گنجور

غزل شمارهٔ ۱۰۸

مرا خود با تو چیزی در میان هست
و گر نه روی زیبا در جهان هست
وجودی دارم از مهرت گدازان
وجودم رفت و مهرت همچنان هست
مبر ظن کز سرم سودای عشقت
رود تا بر زمینم استخوان هست
اگر پیشم نشینی دل نشانی
و گر غایب شوی در دل نشان هست
به گفتن راست ناید شرح حسنت
ولیکن گفت خواهم تا زبان هست
ندانم قامتست آن یا قیامت
که می‌گوید چنین سرو روان هست
توان گفتن به مه مانی ولی ماه
نپندارم چنین شیرین دهان هست
بجز پیشت نخواهم سر نهادن
اگر بالین نباشد آستان هست
برو سعدی که کوی وصل جانان
نه بازاریست کان جا قدر جان هست

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

خوانش ها

غزل ۱۰۸ به خوانش حمیدرضا محمدی
غزل ۱۰۸ به خوانش محسن لیله‌کوهی
غزل ۱۰۸ به خوانش سعیده تهرانی‌نسب
غزل ۱۰۸ به خوانش پری ساتکنی عندلیب
غزل شمارهٔ ۱۰۸ به خوانش سهیل قاسمی
غزل شمارهٔ ۱۰۸ به خوانش نازنین بازیان
غزل شمارهٔ ۱۰۸ به خوانش مریم فقیهی کیا
غزل شمارهٔ ۱۰۸ به خوانش افسر آریا
غزل شمارهٔ ۱۰۸ به خوانش فاطمه زندی
غزل شمارهٔ ۱۰۸ به خوانش سمیه الماسی

حاشیه ها

1388/10/20 20:01

مصرع اول رو به‌صورت «مرا خود با تو سرّی در میان هست» هم نقل کردن.

1391/02/10 11:05

درود
مصرع اول را به صورت
مرا خود با تو سری در میان هست
مشاهده کرده ام

1391/05/11 12:08
مسعود

در مصرع اول به جای واژه چیز ی واژه سری صحیح است

1394/04/27 22:06
کسرا

به به ... بازهم سعدی و باز هم حماسه ای دیگر...
سعدی تو عشق منی... روحت شاد بزرگترین شاعر تاریخ ♥♥

1394/04/16 22:07
کسرا

کاملا با حاشیه های نقل شده توسط عزیزان در مورد این شعر موافقم... گنجور لطفا اصلاح بفرمایید... * مرا خود با تو سری در میان هست *

1394/08/23 17:10
امین افشار

درود بر گنجوران ادب پارسی
اگر چه غزل به تمامی و ترتیبش مطابق نسخه معتبر غنی- قزوینی ( وشاید معتبرترین آن ها که نظر زرین کوب هم همین است) آورده شده ولی توالی دو بیت این غزل شامل:
هر مرغ فکر کز سر شاخ سخن بجست
بازش ز طره تو به مضراب می‌زدم
و
ساقی به صوت این غزلم کاسه می‌گرفت
می‌گفتم این سرود و می ناب می‌زدم

(به این ترتیب که بیت سوم، جای بیت ششم بنشیند)

به جهت پیوستگی معنایی و هماهنگی بیشتر اگر نگویم درست تر ، دست کم (از دیدگاه من) زیباتر می نماید.

1394/08/23 17:10
امین افشار

درود بر گنجوران ادب پارسی
اگرچه غزل به تمامی و ترتیبش مطابق نسخه معتبر غنی- قزوینی ( و شاید معتبرترین آن ها که نظر زرین کوب هم همین است) آورده شده، اما توالی بیت های:
هر مرغ فکر کز سر شاخ سخن بجست
بازش ز طره تو به مضراب می‌زدم
و
ساقی به صوت این غزلم کاسه می‌گرفت
می‌گفتم این سرود و می ناب می‌زدم
(به این ترتیب که بیت سوم جای بیت ششم بنشیند)
از جهت پیوستگی معنایی و هماهنگی بیشتر، اگر نگویم درست تر که دست کم (از دیدگاه من) زیباتر می نماید.

