردند هم آن کافران
ز آرزوهایی که بودند اندر آن
هوش مصنوعی: کافران نیز از آرزوهایی که در دل داشتند پیروی کردند.
زندگی کردند بر عیش و خوشی
وآن سبب شد بر عتو و سرکشی
هوش مصنوعی: آنان زندگی کردند در لذت و شادی و این امر باعث شد که به خودرأیی و نافرمانی مبتلا شوند.
گشت نعمت موجب کفران و کین
گفت زآن بودند ایشان مجرمین
هوش مصنوعی: نعمتی که به انسان می‌رسد، ممکن است منجر به ناسپاسی و دشمنی شود و به همین دلیل، بعضی از افراد مجرم به شمار می‌آیند.
بود نی پروردگارت که هلاک
قریه ای را سازد از صد بیم و باک
هوش مصنوعی: آیا پروردگارت وجود ندارد که به خاطر ترس و نگرانی، یک روستا را نابود کند؟
وآنگهی باشند اهلش بر صلاح
واندر ایشان باشد امید فلاح
هوش مصنوعی: سپس افرادی که به انجام کارهای درست و صحیح مشغولند، خواهند بود و در میان این افراد امیدی برای موفقیت و پیشرفت وجود دارد.
ور خدایت خواستی کردی مدام
مردمان را امتی واحد تمام
هوش مصنوعی: اگر خواستی که مردم را به طور مداوم به یک امت واحد تبدیل کنی، پس به یاری خدا اقدام کن.
لیک این نبود به وفق نظم و کار
زآنکه باشد شرط تکلیف اختیار
هوش مصنوعی: اما این موضوع با نظم و قانون سازگاری ندارد، زیرا برای وظیفه‌مند بودن، شرط آزادی و انتخاب وجود دارد.
زآن همیشه مختلف باشند ناس
تا قیامت اندر آئین و اساس
هوش مصنوعی: از آن‌جا که انسان‌ها همیشه با هم متفاوت خواهند بود، تا روز قیامت در اصول و بنیادهای خود اختلاف خواهند داشت.
جز کسی که کرده رحم آن را خدای
عقل باشد بر صراطش رهنمای
هوش مصنوعی: تنها کسی که خدا بر او رحم کرده، بر صراط مستقیم هدایت می‌شود و عقل او به او کمک می‌کند.
یا که در فقر و غناء شد اختلاف
رحم حق باشد قناعت بی خلاف
هوش مصنوعی: اگر در فقر و ثروت تفاوتی به وجود آید، رحمت حق آن است که قناعتی بدون چالش و تضاد داشته باشیم.
بهر این هم خلق بیحد و حساب
آفریده است او که تا بدهد ثواب
هوش مصنوعی: خداوند برای این که بندگانش را بی‌حد و حساب خلق کرده است، تا پاداش و نعمت به آنان بدهد.
قول رب یا عهد ربت شد تمام
تا جهنم را کنم پر، لا کلام
هوش مصنوعی: خداوند به من وعده داده که اگر بر روی اعمال نیک خودم ثابت قدم باشم، می‌توانم جهنم را پر کنم و این وعده هیچ شک و تردیدی ندارد.
از پریّ و آدمی بر هر نشان
یعنی از آن عاصیان و سرکشان
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که از میان فرشته‌ها و انسان‌ها، نشان‌هایی وجود دارد که می‌تواند به عاصیان و سرکشان اشاره کند.
بر تو خواندیم از خبرهای رسل
تا بیارامد دلت ای شخص کل
هوش مصنوعی: ما از داستان‌های پیامبران برای تو صحبت کردیم تا اینکه دلت آرام بگیرد ای انسان کامل.
بر تو آمد آنچه بر حق است و راست
اندر این سوره که بر تأکید ماست
هوش مصنوعی: بر تو آنچه حق و حقیقت است، واقع شده و این مطلب در این سوره به وضوح تأکید شده است.
پند و ذکری باشد آن بر مؤمنین
چون به یاد آرند آیت های دین
هوش مصنوعی: این جمله به معنای این است که نصیحت و یادآوری‌هایی که به مؤمنان می‌شود، وقتی که آیات دینی را به یاد می‌آورند، می‌تواند برای آنها مفید و آموزنده باشد.
گو مر آنان را که ایمان نآورند
اندر آیات از تأمل ننگرند
هوش مصنوعی: بگو به کسانی که به نشانه‌ها توجه نمی‌کنند و ایمان نمی‌آورند، که در معجزات و آیات تأمل و فکر نکنند.
خود کنید آن را عمل کاندر عیان
مر شما را در مکانت باشد آن
هوش مصنوعی: کاری را که باید انجام دهید بر اساس آنچه که در برابر چشم شماست، انجام دهید؛ چرا که در جایگاه شما، آن عمل مشخص است.
آنچه خواهید آن کنید اندر سیر
هست ما را هم عمل های دگر
هوش مصنوعی: هرچه می‌خواهید انجام دهید، ما هم در این مسیر کارهای دیگری داریم.
می کنیم آن را عمل کآن حال ماست
هم جزاء مستلزم اعمال ماست
هوش مصنوعی: ما آنچه را که انجام می‌دهیم بر اساس حال خود انجام می‌دهیم و در حقیقت، پاداش ما وابسته به اعمال ماست.
منتظر باشید بر حالی شما
هست ما را انتظاری هم بجا
هوش مصنوعی: منتظر باشید که وضعیت شما به زودی به حالتی تغییر خواهد کرد و این انتظار برای ما نیز منطقی است.
تا چه باشد انقلاب روزگار
بر شما و ما در این دو انتظار
هوش مصنوعی: ببینیم چه پیش خواهد آمد و چگونه سرنوشت ما و شما در این دو مورد تغییر خواهد کرد.
هست حق را آگهی اندر یقین
بر نهانِ این سماوات و زمین
هوش مصنوعی: حق به طور یقین از رازهای پنهان آسمان‌ها و زمین باخبر است.
هم به سویش بازگردد بالتمام
کارها از جزء و کل در هر مقام
هوش مصنوعی: همه کارها، چه کوچک و چه بزرگ، در هر شرایطی به سوی او برمی‌گردند.
پس پرستش کن مر او را که سزاست
هم توکل کن به وی از صدق و راست
هوش مصنوعی: پس باید او را که شایسته پرستش است بپرستی و از صمیم قلب به او توکل کنی.
نیست مر پروردگارت بی خبر
زآنچه مردم می کنند از خیر و شر
هوش مصنوعی: پروردگار تو از اعمال خوب و بد مردم آگاه است و هرگز از آنها بی‌خبر نیست.