گنجور

غزل شمارهٔ ۱۳۸

مگر پیر سجاده حالی نداشت؟
کزین خلق و کثرت ملالی نداشت؟
ازین دام نام و ازین چاه جاه
به بالا نیامد، که بالی نداشت
به آخر بداند خداوند لاف
که: در سر بغیر از خیالی نداشت
چه گویی که: صوفی نخوردست می؟
که از بیم مردم مجالی نداشت
خوشا! وقت آزادهٔ فارغی
که با کس جواب و سؤالی نداشت
شکم بنده حال دهن بستگان
چه داند؟ چو این روزه سالی نداشت
ز درد جدایی چه نالد کسی؟
که با نازنینی وصالی نداشت
کمال خود آن کو ز صورت شناخت
بر اهل معنی کمالی نداشت
دلی یافت خط نجات از بلا
که بر چهره زین رنگ خالی نداشت
درین ملک مردی نشد پای بند
که چون اوحدی ملک و مالی نداشت

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

مگر پیر سجاده حالی نداشت؟
کزین خلق و کثرت ملالی نداشت؟
هوش مصنوعی: آیا آن پیر درویش حال خاصی نداشت که از این انسان‌ها و تعدادشان دلزده نبود؟
ازین دام نام و ازین چاه جاه
به بالا نیامد، که بالی نداشت
هوش مصنوعی: این گفته به این معناست که فردی نتوانسته از موقعیت اجتماعی یا نام و شهرت خود به اوج و موفقیت دست یابد، زیرا ظرفیت و توانایی لازم برای این کار را نداشته است.
به آخر بداند خداوند لاف
که: در سر بغیر از خیالی نداشت
هوش مصنوعی: خداوند به خوبی می‌داند که در دل او جز خیال و آرزو چیزی دیگر نیست. بنابراین، او نمی‌تواند به دیگران ادعا کند که بیشتر از اینها در سر دارد.
چه گویی که: صوفی نخوردست می؟
که از بیم مردم مجالی نداشت
هوش مصنوعی: صوفی از ترس قضاوت مردم نمی‌تواند می بنوشد.
خوشا! وقت آزادهٔ فارغی
که با کس جواب و سؤالی نداشت
هوش مصنوعی: ای کاش! زمان آزادی و راحتی فرا رسد که در آن، هیچ‌کس نیازی به سوال و جواب با یکدیگر نداشته باشد.
شکم بنده حال دهن بستگان
چه داند؟ چو این روزه سالی نداشت
هوش مصنوعی: این جمله به این معنی است که انسان‌هایی که به سختی و مشکلات گرسنگی و نیاز مالی دچار هستند، نمی‌توانند درک کنند که شخصی که در شرایط بهتری به سر می‌برد، چه احساسی دارد. بنابراین، اگر شخصی هرگز گرسنگی را تجربه نکرده باشد، نمی‌تواند عمق درد و رنج کسانی که در فقر به سر می‌برند را درک کند.
ز درد جدایی چه نالد کسی؟
که با نازنینی وصالی نداشت
هوش مصنوعی: چه کسی از درد جدایی شکایت کند، در حالی که هرگز طعم وصال محبوبی را نچشیده است؟
کمال خود آن کو ز صورت شناخت
بر اهل معنی کمالی نداشت
هوش مصنوعی: کسی که فقط به ظواهر و شکل‌ها توجه کند، هرگز به عمق معنای حقیقی دست نخواهد یافت و به کمال نخواهد رسید.
دلی یافت خط نجات از بلا
که بر چهره زین رنگ خالی نداشت
هوش مصنوعی: دلی راهی برای نجات از مشکلات پیدا کرد که چهره‌اش هیچ نشانی از غم و اندوه نداشت.
درین ملک مردی نشد پای بند
که چون اوحدی ملک و مالی نداشت
هوش مصنوعی: در این سرزمین، مردی پیدا نشد که به اندازه اوحدی، نسبت به مقام و ثروت وابستگی نداشته باشد.