گنجور

شمارهٔ ۳۱

افتاد از عرشه ی زین آسمانی
خوار شد خاکم به سر عرش آستانی
چنگ سود روبهی شد شرزه شیری
شاهبازی شد شکار ماکیانی
حق و باطل پنجه افکندند و ناحق
برد سبقت کودکی از پهلوانی
پور زالی شد ذلیل پیر زالی
پادشاهی شد قتیل پاسبانی
دودمانی شوم گوهر بوم طالع
چیره آمد بر همایون خاندانی
آفتابی سخره آمد ذره ای را
قطره ای برزد به بحر بی کرانی
شرک بر توحید غالب شد دریغا
گشت روباه دمن ببر دمانی
تخت دار افکند بر عیسی جهودی
نیل خون آورد بر موسی شبانی
پارگینی برد آب زنده رودی
خار زاری شست رنگ گلستانی
در مصاف نور و ظلمت قاهر آمد
بر سلیمان دیو و بر گردون دخانی
نز احبا پاس طفلان را امینی
نز اعادی قتل یاران را امانی
بیش و کم زان تشنه کامان کشت دشمن
کرده ابقا نه به پیری نه جوانی
جز تنی بیمار از ابنای احمد
آسمان نگذاشت بر جا خسته جانی
تا مگر خود نشنود کس یا نبیند
از مصاف نینوا نام و نشانی
می نیابی گر بکوشی تا قیامت
در دو عالم زین عجب تر داستانی
ز اشک و آهم شرح غم بر خوان که نبود
آن معانی را از این خوشتر بیانی
برنگار از خون ل بر صفحه ی رخ
این عبارت را صفایی ترجمانی

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

افتاد از عرشه ی زین آسمانی
خوار شد خاکم به سر عرش آستانی
هوش مصنوعی: از روی زین آسمانی به زمین افتادم و در نتیجه، سرم به خاک آستان پر پاکی رسیده است.
چنگ سود روبهی شد شرزه شیری
شاهبازی شد شکار ماکیانی
هوش مصنوعی: در این بیت به تصویر کشیده شده که یک روباه چابک و زیرک تبدیل به چنگی می‌شود و شیر، که نماد قدرت و شجاعت است، به شاهباز (پرندۀ شکارچی) مبدل می‌گردد. این تحولات، شکار کردن ماکیان (پرندگانی مانند مرغ و خروس) را به تصویر می‌کشد. به طور کلی، به تغییر شکل و قدرت در طبیعت اشاره دارد.
حق و باطل پنجه افکندند و ناحق
برد سبقت کودکی از پهلوانی
هوش مصنوعی: حق و باطل با هم درگیر شدند و در این نزاع، ناحق به یکباره از پهلوان قوی‌تر پیشی گرفت و پیروز شد.
پور زالی شد ذلیل پیر زالی
پادشاهی شد قتیل پاسبانی
هوش مصنوعی: فرزند زالی به ذلت افتاد، در حالی که پیر زالی به مقام پادشاهی رسید و در این روند موجب کشته شدن پاسبان شد.
دودمانی شوم گوهر بوم طالع
چیره آمد بر همایون خاندانی
هوش مصنوعی: می‌خواهم نسل و خانواده‌ای با عظمت و شگرف باشم که سرنوشت خوبی بر آن حاکم شده است.
آفتابی سخره آمد ذره ای را
قطره ای برزد به بحر بی کرانی
هوش مصنوعی: خورشید به شدت تابید و ذره‌ای را به حرکت درآورد، قطره‌ای از آن در دریای بی‌پایان افتاد.
شرک بر توحید غالب شد دریغا
گشت روباه دمن ببر دمانی
هوش مصنوعی: ای کاش که توحید بر شرک پیروز می‌شد، اما متاسفانه شرک بر توحید غالب شده است، همانند اینکه روباه از دمنوش ببر برتری پیدا کرده است.
تخت دار افکند بر عیسی جهودی
نیل خون آورد بر موسی شبانی
هوش مصنوعی: عیسای یهودی را بر صلیب کشیدند و خون او بر موسی، که چوپانی بود، تأثیری عمیق گذاشت.
پارگینی برد آب زنده رودی
خار زاری شست رنگ گلستانی
هوش مصنوعی: این جمله به تصویر کشیدن زیبایی طبیعت و هم‌چنین گذر زمان است. به نوعی اشاره دارد که چگونه طبیعت و زندگی جاری، مانند جوی آب، می‌تواند به زنده نگه‌داشتن و شادابی گلستان‌ها کمک کند. وجود خارها و گیاهان در این فضا نشان‌دهنده‌ی چالش‌ها و زیبایی‌های درهم تنیده است.
در مصاف نور و ظلمت قاهر آمد
بر سلیمان دیو و بر گردون دخانی
هوش مصنوعی: در جدال میان نور و تاریکی، سلیمان بر دیوان و آسمان غلبه یافت و پیروزی او به وضوح مشخص شد.
نز احبا پاس طفلان را امینی
نز اعادی قتل یاران را امانی
هوش مصنوعی: از دوستان و عزیزان نگهداری می‌شود، و از دشمنان کسی برای کشتن یاران امنیتی وجود ندارد.
بیش و کم زان تشنه کامان کشت دشمن
کرده ابقا نه به پیری نه جوانی
هوش مصنوعی: تعداد زیادی از تشنه‌کامان را در میدان جنگ به هلاکت رسانده‌اند، و این کشتار نه به خاطر سن و سال آنها بوده و نه به دلیل سالمندی یا جوانی‌شان.
جز تنی بیمار از ابنای احمد
آسمان نگذاشت بر جا خسته جانی
هوش مصنوعی: جز یک جسم بیمار از نسل احمد، آسمان دیگر چیزی بر جای نگذاشت و خستگی جان را به یغما برد.
تا مگر خود نشنود کس یا نبیند
از مصاف نینوا نام و نشانی
هوش مصنوعی: تا زمانی که کسی صحنه‌ی نبرد نینوا را نبیند یا از آن چیزی نشنود، هیچ رد پایی از آن وجود نخواهد داشت.
می نیابی گر بکوشی تا قیامت
در دو عالم زین عجب تر داستانی
هوش مصنوعی: اگر در این دنیا و آن دنیا به دنبال عجایب و شگفتی‌ها باشی، تا روز قیامت هم نمی‌توانی داستانی عجیب‌تر از این پیدا کنی.
ز اشک و آهم شرح غم بر خوان که نبود
آن معانی را از این خوشتر بیانی
هوش مصنوعی: از اشک و آه من، غم را برایت توضیح می‌دهم، زیرا هیچ چیزی نمی‌تواند بهتر از این احساسات را بیان کند.
برنگار از خون ل بر صفحه ی رخ
این عبارت را صفایی ترجمانی
هوش مصنوعی: نقشی از خون لاله بر چهره را می‌توان با این جمله توصیف کرد که زیبایی و جذابیتی خاص دارد.