1394/08/23 17:10
امین افشار

در نتیجه پایان غزل که سرنوشت سروده شدنش نیز هست، این گونه سرانجام می یابد:
هر مرغ فکر کز سر شاخ سخن بجست،
بازش، ز طره تو به مضراب می‌زدم.
ساقی به صوت این غزلم کاسه می‌گرفت،
می‌گفتم این سرود و می ناب می‌زدم.
خوش بود وقت حافظ و فالِ مراد و کام،
بر نام عمر و دولت احباب می‌زدم...

1396/11/27 23:01
مینا مرادی

"به جز پیشت نخواهم سر نهادن
اگر بالین نباشد آستان هست"
چه تواضع شیرینی!
شاهکاره!
هم تواضع و هم شیطنت!
"اگر نباشد"یعنی انتظار دارد که باشد.

1396/12/28 07:02

من درنیافتم آقای افشار غزل حافظ را که در بخش نظرات آورده و توضیحی داده‌اند، ربطش به این غزل سعدی چیست! البته حدس میزنم میخواسته‌اند در صفحه همان غزل حافظ این نظر را بگذارند و اشتباه اینجا آمده است.
در ضمن فعل "هست" در جمله‌ "پایان غزل که سرنوشت سروده‌شدنش نیز هست" که در نظر پایانی آقای افشار آمده، باید "است" باشد به معنای "میباشد".
آقای سالار عقیلی بخشی از این غزل را که در آثارشان خوانده‌اند، در حقیقت بازخوانی و تقلیدی داشته‌اند از اجرای ردیف آوازی زنده‌یاد محمود کریمی.

1397/02/14 17:05
صائب ملایی

محسن نامجو هم خونده این رو

1399/06/16 00:09
نیلوفر

سلام به همه دوستان.. یک سوال داشتم. اگر پیشم نشینی دل نشانی منظور از دل نشانی چیست؟ سپاس

1399/06/16 01:09
nabavar

گرامی نیلوفر
اگر پیشم نشینی دل نشانی
اگر نزد من باشی آرامش دل من خواهی بود

1400/01/25 10:03
محسن

از سر این چیز دست بردارید. همین چیز است که غزل را جانانه آغاز کرده. چرا سر.

1400/03/08 13:06
ملیکا رضایی

به نظر من چیز درست تر از سر است .

و واقعا چه قدر این شعر لطیف و پر معنا هست ... 

 

1401/08/05 11:11
فاطمه زندی

غزل ۱۰۸ 

وزن : مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل 

مرا خود با تو چیزی در میان هست 

 وگرنه روی زیبا در جهان هست

معنی بیت اول 

۱ _ در میان من و تو چیزی دیگر و پیوندی دیگر ورای عشق های عادی وجود دارد و الّا چهرۀ زیبا در جهان بسیار پیدا می شود .

وجودی دارم از مِهرت گدازان 

 وجودم رفت و ، مِهرت همچنان هست

معنی بیت دوم 

۲ _ وجودی دارم که در اثر عشق سوزان تو گداخته می شود . با آنکه وجود من گداخت و نابود شد ، امّا مهر تو همچنان باقی است . [ مهر = عشق و محبّت / گدازان = سوزان و ذوب کنان/آرایه ء تکرار : وجود ، مهر]

مبر ظن کز سرم سَودای عشقت 

 رود تا بر زمینم استخوان هست

معنی بیت سوم 

۳ _ گمان مکن که تا زنده هستم و رمقی دارم و دو پارۀ استخوان از من باقی است ، خیال عشق تو را از سر به در می کنم . [ ظن بردن = گمان بردن / سودا = یکی از اخلاط اربعه که غلبۀ آن موجب عشق و هوس و خیال ( مالیخولیا ) می شود / استخوان بر زمین بودن = کنایه از زنده بودن ]

