گنجور

شمارهٔ ۱

ای برده رشح جام تو جمشید را ز هوش
وی داده نور رای تو خورشید را ضیا
لب بسته ام ز دعوی اخلاص ز آنکه هست
اظهار دوستی به زبان نوعی از ریا
کم می شوم مصدع اوقات کز پدر
پندی شنیده ام که شنیده است از نیا
کای نور چشم من اگرت هست چشم من
کاخر ز جا بچشم دهندت چو توتیا
از خاص و عام باش نهان کیمیا صفت
منظور خاص و عام شوی تا چو کیمیا
خواهی چو بوریا نشوی پایمال خلق
در پیش خلق فرش مشو همچو بوریا
گردان برای روزی تست آسیای چرخ
تو خود چه گردی از پی روزی چو آسیا
این نکته گوش کن که در این بیت گفته است
ابن یمین که گفته چنین ابن برخیا
ذلیست اندر این که چرا آمدی برو
عزیست اندر آن که چرا نامدی بیا

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای برده رشح جام تو جمشید را ز هوش
وی داده نور رای تو خورشید را ضیا
هوش مصنوعی: ای کسی که جام تو مانند جام جمشید می‌درخشد، عقل و هوش او را به چالش کشیده است و روشنی و نور تو مانند خورشید درخشان است.
لب بسته ام ز دعوی اخلاص ز آنکه هست
اظهار دوستی به زبان نوعی از ریا
هوش مصنوعی: من حرفی درباره پاکی نزنم، چون نشان دادن دوستی با زبان، نوعی نمایش و فریب است.
کم می شوم مصدع اوقات کز پدر
پندی شنیده ام که شنیده است از نیا
هوش مصنوعی: من کمتر صحبت می‌کنم و وقتم را تلف نمی‌کنم، زیرا از پدرم نصیحتی شنیده‌ام که او نیز آن را از اجدادش آموخته است.
کای نور چشم من اگرت هست چشم من
کاخر ز جا بچشم دهندت چو توتیا
هوش مصنوعی: ای نور چشمان من، اگر تو چشمان منی، آخر از جایی به چشمت می‌برندت، مانند تَتیای زیبا.
از خاص و عام باش نهان کیمیا صفت
منظور خاص و عام شوی تا چو کیمیا
هوش مصنوعی: از هر کس و هر جماعتی پنهان باش، مانند کیمیا. هدف این است که به طور خاص و عمومی شناخته شوی، پس باید مانند کیمیا باشی.
خواهی چو بوریا نشوی پایمال خلق
در پیش خلق فرش مشو همچو بوریا
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی مثل بوریا زیر پا نروم و مورد ستم قرار نگیرم، نباید خود را در معرض قضاوت و نظر دیگران قرار دهم. مانند بوریا در برابر انسان‌ها قرار نگیری.
گردان برای روزی تست آسیای چرخ
تو خود چه گردی از پی روزی چو آسیا
هوش مصنوعی: زندگی همواره در حال چرخش است و ما برای تأمین نیازهای روزمره‌مان تلاش می‌کنیم. مانند آسياب که با چرخش خود دانه‌ها را می‌ساید، ما نیز باید در تلاش باشیم تا به روزی برسیم. اما باید به یاد داشته باشیم که این چرخش و تلاش تنها بخشی از زندگی است و ما همواره در پی رفع نیازهای خود هستیم.
این نکته گوش کن که در این بیت گفته است
ابن یمین که گفته چنین ابن برخیا
هوش مصنوعی: به این نکته توجه کن که در اینجا ابن یمین به نوعی اشاره می‌کند به سخنانی که ابن برخیا مطرح کرده است.
ذلیست اندر این که چرا آمدی برو
عزیست اندر آن که چرا نامدی بیا
هوش مصنوعی: در اینجا به دو نوع احساس اشاره شده است. یکی از حسادت و دلخوری از کسی که چرا آمده و زندگی شخصی را تحت تأثیر قرار داده، و دیگری حسرت و خواسته‌ای از کسی که چرا نیامده و از او دل‌تنگی می‌کند. در واقع، یکی آنقدر ناراحت است که از حضور دیگران دلخور است و دیگری که غیبت‌شان را دشوار می‌داند و به آن‌ها نیاز دارد.