گنجور

رباعی شمارهٔ ۱

در رهگذر باد چراغی که تو راست
ترسم که بمیرد از فراغی که تو راست
بوی جگر سوخته عالم بگرفت
گر نشنیدی، زهی دماغی که تو راست!

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی)
قالب شعری: رباعی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

در رهگذر باد چراغی که تو راست
ترسم که بمیرد از فراغی که تو راست
هوش مصنوعی: در این بیت شاعر نگران است که در مسیر زندگی، چراغی که به شما امید و روشنایی می‌دهد، ممکن است به خاطر دوری و جدایی شما خاموش شود. او از این می‌ترسد که به‌دلیل فراق و دوری از شما، آن روشنایی از بین برود.
بوی جگر سوخته عالم بگرفت
گر نشنیدی، زهی دماغی که تو راست!
هوش مصنوعی: بوی سوختگی جگر در تمام دنیا پیچیده است. اگر تو این را نشنیدی، چه ذهنی داری که به این موضوع توجه نکرده‌ای!

حاشیه ها

1389/04/28 14:06
مجتبی

فرهنگ واژگان دهخدا نمیتواند معنی واژگان این شعر را پیدا کند.

1390/01/16 01:04
عماد

به نظر من این رباعی در مورد اجتماعیی یا بهتر بگم شعر اجتماعی سیاسی این نظر منه

در تصحیح استاد سعید نفیسی توضیحی آمده در رابطه با کاربرد واژه ی دماغ در زمان رودکی که به معنای حال و احوال بوده است و کاربرد این واژه به معنای "بینی" که در این رباعی آمده است انتساب این شعر را به رودکی بسیار مشکوک می سازد.

1394/10/03 00:01
حمید جواهریان

با نظر اقای بنی هاشمی موافقم. در زمان رودکی واژه 'دماغ' نمیتوانسته بمعنای ' بینی' استفاده شده باشد.

1395/12/03 20:03
آرش جباری

بنده حدس می زنم مصرع چهارم با گذشت زمان و از کتابی به کتاب دیگه منتقل شدن، دچار جابجایی/کاهش/افزایش کلمات یا حروف شده؛ بنده هرچقدر تلاش کردم نتونستم وزنش رو با سه مصراع قبل تطابق بدم.
اگر غلط عرض می کنم دوستان منو تصحیح کرده و نحوه ی درست ادا کردن این مصرع بر روی وزن پایه ی شعر رو هم بهم بگن.
ممنون

1396/01/07 21:04
رضایی

با توجه به معنا فراق به اشتباه فراغ نوشته شده است

1399/10/07 11:01
شاگرد

با احترام به همه نظرات
به نظرم از لحاظ معنایی هم "فراغ" صحیح است به معنای آسودگی
و هم "دماغ" به معنای طبع و ذوق و حال و احوال
مصرع یک: من دارم نا امید میشم اما تو همچنان آسوده خاطری
مصرع دو: میگه همه عالم فهمیدن . ای عجب به ذوق و احوال تو که تغییری در اون حاصل نشد

1401/05/24 18:07
مجید رضایی نایب

بنظر من یک شاخص اجتماعی و سیاسی در این شعر موج میزند که عموما در ایران به آن اشاره میشود ولی عمل نمیشود و آن مراقبت از آسایش خویشتن است در دو باب اجتماعی در قدیم و سیاسی در دوره جدید

1402/05/24 12:07
صفدر مرادی

باسلام

1402/09/27 03:11
امیرحسین صباغی

لفظ دماغ احتمالا تا یکی دو قرن پیش هیچ معنی بینی نمی‌داده. این رباعی به احتمال زیاد یا برای رودکی نیست یا صورتی تحریف‌شده از آن است.

1403/06/09 12:09
محسن مرتضوی

این رباعی منسوب به رودکی، در تاکید بر هوشیاری و دوری از غفلت آمده‌ست.