گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۴۷ - در ستایش شمس‌الدین حسین علکانی

ای محافل را به دیدار تو زین
طاعتت بر هوشمندان فرض عین
آسمان در زیر پای همتت
بر زمین مالنده فرق فرقدین
از مقامات تا ثریا همچنان
کز ثریا تا ثری فرقست و بین
ای نهاده پای رفعت بر فلک
وی ربوده گوی عقل از اعقلین
کاش کابن مقله بودی در حیات
تا بمالیدی خطت بر مقلتین
در تو نتوان گفت جز اوصاف نیک
ور کسی گوید جز این میلست و مین
ای کمال نیک مردی بر تو ختم
نیک‌نامی منتشر در خافقین
عالم عادل امین شرق و غرب
سرور آفاق شمس‌الدین حسین
کز بهاء طلعتش چون آفتاب
می‌درخشد نور بین‌الحاجبین
ماه و پروین را نگه در قدر او
همچنان کز بطن ماهی در بطین
آنکه بیرون از ثنا و حمد او
بر سخن‌دانان سخن عیب است و شین
عقل را پرسیدم اندر عهد او
هیچ دشمن کام یابد؟ گفت این؟
پنجه بر شیران نیارد کرد تیز
ور هزاران مکر داند بوالحصین
من که چندین منت از وی بر منست
چون نگویم شکر او، والشکر دین
تا نپنداری که مشغولم ز ذکر
یا ز خدمت غافلم یک طرف عین
تا به گردون بر برخشند اختران
تا به گیتی در بتابد نیرین
جاودان در بارگاهت عیش باد
تا به گردون می‌رود آواز قین
بخت را با دوستانت اتفاق
چرخ را با دشمنان حرب حنین
ابر رحمت بر تو باران سال و ماه
روح راحت بر روان والدین
نامت اندر مشرق و مغرب روان
چشم بد دور از تو بعدالمشرقین

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای محافل را به دیدار تو زین
طاعتت بر هوشمندان فرض عین
هوش مصنوعی: ای محفل‌ها، دیدار تو به خاطر طاعت و عبادت تو بر عالمان و دانایان واجب و ضروری است.
آسمان در زیر پای همتت
بر زمین مالنده فرق فرقدین
هوش مصنوعی: آسمان پایین‌تر از قدم‌های استقامت تو قرار گرفته و به خاطر تلاش‌های تو مانند ستاره‌های درخشان به زمین چسبیده است.
از مقامات تا ثریا همچنان
کز ثریا تا ثری فرقست و بین
هوش مصنوعی: از مقام‌های بالای آسمان تا نقطه‌ی زمین، تفاوت بسیاری وجود دارد، همان‌طور که از نقطه‌ی آسمانی تا نقطه‌ی دیگر در آسمان تفاوت وجود دارد.
ای نهاده پای رفعت بر فلک
وی ربوده گوی عقل از اعقلین
هوش مصنوعی: ای که پای بلندی‌ات در آسمان است و عقل از همه خردمندان را از تو گرفته‌اند.
کاش کابن مقله بودی در حیات
تا بمالیدی خطت بر مقلتین
هوش مصنوعی: ای کاش تو مانند یک کابن (گلی) در باغ بودی تا بتوانی خط زیبای خود را بر روی دو گلبرگ بمالی و زیبایی‌ات را به نمایش بگذاری.
در تو نتوان گفت جز اوصاف نیک
ور کسی گوید جز این میلست و مین
هوش مصنوعی: در تو نمی‌توان گفت جز ویژگی‌های خوب و اگر کسی غیر از این بگوید، به میل و دلخواه اوست.
ای کمال نیک مردی بر تو ختم
نیک‌نامی منتشر در خافقین
هوش مصنوعی: ای والاترین نشانه‌ نیک‌خواهی، بر تو پایان نیکنامی که در همه جا پخش شده است.
عالم عادل امین شرق و غرب
سرور آفاق شمس‌الدین حسین
هوش مصنوعی: این بیت به تعریف و ستایش شخصیتی اشاره دارد که در شرق و غرب عالم شناخته شده و به عنوان پرچمدار عدالت و علم محبوبیت دارد. او به عنوان فردی مورد اطمینان و منبع روشنی برای دیگران محسوب می‌شود و افتخار و سروری به نامش نهاده شده است.
کز بهاء طلعتش چون آفتاب
می‌درخشد نور بین‌الحاجبین
هوش مصنوعی: زیبایی و جاذبه چهره‌اش مانند خورشید درخشان است و نوری که از میان ابروهایش می‌تابد، توجه هر بیننده‌ای را جلب می‌کند.
ماه و پروین را نگه در قدر او
همچنان کز بطن ماهی در بطین
هوش مصنوعی: به زیبایی و ارزشگذاری ماه و ستاره پروین نگاه کن، همانطور که در شکم ماهی، جواهرات پنهان هستند.
آنکه بیرون از ثنا و حمد او
بر سخن‌دانان سخن عیب است و شین
هوش مصنوعی: کسی که از ستایش و شکرگزاری خداوند خارج باشد، سخن گفتن درباره‌ی دیگران نقص و عیب به شمار می‌آید.
عقل را پرسیدم اندر عهد او
هیچ دشمن کام یابد؟ گفت این؟
هوش مصنوعی: از عقل پرسیدم آیا در زمان او هیچ دشمنی به مرادش می‌رسد؟ او پاسخ داد که این چنین نیست.
پنجه بر شیران نیارد کرد تیز
ور هزاران مکر داند بوالحصین
هوش مصنوعی: کسی که به شدت و قدرت شیران نزند، حتی اگر هزاران نیرنگ و ترفند داشته باشد، در برابر آن‌ها ناتوان است.
من که چندین منت از وی بر منست
چون نگویم شکر او، والشکر دین
هوش مصنوعی: من از او چندین لطف و محبت دریافت کرده‌ام، چگونه می‌توانم شکرگزار او نباشم، در حالی که این وظیفه‌ام است.
تا نپنداری که مشغولم ز ذکر
یا ز خدمت غافلم یک طرف عین
هوش مصنوعی: نکنید تصور که من از یاد خدا یا انجام خدمت غافل هستم، چرا که اینطور نیست.
تا به گردون بر برخشند اختران
تا به گیتی در بتابد نیرین
هوش مصنوعی: ستاره‌ها به آسمان خواهند رفت تا نورشان بر زمین بتابد.
جاودان در بارگاهت عیش باد
تا به گردون می‌رود آواز قین
هوش مصنوعی: در بارگاه تو همواره خوشی و شادی برقرار باشد، تا زمانی که صدای نی برای آسمان می‌رود.
بخت را با دوستانت اتفاق
چرخ را با دشمنان حرب حنین
هوش مصنوعی: شانس و بختت را با دوستانت تقویت کن و در برابر دشمنان، مثل جنگ حنین که به پیروزی رسیدید، با عزم و اراده روبرو شو.
ابر رحمت بر تو باران سال و ماه
روح راحت بر روان والدین
هوش مصنوعی: ابر رحمت بر تو، باران‌های سال و ماه، و روح راحت بر روان والدینت نازل شود.
نامت اندر مشرق و مغرب روان
چشم بد دور از تو بعدالمشرقین
هوش مصنوعی: نام تو در شرق و غرب منتشر شده است و چشم بد از تو دور باشد، حتی از دو طرف شرق.

حاشیه ها

1396/04/27 08:06
فرخ مردان

دوستان، کسی میتونه راجع به این "بوالحصین" راهنمایی کنه؟
"پنجه بر شیران نیارد کرد تیز
ور هزاران مکر داند بوالحصین"