گنجور

بخش ۱۰ - حکایت

یکی گربه در خانهٔ زال بود
که برگشته ایام و بد حال بود
دوان شد به مهمان‌سرای امیر
غلامان سلطان زدندش به تیر
چکان خونش از استخوان، می‌دوید
همی گفت و از هول جان می‌دوید
اگر جستم از دست این تیر زن
من و موش و ویرانهٔ پیرزن
نیرزد عسل، جان من، زخم نیش
قناعت نکوتر به دوشاب خویش
خداوند از آن بنده خرسند نیست
که راضی به قسم خداوند نیست

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

یکی گربه در خانهٔ زال بود
که برگشته ایام و بد حال بود
هوش مصنوعی: یک گربه در خانه زال وجود داشت که در نتیجه تغییرات زمان حالتی بد پیدا کرده بود.
دوان شد به مهمان‌سرای امیر
غلامان سلطان زدندش به تیر
هوش مصنوعی: او به سرعت به مهمان‌سرای امیر رفت، اما غلامان سلطان به او تیراندازی کردند.
چکان خونش از استخوان، می‌دوید
همی گفت و از هول جان می‌دوید
هوش مصنوعی: او با حالتی نگران و پس از مدت‌ها که در شرایط سختی قرار داشت، به شدت می‌دوید و در دلش ترس از مرگ و خطر وجود داشت. خون او به دلیل فشار و استرس به استخوان‌هایش نفوذ کرده بود و او بی‌وقفه در حال فرار بود.
اگر جستم از دست این تیر زن
من و موش و ویرانهٔ پیرزن
هوش مصنوعی: اگر از این تیرانداز بگریزم، فقط به موش و خرابه‌های یک زن سالخورده می‌رسیم.
نیرزد عسل، جان من، زخم نیش
قناعت نکوتر به دوشاب خویش
هوش مصنوعی: عسل به اندازه زخم نیش قناعت ارزش ندارد، زیرا قناعت بر دوشاب خود انسان بهتر است.
خداوند از آن بنده خرسند نیست
که راضی به قسم خداوند نیست
هوش مصنوعی: خداوند از بنده‌ای خوشنود نیست که به وعده‌ها و قسم‌های خداوند راضی و وفادار نیست.

خوانش ها

بخش ۱۰ - حکایت به خوانش حمیدرضا محمدی
بخش ۱۰ - حکایت به خوانش عندلیب
بخش ۱۰ - حکایت به خوانش فاطمه زندی

حاشیه ها

1391/07/23 12:09
خلیل الله معروفی ــ برلین

در مصراع دوم بیت آخر این مثنوی زیبا کلمۀ "قسم" به فتح قاف و سکون سین تلفظ میگردد که در معنای "بخشش و عطاء" میباشد. اکثر مردم مگر "قسم" را در این مصراع به کسر سین تلفظ میکنند که غلط است!!!!!

1394/02/13 22:05

بسیار زیبا بود. بیت سوم رو من در برخی نسخ به این صورت هم دیدم:
"چکان خونش از استخوان، می جهید // همی گفت و از هول جان می دوید"

بیت سوم را در نسخه های قدیم چنین می خواندیم:
همی رفت و خون از تنش می چکید همی گفت و از حول جان می دوید
بیت دوم هم با " روان شد " شروع می شد.

1394/10/06 18:01
پارسا محمدی

در متن های قدیم که اتفاقا مشکل هم داشت (لانه ی پیرزن استفاده می شد)
که برای جبران وزن شعر در زیر حرف ر در پیرزن کسره گذاشته می شد

1396/06/23 08:08
سید عباس جلادتی

با سلام
بیت چهارم را در برخی نسخ به این شکل نوشته اند:
اگر جستم از دست این تیرزن
من و کنج ویرانه پیرزن

1397/12/20 21:02
انوری

در فرد چهارم مصرع اول بعضا چنین ذکر شده
اگر رستم از دست این تیرزن ،،،،

1401/02/24 06:04
وحید سبزیان‌پور wsabzianpoor@yahoo.com

قالَ هوشنجُ: «... مِن طَلَبِ الفُضُولِ الوُقُوعُ فِی البَلایَا

این عبارت را ابن مسکویه از حکیمان ایرانی نقل کرده

هرکس زیاده خواهی کند در بلا می افتد

دقیقا همان نتیجه ای است که سعدی از این داستان گرفته است