رهی معیریسایهٔ گیسو
ای مشک سوده گیسوی آن سیمگون‌تنی؟
یا خرمن عبیری یا پار سوسنی؟
سوسن نه‌ای که بر سر خورشید افسری
گیسو نه‌ای که بر تن گلبرگ جوشنی
زنجیر حلقه‌حلقه آن فتنه‌گستری
شمشاد سایه‌گستر آن تازه‌گلشنی
بستی به شب ره من مانا که شبروی
بردی ز ره دل من مانا که رهزنی
گه در پناه عارض آن مشتری رخی
گه در کنار ساعد آن پرنیان‌تنی
گر ماه و زهره شب به جهان سایه افکنند
تو روز و شب به زهره و مه سایه افکنی
دلخواه و دل‌فریبی دلبند و دلبری
پرتاب و پرشکنجی پرمکر و پرفنی
دامی تو یا کمند؟ ندانم به راستی
دانم همی که آفت جان و دل منی
از فتنه‌ات سیاه بود صبح روشنم
ای تیره‌شب که فتنه بر آن ماه روشنی
همرنگ روزگار منی ای سیاه‌فام
مانند روزگار مرا نیز دشمنی
ای خرمن بنفشه و ای توده عبیر
ما را به جان‌گدازی چون برق خرمنی
ابر سیه نه‌ای ز چه پوشی عذار ماه؟
دست رهی نه‌ای ز چه او را به گردنی؟
اطلاعات
وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: تبیان
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ای مشک سوده گیسوی آن سیمگون‌تنی؟
یا خرمن عبیری یا پار سوسنی؟
هوش مصنوعی: آیا آن فرشته‌خلیقه با موی مشکی و زیبا را می‌بینی که همچون عطر خوشی در فضا پراکنده شده است؟ آیا او مانند خوشه‌ای عطرآگین یا گل‌های سوسن می‌درخشد؟
سوسن نه‌ای که بر سر خورشید افسری
گیسو نه‌ای که بر تن گلبرگ جوشنی
هوش مصنوعی: سوسن تو نیستی که بر روی آفتاب به عنوان فرمانروایی بایستی و موهای تو نیستند که بر تن گلبرگ‌ها زینت بخشیده شده باشند.
زنجیر حلقه‌حلقه آن فتنه‌گستری
شمشاد سایه‌گستر آن تازه‌گلشنی
هوش مصنوعی: زنجیری که به صورت حلقه‌حلقه درآمده، نمادی از فتنه‌انگیزی است. سایه‌گستر شمشاد، نشان‌دهنده‌ی جاذبه و زیبایی یک باغ تازه است.
بستی به شب ره من مانا که شبروی
بردی ز ره دل من مانا که رهزنی
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که تو راه ورود به دل من را بسته‌ای، چون مثل شب‌روان که در تاریکی جا به جا می‌شوند، تو نیز به آرامی و پنهانی دل مرا ربوده‌ای.
گه در پناه عارض آن مشتری رخی
گه در کنار ساعد آن پرنیان‌تنی
هوش مصنوعی: گاه در سایه‌ی چهره‌ی زیبا و دلربای او هستم و گاه در کنار دستانش که مانند ابریشم نرم و لطیف است.
گر ماه و زهره شب به جهان سایه افکنند
تو روز و شب به زهره و مه سایه افکنی
هوش مصنوعی: اگر ماه و ستاره شب در جهان نور افشانی کنند، تو هم در روز و شب بر آن‌ها پرتو می‌افکنی.
دلخواه و دل‌فریبی دلبند و دلبری
پرتاب و پرشکنجی پرمکر و پرفنی
هوش مصنوعی: عشق و محبت تو برای من از همه چیز جذاب‌تر و فریبنده‌تر است. تو با زیبایی و هنرت، احساسات مرا تحت تأثیر قرار می‌دهی و بازیگوشانه دل را شکانده و می‌نوازید.
دامی تو یا کمند؟ ندانم به راستی
دانم همی که آفت جان و دل منی
هوش مصنوعی: آیا تو دام منی یا تله‌ای که به من گرفته‌ای؟ نمی‌دانم، اما به خوبی می‌دانم که تو همواره برای روح و دل من خطرناک هستی.
از فتنه‌ات سیاه بود صبح روشنم
ای تیره‌شب که فتنه بر آن ماه روشنی
هوش مصنوعی: صبح روشنی که می‌تواند زندگی را روشن کند، تحت تأثیر فتنه و غم تو قرار گرفته است. ای شب تاریک، تو باعث شده‌ای که این نور همچنان در سایه غم و اضطراب تو باقی بماند.
همرنگ روزگار منی ای سیاه‌فام
مانند روزگار مرا نیز دشمنی
هوش مصنوعی: ای همرنگ با روزگار، تو هم مانند روزگار من به من دشمنی می‌ورزی و به سیاهی‌ام دامن می‌زنی.
ای خرمن بنفشه و ای توده عبیر
ما را به جان‌گدازی چون برق خرمنی
هوش مصنوعی: ای گلی با عطر خوش و خوشبو، تو همچون انبوهی از عطر و زیبایی، برای ما به قدری دل‌انگیزی که قلب را به تپش می‌اندازی، درست مثل برقی که در میان خرمن گل‌ها می‌دود.
ابر سیه نه‌ای ز چه پوشی عذار ماه؟
دست رهی نه‌ای ز چه او را به گردنی؟
هوش مصنوعی: این شعر به نوعی به زیبایی و جاذبه‌ای که موجودات دارند اشاره می‌کند. ابر تیره‌ای که در اینجا به آن اشاره شده، به فردی مشابهت پیدا می‌کند که باید زیبایی و چهره‌اش را پنهان کند. در ادامه، به عدم ارتباط و توانایی در رساندن یک حس یا پیام به طرف مقابل اشاره شده است. به طور کلی، می‌توان گفت که شاعر به تضاد بین زیبایی و موانعی که مانع از ابراز آن می‌شود، پرداخته است.
خوانش ها
سایهٔ گیسو به خوانش عندلیب
حاشیه ها
1389/05/28 18:07
نگین شکروی
با درود و سپاس فراوان
در بیت اول " پار سوسنی " و در بیت دوم "سوسن نه ای " صحیح است.
---
پاسخ: با تشکر، مورد دوم مطابق فرموده تصحیح شد، مورد اول با نسخهٔ چاپی در اختیار اینجانب (کلیات رهی، انتشارات زوار، 1387) مطابقت دارد و آنجا هم «بار» آمده، نسخهٔ مورد استفادهٔ شما کدام است؟
1389/05/20 11:08
نگین شکروی
با درود و سپاس مجدد
"پار سوسنی" مطابق با این دو نسخه است:
سایه عمر رهی ، انتشارات امیرکبیر،چاپ سوم،سال 1348 .
دیوان رهی معیری،انتشارات نگاه،چاپ دوم ،سال 1385
---
پاسخ: با تشکر فراوان، به استناد تحقیق شما «بار» را با «پار» جایگزین کردیم.