گنجور

غزل شمارهٔ ۲۰

دنیی آن قدر ندارد که بر او رشک برند
یا وجود و عدمش را غم بیهوده خورند
نظر آنان که نکردند در این مشتی خاک
الحق انصاف توان داد که صاحبنظرند
عارفان هر چه ثباتی و بقایی نکند
گر همه ملک جهان است به هیچش نخرند
تا تطاول نپسندی و تکبر نکنی
که خدا را چو تو در ملک بسی جانورند
این سراییست که البته خلل خواهد کرد
خنک آن قوم که در بند سرای دگرند
دوستی با که شنیدی که به سر برد جهان
حق عیان است ولی طایفه‌ای بی‌بصرند
ای که بر پشت زمینی همه وقت آن تو نیست
دیگران در شکم مادر و پشت پدرند
گوسفندی برد این گرگ معود هر روز
گوسفندان دگر خیره در او می‌نگرند
آن که پای از سر نخوت ننهادی بر خاک
عاقبت خاک شد و خلق بدو می‌گذرند
کاشکی قیمت انفاس بدانندی خلق
تا دمی چند که مانده‌ست غنیمت شمرند
گل بی خار میسر نشود در بستان
گل بی خار جهان مردم نیکوسیرند
سعدیا مرد نکو نام نمیرد هرگز
مرده آن است که نامش به نکویی نبرند

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

دنیی آن قدر ندارد که بر او رشک برند
یا وجود و عدمش را غم بیهوده خورند
هوش مصنوعی: دنیا آنقدر ارزش ندارد که کسی بر آن حسد ببرد یا اینکه بخواهد به خاطر وجود یا عدم آن غصه بخورد.
نظر آنان که نکردند در این مشتی خاک
الحق انصاف توان داد که صاحبنظرند
هوش مصنوعی: باور کسانی که به این مشت خاک توجهی ندارند، می‌تواند این ادعا را داشته باشد که آگاه و صاحب نظرند.
عارفان هر چه ثباتی و بقایی نکند
گر همه ملک جهان است به هیچش نخرند
هوش مصنوعی: عارفان هر چیزی که پایدار و باقی نباشد، حتی اگر جهان را در اختیار داشته باشند، به آن هیچ توجهی نمی‌کنند.
تا تطاول نپسندی و تکبر نکنی
که خدا را چو تو در ملک بسی جانورند
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که از نگاه به خود و برتری جویی پرهیز کن، زیرا خداوند موجودات بسیاری را در جهان آفریده است که از تو هم می‌توانند وجود داشته باشند. در نتیجه، نباید به خود مغرور شوی و برتری خود را فراموش کنی.
این سراییست که البته خلل خواهد کرد
خنک آن قوم که در بند سرای دگرند
هوش مصنوعی: این مکان بی‌نقص نخواهد ماند و خوب است که گروهی وجود دارند که گرفتار این دنیا نیستند و به دنبال دنیای دیگری هستند.
دوستی با که شنیدی که به سر برد جهان
حق عیان است ولی طایفه‌ای بی‌بصرند
هوش مصنوعی: دوستی با کی را شنیده‌ای که در زندگی‌اش به حقیقت‌های روشن پی برده است؟ اما باز هم عده‌ای هستند که نمی‌توانند آن را ببینند.
ای که بر پشت زمینی همه وقت آن تو نیست
دیگران در شکم مادر و پشت پدرند
هوش مصنوعی: ای کسی که همیشه بر روی زمین هستی، بدان که همه افراد دیگر هنوز در شکم مادران و پشت پدرانشان هستند و به دنیا نیامده‌اند.
گوسفندی برد این گرگ معود هر روز
گوسفندان دگر خیره در او می‌نگرند
هوش مصنوعی: هر روز، گرگ وعده‌داده شده، یکی از گوسفندان را می‌برد و سایر گوسفندان به او خیره‌خیره نگاه می‌کنند.
آن که پای از سر نخوت ننهادی بر خاک
عاقبت خاک شد و خلق بدو می‌گذرند
هوش مصنوعی: شخصی که به خاطر تکبر و خودبزرگ‌بینی‌اش از حالت فرود آمدن و تواضع دوری کرده، در نهایت به خاک و نابودی می‌رسد و دیگران در کنار او از گذر زمان عبور می‌کنند.
کاشکی قیمت انفاس بدانندی خلق
تا دمی چند که مانده‌ست غنیمت شمرند
هوش مصنوعی: ای کاش مردم ارزش نفس‌ها و لحظات زندگی را درک کنند تا هر دم که باقی‌مانده، آن را فرصتی گرانبها بشمارند.
گل بی خار میسر نشود در بستان
گل بی خار جهان مردم نیکوسیرند
هوش مصنوعی: گل بدون خار در باغ به دست نمی‌آید. در همین راستا، در دنیا نیز انسان‌های خوب و نیکوکار بدون چالش‌ها و سختی‌ها شکل نمی‌گیرند.
سعدیا مرد نکو نام نمیرد هرگز
مرده آن است که نامش به نکویی نبرند
هوش مصنوعی: سعدی می‌گوید که انسان‌های نیکوکار حتی پس از مرگ نیز در یادها زنده‌اند و نامشان همیشه در خاطره‌ها باقی می‌ماند. اما کسی که در زندگی خود به خوبی شناخته نشده باشد، به نوعی مرده است، چون یاد و نام او فراموش می‌شود.

