اطلاعات
وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ای روبهک چرا ننشینی به جای خویش
با شیر پنجه کردی و دیدی سزای خویش
هوش مصنوعی: ای روباه، چرا در جایی که متعلق به خودت است نمی‌نشینی؟ با شیر درافتادی و حالا نتیجه‌اش را دیدی.
دشمن به دشمن آن نپسندد که بی‌خرد
با نفس خود کند به مراد و هوای خویش
هوش مصنوعی: دشمن نمی‌پسندد که کسی با نادانی خود به خواسته‌ها و آرزوهایش برسد.
از دست دیگران چه شکایت کند کسی
سیلی به دست خویش زند بر قفای خویش
هوش مصنوعی: کسی که خود به خود آسیب می‌زند، نمی‌تواند از دیگران شکایت کند. این فرد باید بداند که تقصیر در نهایت متوجه خودش است، زیرا او به خود آسیب رسانده و باید مسئولیت عملش را بپذیرد.
دزد از جفای شحنه چه فریاد می‌کند
گو گردنت نمی‌زند الا جفای خویش
هوش مصنوعی: دزد از رفتار خشونت‌آمیز شحنه (سردار پلیس) شکایت می‌کند و می‌گوید که او فقط به خاطر بدرفتاری خود، این وضعیت را به وجود آورده و نمی‌تواند گردن‌زنی (یا سرقت) را به گردن دیگران بیندازد. در واقع، دزد از خود گله‌مند است که شاید اگر شحنه رفتاری بهتر داشت، او نیز مجبور به دزدی نمی‌شد.
خونت برای قالی سلطان بریختند
ابله چرا نخفتی بر بوریای خویش
هوش مصنوعی: چرا خوابیده‌ای در حالیکه خونت برای زیبایی‌های سلطنتی ریخته شده؟ تو که احمق نیستی، باید به فکر سرنوشت خودت باشی.
گر هر دو دیده هیچ نبیند به اتفاق
بهتر ز دیده‌ای که نبیند خطای خویش
هوش مصنوعی: اگر هر دو چشم چیزهایی نبینند، بهتر از این است که چشمی که نمی‌بیند، اشتباهات خودش را نبیند.
چاه است و راه و دیدهٔ بینا و آفتاب
تا آدمی نگاه کند پیش پای خویش
هوش مصنوعی: در اینجا مفهوم این است که انسان باید با دقت و هوشیاری، مسیر زندگی را ببیند و در انتخاب‌های خود هوشمندانه عمل کند. در این مسیر، چاه‌ها و موانع وجود دارند، اما اگر فرد آگاه و بیدار باشد، می‌تواند از این خطرات فاصله بگیرد و زندگی بهتری را برای خود بسازد. آفتاب به عنوان نماد بینش و روشنایی به او کمک می‌کند تا بهتر ببیند و تصمیمات درستی بگیرد.
چندین چراغ دارد و بیراه می‌رود
بگذار تا بیفتد و بیند سزای خویش
هوش مصنوعی: او خیلی چراغ و نور دارد اما در مسیر نادرستی قدم می‌گذارد. بگذار که سقوط کند تا عاقبت کارش را ببیند و نتیجه‌ی اعمالش را درک کند.
با دیگران بگوی که ظالم به چه فتاد
تا چاه دیگران نکنند از برای خویش
هوش مصنوعی: به دیگران بگو که ظالم چگونه به سرنوشت بدی دچار شد، تا آنها برای خودشان هم چنین غلطی نکنند و به دام نیفتند.
گر گوش دل به گفتهٔ سعدی کند کسی
اول رضای حق طلبد پس رضای خویش
هوش مصنوعی: اگر دل به سخنان سعدی گوش فرا دهد، ابتدا باید به رضایت خداوند توجه کند و پس از آن به رضایت خود.
حاشیه ها
1390/11/19 14:02
علی طلاکار
با سلام وسپاس فراوان/ در مصراع اول "چراننشستی به جای خویش" صحیح تر و زیباتر است.ممنون.
1395/01/05 09:04
سید امین منعمیان
در پاسخ به علی طلاکار:
"ننشینی" فعلی در زمان حال است و این نشان دهنده ی عدم عبرت گیری روباه است. به همین سبک صحیح تر به نظر میرسد.
(سزای) در مصرع دوم بیت 8 تکراری است و در مصرع دوم بیت نخست آمده:.
چندین چراغ دارد و بیراه می‌رود
بگذار تا بیفتد و بیند سزای خوایش
ای روبهک چرا ننشینی به جای خویش
با شیر پنجه کردی و دیدی سزای خویش
شکل درست:بگذار تا بیفتد و بنشین به جای خویش
یا به جای( سزای) خویش (جزای) خویش باشد:
بگذار تا بیفتد و بیند جزای خوایش
در تصحیح فروغی چاپ هرمس بیت هشتم به این صورت نوشته شده:
..... بگذار تا بیفتد و بنشین به جای خویش
1404/01/09 21:04
علیرضا فتح آبادی
متن فعلی بسیار زیباتر و صحیح تر از نسخه ذکر شده توسط شما است.
بیت ۸ مصرع دوم خویش رو اشتباه نوشتین
1400/10/09 03:01
احسان نجفی
بی نظیر ، چطور تونستند این همه زیبا بگن ؟؟؟؟
در مصرع دوم بیت هشتم.(بگزار) صحیح است.( اجازه بده).
گزاردن(گزاشتن)به معنی انجام دادن با(ذ) نیست.متاسفانه حتی در دانشنامه هم این اشتباه بارها تکرار شده است.مثل (نامگذاری) و ازین قبیل.دقت کنیم به( قرار گزاشتن.سربسر کسی گزاشتن.سر کسی کلاه گزاشتن!سپاسگزار.خدمتگزار. سرمایه گزار.. و دهها فعل مرکب دیگر که در آنها(گزاشتن) به معنی انجام آمده است.
سعدی