گنجور

۱۲- آیات ۹۱ تا ۹۵

قٰالُوا یٰا شُعَیْبُ مٰا نَفْقَهُ کَثِیراً مِمّٰا تَقُولُ وَ إِنّٰا لَنَرٰاکَ فِینٰا ضَعِیفاً وَ لَوْ لاٰ رَهْطُکَ لَرَجَمْنٰاکَ وَ مٰا أَنْتَ عَلَیْنٰا بِعَزِیزٍ (۹۱) قٰالَ یٰا قَوْمِ أَ رَهْطِی أَعَزُّ عَلَیْکُمْ مِنَ اَللّٰهِ وَ اِتَّخَذْتُمُوهُ وَرٰاءَکُمْ ظِهْرِیًّا إِنَّ رَبِّی بِمٰا تَعْمَلُونَ مُحِیطٌ (۹۲) وَ یٰا قَوْمِ اِعْمَلُوا عَلیٰ مَکٰانَتِکُمْ إِنِّی عٰامِلٌ سَوْفَ تَعْلَمُونَ مَنْ یَأْتِیهِ عَذٰابٌ یُخْزِیهِ وَ مَنْ هُوَ کٰاذِبٌ وَ اِرْتَقِبُوا إِنِّی مَعَکُمْ رَقِیبٌ (۹۳) وَ لَمّٰا جٰاءَ أَمْرُنٰا نَجَّیْنٰا شُعَیْباً وَ اَلَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنّٰا وَ أَخَذَتِ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا اَلصَّیْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِی دِیٰارِهِمْ جٰاثِمِینَ (۹۴) کَأَنْ لَمْ یَغْنَوْا فِیهٰا أَلاٰ بُعْداً لِمَدْیَنَ کَمٰا بَعِدَتْ ثَمُودُ (۹۵)

گفتند ای شعیب نمی‌یابیم بسیاری را از آنچه می‌گویی و بدرستی که ما هر آینه می‌بینیم ترا در میان خود ناتوان و اگر نبود رعایت جماعت تو هر آینه سنگسار می‌کردیم ترا و نیستی تو بر ما غالب (۹۱) گفت ای قوم آیا جماعت من عزیزترند بر شما از خدا و گرفتید آن را از قفاتان پس پشت افتاده بدرستی که پروردگار من بآنچه می‌کنید فرا رسنده است (۹۲) و ای قوم بکنید بر تواناییتان بدرستی که من کننده‌ام زود باشد که بدانید که کیست که می‌آید او را عذابی که رسوا کند او را و کیست که او دروغگوست و چشم در راه باشید که من با شما چشم در راهم (۹۳) و چون آمد امرها رهانیدیم شعیب را و آنان که گرویدند با او برحمتی از ما و گرفت آنان را که ستم کردند فریاد مهلک پس گردیدند در خانه‌هاشان برجای‌ماندگان (۹۴) که گویا اقامت نداشتند در آنها آگاه باشید هلاک مر مدین را هم چنان که هلاک شد ثمود (۹۵)

قوم گفتند ای شعیب البته نیست
فهم بسیاری ز گفتارت که چیست
ما تو را بینیم اندر خود ضعیف
زآن نباشیمت به آزردن حریف
گر نمی بودند قومت از کبار
ما تو را کردیم این دم سنگسار
نه که خوفی بودشان زآن چند تن
بلکه میگفتند ز اغراض این سخن
یعنی اقوام تو باشند از کرام
ناگزیرم آن کسان را ز احترام
تو نه بر مایی عزیز و ارجمند
عزّتت تا مانع آید از گزند
گفت آیا قوم من نزد شما
عزّت ایشان راست افزون از خدا
خود گرفتستید چون آباء پیش
امر حق را از وراء پشت خویش
هست رب من بر آنچه می کنید
مر محیط اعنی بر او باشد پدید
ای گروه من کنید آن را عمل
که بر آن دارید امکان در محل
میکنم من هم بر آنچه موقنم
باشد آن اندر مکانت ممکنم
زود باشد که بدانید این دو کار
چون جزای فعل گردد آشکار
تا عذاب خزی آید بر کدام
هم که می گوید دروغ اندر کلام
منتظر باشید هم من انتظار
با شما دارم عذاب کردگار
چونکه آمد امر ما ظاهر ز غیب
بُد نجات از ما مگر قسم شعیب
وآنکه با او بوده اند از مؤمنان
رحمتی بود این ز ما شان بالعیان
پس گرفت آن کافران را در سبیل
صیحه ای کآن بود بانگ جبرئیل