خوانش ها

غزل ۲۰ به خوانش حمیدرضا محمدی
غزل شمارهٔ ۲۰ به خوانش فاطمه زندی

حاشیه ها

1387/03/04 05:06
ناشناس

بیت دوم نکردند درست است
---
پاسخ: با تشکر، تصحیح شد.

1391/07/03 15:10
afshin

دنی مانند دنیا جایگاه پست خوانده میشود پس نیراز به خوردن غم جایگاه پست نیست

1393/03/16 17:06
دکتر ترابی

بیت پنجم :
این سراییست که البته خلل خواهد یافت و بیت هشتم :
گوسپندی برد این گرگ مزور همه روز.. و بیت دهم :
عاقبت خاک شد و خلق براو می گذرند و بیت یازدهم :
تا دمی را که در آنند، غنیمت شمرند . والله اعلم.

1394/02/26 18:04
مختار قلی زاده

بنظر من ، گوسپندی برد هرروز گرگ معود ازگله
گوسپندان دگر خیره براو مینگرند
درست است الله اعتم.

1394/03/11 15:06
قدیمی

من این فرد از شعر حضرت سعدی را در شصت سال قبل که جوان بودم و تا کنون در حافظه دارم چنین خوانده ام :
این سراییست که البته خلل خواهد دید
و حقا که خدا داناست

1394/03/11 16:06
قدیمی

همان قسم که محترم ترابی نوشته اند
گوسفندی برد این گرگ مزور همه روز....
من هم چنین خوانده ام و فکر میکنم از نگاه وزن شعر هم کدام کمبودی حاصل نمی شود در حالیکه اگر عوض مزور معود را بگذاریم در وزن خلل می افتد والله اعلم

1394/07/28 06:09
داکتر ق. مصلح بدخشانی

در بیت هشتم:
گوسفندی برد این گرگ "مُعَوَّد" "همه روز"، درست است!
با کلمه ی "هر روز" ، در وزن مصرع خلل وارد است.
با کلمه ی "مزور" و "همه روز" هرچند وزن درست است و معنای خوبی هم دارد، ولی با کلمه ی "مُعوَّد" به معنی عادت داده شده و معتاد و کلمه ی "همه روز" معنای مصرع و بیت بهتر و وزن آن درست است.

1401/02/06 18:05
محسن خ

آفرین بر شما

1394/07/28 15:09
ایران نژاد

این سرایی است که البته خلل خواهد یافت
و صد البته نه خلل خواهد کرد، چه سرای در خود خلل ایجاد نمی کند ، که خلل می یابد.

1395/07/03 21:10
خورشید

سعدی بزرگوار، با شما به خدا نزدیکتر شدم.
معجزه خدا.