اگر پیشم نِشینی ، دل نشانی 

 وگر غایب شوی ، در دل نشان هست

معنی بیت چهارم 

۴ _ اگر در کنارم نشینی ، به من آرامش می بخشی و چنانجه از نظرم غایب کردی ، نشان تو در قلبم موجود است و با آن سرخوشم . [ نشاندن دل = کنایه از آرام گرفتن دل ]

به گفتن راست ناید شرح حُسنت 

 ولیکن گفت خواهم تا زبان هست

معنی بیت پنجم

۵ _ گر چه نمی توان حقّ شرح زیبایی تو را با بیان کردن آن ادا کرد ، امّا تا هنگامی که زبان وجود دارد ، از آن حُسن و ملاحت سخن خواهم گفت . [ حُسن = جمال و زیبایی / راست آمدن = کنایه از قابل وصف بودن ]

ندانم قامت است آن یا قیامت ؟ 

 که می گوید چنین سرو روان هست

معنی بیت ششم

۶ _ نمی دانم این قامت بلند معشوق است یا با برخاستن او قیامتی به پای گشته است ؟ چه کسی می تواند بگوید که سرو روانی چون او وجود دارد ؟ [ قیامت = رستاخیز / سرو روان = سرو رونده و خرامان ، سروی که به ناز تکان خورد ]

توان گفتن به مَه مانی ، ولی ماه 

 نپندارم چنین شیرین دهان هست

معنی بیت هفتم 

۷ _ می توان گفت که تو مثل ماه هستی . امّا گمان نمی کنم که ماه دهانی به شیرینی دهان تو داشته باشد ، پس تو از ماه برتری . [ شیرین دهان = لب شیرین ، لب لطیف و با طراوت ، لبی که در آن شادی و نشاط باشد ، لبی که سخنان فصیح و بلیغ می گوید ]

به جز پیشت نخواهم سر نهادن 

 اگر بالین نباشد ، آستان هست

معنی بیت هشتم 

۸ _ جز در مقابل تو سر تسلیم بر زمین نخواهم گذاشت ، اگر نتوانم سر بر بالین تو نهم . می توانم بر آستانت که به نرمی بالین است سر گذارم . [ آستان = درگاه و پیشگاه / سر نهادن = کنایه از تسلیم و مطیع گشتن ]

برو سعدی که کوی وصل جانان 

 نه بازاری است کآنجا قدر جان هست

معنی بیت نهم 

۹ _ ای سعدی از این سودا دست بردار و برو . زیرا کوی وصال معشوق از آن بازارهایی است که در آن متاع جان عاشقان بهایی ندارد . [ جانان = معشوق و محبوب همچون جان عزیز / قدر = بها و ارزش ]

منبع : شرح غزلهای سعدی 

دکتر محمدرضا برزگر خالقی 

دکتر تورج عقدایی 

سعدی : به چه کار آیدت ز گُل طبقی ؟

از گلستان ِ ما بِبَر طبقی 

شاد و تندرست باشید ..

1402/01/17 21:04
متین میرزائی

درود

منظور از آستان در بیت ۸ رو میشه بگید؟

1402/02/30 09:04
رضا از کرمان

آقا متین عزیز سلام 

   ضمن تشکر از بزرگواری شما خدمتتان معروض میدارم آستان به معنای درگاه ،پیشگاه ،ورودی منزل یا کریاس درب میباشد و رسم بر این بوده هنگام ورود به حضور بزرگان  در پیشگاه ورودی (شادروان =پیشگاه در وخیمه گاه سلطان )به خاک افتاده وسر را به علامت تکریم بر خاک آستان میمالیدند که هنوز هم در اماکن مذهبی مثل قبور ائمه شاهد این امر هستیم  در اینجا سعدی علیه الرحمه میفرمایند 

من بجز تو دل ودین به کسی دیگر نمیبازم وکس دیگری را اطاعت نخواهم کرد و حتی اگر نتونم سرم را بر بالین تو بگذارم اشکال نداره وسر را بر آستان تو خواهم سائیدو اظهاربندگی خواهم کرد .

  شاد باشی عزیز