گفت او مُوتُواْ جَمِیعاً در زمان
جملگی مُردند برجا ناگهان
هر که بود اندر سراها مُرده بود
همچو سنگ افتاده و افسرده بود
آن چنان که گفتی آنجا از انام
در جهان هرگز نبُد کس را مقام
می بدانید اینکه تا جان با تن است
دوری از رحمت بر اهل مدین است
آن چنان که دور گشتند آن ثمود
خود هلاک این هر دو را از صیحه بود
۱۱- آیات ۸۴ تا ۹۰: وَ إِلیٰ مَدْیَنَ أَخٰاهُمْ شُعَیْباً قٰالَ یٰا قَوْمِ اُعْبُدُوا اَللّٰهَ مٰا لَکُمْ مِنْ إِلٰهٍ غَیْرُهُ وَ لاٰ تَنْقُصُوا اَلْمِکْیٰالَ وَ اَلْمِیزٰانَ إِنِّی أَرٰاکُمْ بِخَیْرٍ وَ إِنِّی أَخٰافُ عَلَیْکُمْ عَذٰابَ یَوْمٍ مُحِیطٍ (۸۴) وَ یٰا قَوْمِ أَوْفُوا اَلْمِکْیٰالَ وَ اَلْمِیزٰانَ بِالْقِسْطِ وَ لاٰ تَبْخَسُوا اَلنّٰاسَ أَشْیٰاءَهُمْ وَ لاٰ تَعْثَوْا فِی اَلْأَرْضِ مُفْسِدِینَ (۸۵) بَقِیَّتُ اَللّٰهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ وَ مٰا أَنَا عَلَیْکُمْ بِحَفِیظٍ (۸۶) قٰالُوا یٰا شُعَیْبُ أَ صَلاٰتُکَ تَأْمُرُکَ أَنْ نَتْرُکَ مٰا یَعْبُدُ آبٰاؤُنٰا أَوْ أَنْ نَفْعَلَ فِی أَمْوٰالِنٰا مٰا نَشٰؤُا إِنَّکَ لَأَنْتَ اَلْحَلِیمُ اَلرَّشِیدُ (۸۷) قٰالَ یٰا قَوْمِ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ کُنْتُ عَلیٰ بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّی وَ رَزَقَنِی مِنْهُ رِزْقاً حَسَناً وَ مٰا أُرِیدُ أَنْ أُخٰالِفَکُمْ إِلیٰ مٰا أَنْهٰاکُمْ عَنْهُ إِنْ أُرِیدُ إِلاَّ اَلْإِصْلاٰحَ مَا اِسْتَطَعْتُ وَ مٰا تَوْفِیقِی إِلاّٰ بِاللّٰهِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ أُنِیبُ (۸۸) وَ یٰا قَوْمِ لاٰ یَجْرِمَنَّکُمْ شِقٰاقِی أَنْ یُصِیبَکُمْ مِثْلُ مٰا أَصٰابَ قَوْمَ نُوحٍ أَوْ قَوْمَ هُودٍ أَوْ قَوْمَ صٰالِحٍ وَ مٰا قَوْمُ لُوطٍ مِنْکُمْ بِبَعِیدٍ (۸۹) وَ اِسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّی رَحِیمٌ وَدُودٌ (۹۰)۱۳- آیات ۹۶ تا ۱۰۸: وَ لَقَدْ أَرْسَلْنٰا مُوسیٰ بِآیٰاتِنٰا وَ سُلْطٰانٍ مُبِینٍ (۹۶) إِلیٰ فِرْعَوْنَ وَ مَلاَئِهِ فَاتَّبَعُوا أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَ مٰا أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِیدٍ (۹۷) یَقْدُمُ قَوْمَهُ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ اَلنّٰارَ وَ بِئْسَ اَلْوِرْدُ اَلْمَوْرُودُ (۹۸) وَ أُتْبِعُوا فِی هٰذِهِ لَعْنَةً وَ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ بِئْسَ اَلرِّفْدُ اَلْمَرْفُودُ (۹۹) ذٰلِکَ مِنْ أَنْبٰاءِ اَلْقُریٰ نَقُصُّهُ عَلَیْکَ مِنْهٰا قٰائِمٌ وَ حَصِیدٌ (۱۰۰) وَ مٰا ظَلَمْنٰاهُمْ وَ لٰکِنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَمٰا أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ اَلَّتِی یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مِنْ شَیْ‌ءٍ لَمّٰا جٰاءَ أَمْرُ رَبِّکَ وَ مٰا زٰادُوهُمْ غَیْرَ تَتْبِیبٍ (۱۰۱) وَ کَذٰلِکَ أَخْذُ رَبِّکَ إِذٰا أَخَذَ اَلْقُریٰ وَ هِیَ ظٰالِمَةٌ إِنَّ أَخْذَهُ أَلِیمٌ شَدِیدٌ (۱۰۲) إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیَةً لِمَنْ خٰافَ عَذٰابَ اَلْآخِرَةِ ذٰلِکَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ اَلنّٰاسُ وَ ذٰلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ (۱۰۳) وَ مٰا نُؤَخِّرُهُ إِلاّٰ لِأَجَلٍ مَعْدُودٍ (۱۰۴) یَوْمَ یَأْتِ لاٰ تَکَلَّمُ نَفْسٌ إِلاّٰ بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِیٌّ وَ سَعِیدٌ (۱۰۵) فَأَمَّا اَلَّذِینَ شَقُوا فَفِی اَلنّٰارِ لَهُمْ فِیهٰا زَفِیرٌ وَ شَهِیقٌ (۱۰۶) خٰالِدِینَ فِیهٰا مٰا دٰامَتِ اَلسَّمٰاوٰاتُ وَ اَلْأَرْضُ إِلاّٰ مٰا شٰاءَ رَبُّکَ إِنَّ رَبَّکَ فَعّٰالٌ لِمٰا یُرِیدُ (۱۰۷) وَ أَمَّا اَلَّذِینَ سُعِدُوا فَفِی اَلْجَنَّةِ خٰالِدِینَ فِیهٰا مٰا دٰامَتِ اَلسَّمٰاوٰاتُ وَ اَلْأَرْضُ إِلاّٰ مٰا شٰاءَ رَبُّکَ عَطٰاءً غَیْرَ مَجْذُوذٍ (۱۰۸)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

قٰالُوا یٰا شُعَیْبُ مٰا نَفْقَهُ کَثِیراً مِمّٰا تَقُولُ وَ إِنّٰا لَنَرٰاکَ فِینٰا ضَعِیفاً وَ لَوْ لاٰ رَهْطُکَ لَرَجَمْنٰاکَ وَ مٰا أَنْتَ عَلَیْنٰا بِعَزِیزٍ (۹۱) قٰالَ یٰا قَوْمِ أَ رَهْطِی أَعَزُّ عَلَیْکُمْ مِنَ اَللّٰهِ وَ اِتَّخَذْتُمُوهُ وَرٰاءَکُمْ ظِهْرِیًّا إِنَّ رَبِّی بِمٰا تَعْمَلُونَ مُحِیطٌ (۹۲) وَ یٰا قَوْمِ اِعْمَلُوا عَلیٰ مَکٰانَتِکُمْ إِنِّی عٰامِلٌ سَوْفَ تَعْلَمُونَ مَنْ یَأْتِیهِ عَذٰابٌ یُخْزِیهِ وَ مَنْ هُوَ کٰاذِبٌ وَ اِرْتَقِبُوا إِنِّی مَعَکُمْ رَقِیبٌ (۹۳) وَ لَمّٰا جٰاءَ أَمْرُنٰا نَجَّیْنٰا شُعَیْباً وَ اَلَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنّٰا وَ أَخَذَتِ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا اَلصَّیْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِی دِیٰارِهِمْ جٰاثِمِینَ (۹۴) کَأَنْ لَمْ یَغْنَوْا فِیهٰا أَلاٰ بُعْداً لِمَدْیَنَ کَمٰا بَعِدَتْ ثَمُودُ (۹۵)
هوش مصنوعی: مردم به شعیب گفتند: «ای شعیب! ما خیلی از حرف‌هایت را نمی‌فهمیم و در نظر ما تو در میان ما ضعیف هستی. اگر نبود گروهی که با تو هستند، قطعاً تو را سنگسار می‌کردیم و تو هیچ مقام و قدرتی بر ما نداری.» شعیب پاسخ داد: «ای قوم من! آیا گروه من برای شما از خدا عزیزتر است؟ شما خدا را پشت سر گذاشته‌اید. در حقیقت، پروردگار من به آنچه انجام می‌دهید احاطه دارد. ای قوم من! هرکدام به کار خود ادامه دهید، من هم کار خودم را انجام می‌دهم. به زودی خواهید دانست که عذاب رسواکننده‌ای بر چه کسی فرود می‌آید و چه کسی دروغگو است. مراقب باشید، من هم با شما مراقب هستم.» و هنگامی که فرمان ما رسید، شعیب و کسانی که با او ایمان آورده بودند را با رحمت خود نجات دادیم و کسانی که ظلم کرده بودند، با صدای تکان‌دهنده‌ای به عذاب مبتلا شدند و صبحگاه در خانه‌های خود به حالت درهم‌تنیده و بی‌حرکت درآمدند. گویی هرگز در آنجا زندگی نکرده بودند. آیا دور باد از مردم مدین، همچنان که قوم ثمود دور بود.
گفتند ای شعیب نمی‌یابیم بسیاری را از آنچه می‌گویی و بدرستی که ما هر آینه می‌بینیم ترا در میان خود ناتوان و اگر نبود رعایت جماعت تو هر آینه سنگسار می‌کردیم ترا و نیستی تو بر ما غالب (۹۱) گفت ای قوم آیا جماعت من عزیزترند بر شما از خدا و گرفتید آن را از قفاتان پس پشت افتاده بدرستی که پروردگار من بآنچه می‌کنید فرا رسنده است (۹۲) و ای قوم بکنید بر تواناییتان بدرستی که من کننده‌ام زود باشد که بدانید که کیست که می‌آید او را عذابی که رسوا کند او را و کیست که او دروغگوست و چشم در راه باشید که من با شما چشم در راهم (۹۳) و چون آمد امرها رهانیدیم شعیب را و آنان که گرویدند با او برحمتی از ما و گرفت آنان را که ستم کردند فریاد مهلک پس گردیدند در خانه‌هاشان برجای‌ماندگان (۹۴) که گویا اقامت نداشتند در آنها آگاه باشید هلاک مر مدین را هم چنان که هلاک شد ثمود (۹۵)
هوش مصنوعی: شعیب به قومش گفت که آیا نظر شما به احترام به جماعت و نظراتشان از خدا بالاتر است؟ شما از این حقیقت غافل شده‌اید که پروردگار من به همه‌ی اعمال شما واقف است. او از آن‌ها خواست تا به کارهای خود ادامه دهند و نتایج نهایی را مشاهده کنند. او به آن‌ها هشدار داد که عذابی نزدیک است و آنها باید دلیل درستی را که به آن اعتقاد دارند، مشخص کنند. در نهایت، وقتی عذاب الهی آمد، شعیب و پیروانش نجات یافتند، اما کسانی که به او گوش نکردند با عذابی سخت مواجه شدند و مانند افرادی که هیچ‌گاه در آن مکان زندگی نکرده‌اند، در خانه‌هایشان باقی ماندند. این داستان یادآور سرنوشت اقوام گذشته‌ای است که سرانجام از بین رفته‌اند.
قوم گفتند ای شعیب البته نیست
فهم بسیاری ز گفتارت که چیست
هوش مصنوعی: قوم به شعیب گفته‌اند که به نظر می‌رسد فهم و درک زیادی از سخنان تو نداریم و نمی‌دانیم که منظور تو چیست.
ما تو را بینیم اندر خود ضعیف
زآن نباشیمت به آزردن حریف
هوش مصنوعی: ما تو را در وجود خود ضعیف می‌بینیم، اما به همین خاطر با تو رقابت نخواهیم کرد و نمی‌خواهیم تو را آزرده کنیم.
گر نمی بودند قومت از کبار
ما تو را کردیم این دم سنگسار
هوش مصنوعی: اگر گروه تو از افراد بزرگ ما نبودند، این لحظه تو را سنگسار می‌کردیم.
نه که خوفی بودشان زآن چند تن
بلکه میگفتند ز اغراض این سخن
هوش مصنوعی: آنها از آن چند نفر نمی‌ترسیدند، بلکه می‌گفتند که منظور و نیت این سخن چیز دیگری است.
یعنی اقوام تو باشند از کرام
ناگزیرم آن کسان را ز احترام
هوش مصنوعی: من ناگزیرم به احترام مردم خوب و نیکوکار تو، به خاطر آنکه آنها از اقوام و خویشاوندان تو هستند.
تو نه بر مایی عزیز و ارجمند
عزّتت تا مانع آید از گزند
هوش مصنوعی: تو از آن کسانی نیستی که بر ما عزیز و محترم باشی، زیرا اعتبار و منزلتت باعث شده که آسیب‌پذیری‌ات کمتر شود.
گفت آیا قوم من نزد شما
عزّت ایشان راست افزون از خدا
هوش مصنوعی: آیا قوم من نزد شما از خدا بیشتر عزت و احترام دارند؟
خود گرفتستید چون آباء پیش
امر حق را از وراء پشت خویش
هوش مصنوعی: شما مثل پدران خود، خود را از فرمان حق دور کرده‌اید و به این کار عادت کرده‌اید تا آن را پشت سر خود رها کنید.
هست رب من بر آنچه می کنید
مر محیط اعنی بر او باشد پدید
هوش مصنوعی: خداوند بر کارهای شما آگاه است و به تمامی اعمال شما احاطه دارد.
ای گروه من کنید آن را عمل
که بر آن دارید امکان در محل
هوش مصنوعی: ای گروه من، کاری را که می‌خواهید انجام دهید، چون این کار در این مکان ممکن است.
میکنم من هم بر آنچه موقنم
باشد آن اندر مکانت ممکنم
هوش مصنوعی: من هم بر آن چیزی که به آن اطمینان دارم عمل می‌کنم و در جایگاه خود می‌توانم به آن دست یابم.
زود باشد که بدانید این دو کار
چون جزای فعل گردد آشکار
هوش مصنوعی: به زودی می‌فهمید که این دو عمل زمانی که به نتایج و واکنش‌ها تبدیل شوند، آشکار خواهند شد.
تا عذاب خزی آید بر کدام
هم که می گوید دروغ اندر کلام
هوش مصنوعی: هر کس که در سخن خود به دروغ بپردازد، عذابی از شرم و رسوایی به سراغش خواهد آمد.
منتظر باشید هم من انتظار
با شما دارم عذاب کردگار
هوش مصنوعی: منتظر بمانید، زیرا من نیز به اندازه شما در انتظارم و عذاب خداوند را حس می‌کنم.
چونکه آمد امر ما ظاهر ز غیب
بُد نجات از ما مگر قسم شعیب
هوش مصنوعی: زمانی که فرمان ما از غیب آشکار شد، جز به وسیله قسم شعیب، نجاتی برای ما نخواهد بود.
وآنکه با او بوده اند از مؤمنان
رحمتی بود این ز ما شان بالعیان
هوش مصنوعی: کسانی که با او هستند از مؤمنان، نشانه‌ای از رحمت خدا بر ماست که به وضوح قابل مشاهده است.
پس گرفت آن کافران را در سبیل
صیحه ای کآن بود بانگ جبرئیل
هوش مصنوعی: کافران را با صدای بلندی در مسیر خود گرفت که صدای جبرئیل بود.
گفت او مُوتُواْ جَمِیعاً در زمان
جملگی مُردند برجا ناگهان
هوش مصنوعی: او گفت که همگی به یکباره بمیرند و ناگهان همه در یک جا مردند.
هر که بود اندر سراها مُرده بود
همچو سنگ افتاده و افسرده بود
هوش مصنوعی: هر کسی که در خانه‌ها بود، همچون سنگی افتاده و ناراحت به نظر می‌رسید.
آن چنان که گفتی آنجا از انام
در جهان هرگز نبُد کس را مقام
هوش مصنوعی: در اینجا اشاره شده که هیچ‌کس در این جهان به جایگاهی که تو از آن صحبت کردی، نرسیده است. این فضا یا مقام که تو توصیف می‌کنی، هرگز برای کسی در دنیا وجود نداشته است.
می بدانید اینکه تا جان با تن است
دوری از رحمت بر اهل مدین است
هوش مصنوعی: زمانی که جان در بدن است، دوری از رحمت الهی برای اهل مدینه وجود دارد.
آن چنان که دور گشتند آن ثمود
خود هلاک این هر دو را از صیحه بود
هوش مصنوعی: آن طور که قوم ثمود به هلاکت رسیدند، این دو نفر هم به خاطر فریاد و صدای سهمگین نابود خواهند شد.