1402/08/10 10:11
ادبیات

حقا که همینطوره، درود🌹🌹🙏

1396/02/30 15:04
بسام

سلام
مصرع آخر در کتاب موثق برگ نیسی بدون که هست
مرده آن ست نامش به نکویی نیرند
می خواستم بدانم کدوم درسته

1396/03/10 00:06
عبدالله شاکر

با سلام
مسول محترم سایت ضمن تشکر از زحمات شما،
همانطورکه مطلعید با شروع تایپ کردن و کامپیوتر در خیلی از موارد افراد حروف و کلمات را به هم میچسبانند.
نتیجه پیدایش کلماتی است که غلط و در فارسی نداریم!
مثل: صاحبنظرند
در بیت دوم مصرع دوم : الحق انصاف توان داد که صاحبنظرند
( صاحب نظرند ) صحیح است! لطفا تصحیح بفرمایید.
چرا عنوان کردیم؟ چون ما را به میهن اسلامی مان متعهد بار آوردند
پس حال ما بکاریم ...
چون گذشته از شیوع فراوانی اغلاط در متون و اشعار فارسی
این عادت نهایتا به زبان مادری ما ( فارسی ) لطمه زده ومیزند
همانطور که استفاده از ( مرسی ) فرانسویانی که سالها قبل در دوران استعمار آن را رایج کردند و رفتند.
که البته صحیحش (مقسی!) است.
و متاسفانه نفوذ زبان انگلیسی در صحبت ها و تابلو ها و غیره ما کما بی توجهی ما به عنوان یک ملت به فرهنگ بسیار غنی و کهنی است که به ما رسید.
با اینهمه میراث فرهنگی واقعی سعدی و فردوسی و غیره حیف است در حفظ اصالتمان سستی به خرج دهیم.
در پایان شجره نامه ای در دائره المعارف یکی از کتابخانه های همین دانشگاه های خراجی ها دیدیم
که (زبان فارسی) را به عنوان مادر همه زبانهای دنیا
منجمله فرانسوی و انگلیسی و آلمانی و غیره ذکر کرده اند
و در محل ریشه درخت تمام زبانهای دنیا نوشته بود: PERSIAN
فارسی
حالا ما داریم چکار میکنیم درخت زبانها را چپه سوار میشیم!
به قول: عمان سامانی
من از مفصل این نکته مجملی گفتم
تو خود حدیث مفصل بخوان ازین مجمل
خوش و خرم باشید.

1397/07/07 16:10
ایرانی

کاشکی قیمت انفاس بدانندی خلق
تا دمی چند که ماندست غنیمت شمرند

1398/03/01 22:06
واهاگ خاچاتوریان

اینجا بنظر میرسد که معود از ریشه عودت ایجاد شده و به معنی عودت کننده استفاده شده یعنی هر روز بر میگردد و گوسفندی کیبرد

1398/06/02 12:09
گویان

مزور برای بکارگیری صفت برای
گرگ مناسبتی ندارد
همان معود بجا و زیبا و بر وزن است

1399/07/20 09:10
صادق

ای که بر ملک پشت زمینی همه وقت آن تو نیست
دیگران در رحم مادر و پشت پدرند

1399/09/15 12:12
saeed ahadkish

شاه شعره این شعر

1399/11/13 03:02
رضا رحمتی

در چاپ برگ نیسی مصرع آخر مرده آن است (؟) نامش به نکویی نبرند آمده، (که) حذف شده، آیا بر اساس نسخه ی مرحوم یغمایی ( که) حذف شده یا ایراد چاپی است؟

1402/02/13 09:05
یزدانپناه عسکری

4- تا تطاول نپسندی و تکبر نکنی - که خدا را چو تو در ملک بسی جانورند

5- این سراییست که البته خلل خواهد کرد - خنک آن قوم که در بند سرای دگرند

***

[یزدانپناه عسکری]

تمامی مخلوقات و موجودات و جانوران ارحام خود را دارند ( نُقِرُّ فِی الْأَرْحامِ – الحج : 5)

ارحام سایر مخلوقات و سرای دگر در بند حرکت جوهری مجموعه اسماء انسان (البقرة : 31 - وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها) از نفس واحده است.( الأنعام : 98 - وَ هُوَ الَّذی أَنْشَأَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ قَدْ فَصَّلْنَا الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَفْقَهُونَ)