گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۱ - در وصف آسمان و افلاک

چو دست قدرت خراط حقهٔ مینا
فشاند بر رخ کافور عنبر سارا
مشعبد فلک از زیر حقه پیدا کرد
هزار بیدق سیمین به دست سحرنما
ز بهر زینت و زیب مخدرات فلک
زمانه نافه گشا شد سپهر غالیه سا
برای فکرت و اندیشه در منازل قدس
قدم فشرده و در پیش عقل بیش بها
فضای هر فلکی ملک خسروی دیدم
درون هر طبقی جای والیی والا
مقیم طارم هفتم معمری دیدم
رفیع قدر و قوی هیکل و بلند غطا
ازو گرفته جهان رسم خرقه و زنار
وزو گرفته چمن ساز و برگ نشو و نما
فراز طاق ششم حاکمی مبارک روی
نه چون قضاة زمان، قاضی به صدق و صفا
خجسته طلعت و فیروز بخت و فرخ فال
سعید طالع و مسعود رای و سعد لقا
امیر خطهٔ پنجم دلاوری دیدم
خضاب کرده به خون دست و سر پر از غوغا
حسام قاطع او هادم اساس امل
سنان سرکش او هالک وجود بقا
سریر گاه چهارم که جای پادشهیست
فزون ز قیصر و فغفور و هرمز و دارا
تهی ز والی و خالی ز یاد شه دیدم
ولیک لشکرش از پیش تخت او برپا
فراز آن صنمی با هزار غنج و دلال
چو دلبران دلاویز و لعبتان ختا
گهی به زخمهٔ سحر آفرین زدی رگ چنگ
گهی گرفتی بر دست ساغر صهبا
خدیو عرصهٔ دیوان پیشگاه دوم
محاسبی سره دیدم غنی به عقل و ذکا
قوی کفایت و باریک فکر و دوراندیش
لطیف خاطر و شیرین زبان و نکته‌سرا
هلال عید ز چرخ یکم درخشان شد
ز طرف کاهکشان بر مثال کاهربا

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چو دست قدرت خراط حقهٔ مینا
فشاند بر رخ کافور عنبر سارا
هوش مصنوعی: زمانی که قدرت الهی با مهارت خاص خود، بر چهره‌ای زیبا و با بوی خوش تأثیر می‌گذارد، زیبایی آن چهره را دوچندان می‌کند.
مشعبد فلک از زیر حقه پیدا کرد
هزار بیدق سیمین به دست سحرنما
هوش مصنوعی: آسمان با جادوی خاصش، هزار دانه نقره‌ای را به نمایش گذاشت.
ز بهر زینت و زیب مخدرات فلک
زمانه نافه گشا شد سپهر غالیه سا
هوش مصنوعی: برای زیبایی و زینت، آسمان و دنیا مانند عطر خوشبوی گشوده شده‌اند، تا جلوه و زیبایی خود را به نمایش بگذارند.
برای فکرت و اندیشه در منازل قدس
قدم فشرده و در پیش عقل بیش بها
هوش مصنوعی: برای تفکر و اندیشه‌ات در مکان‌های مقدس تلاش کن و برای عقل خود ارزش بیشتری قائل شو.
فضای هر فلکی ملک خسروی دیدم
درون هر طبقی جای والیی والا
هوش مصنوعی: در هر آسمانی، دنیای پادشاهی را دیدم و در هر سطحی، مکانی برای یک والی بزرگ یافتم.
مقیم طارم هفتم معمری دیدم
رفیع قدر و قوی هیکل و بلند غطا
هوش مصنوعی: در طارم، شخصی را دیدم که قدبلند و با شخصیت بود، به طوری که در کنار دیگران به خوبی جلب توجه می‌کرد و به نظر می‌رسید از احترام و اعتبار خاصی برخوردار است.
ازو گرفته جهان رسم خرقه و زنار
وزو گرفته چمن ساز و برگ نشو و نما
هوش مصنوعی: از اوست که در دنیا رسم پوشیدن خرقه (ردای صوفیانه) و زنار (محل گره زدن) به وجود آمده است و از اوست که باغ و گیاهان و وسایل رشد و نمو نشأت می‌گیرند.
فراز طاق ششم حاکمی مبارک روی
نه چون قضاة زمان، قاضی به صدق و صفا
هوش مصنوعی: در بالای طاق ششم، حاکمی خوشبخت و خوش روی قرار دارد، مانند قاضیان زمان که با صداقت و پاکی قضاوت می‌کنند.
خجسته طلعت و فیروز بخت و فرخ فال
سعید طالع و مسعود رای و سعد لقا
هوش مصنوعی: این جمله به توصیف فردی خوشبخت و خوش‌طالع می‌پردازد. آن شخص چهره‌ای زیبا و شاداب دارد و به‌نظر می‌رسد که در زندگی از خوش‌شانسی و فالوهای خوب بهره‌مند است. حضور این فرد موجب شادی و خوشحالی دیگران می‌شود و به نظر می‌رسد که ملاقات با او برای دیگران نویدبخش و خوشایند است.
امیر خطهٔ پنجم دلاوری دیدم
خضاب کرده به خون دست و سر پر از غوغا
هوش مصنوعی: در یک منطقه، مردی شجاع را مشاهده کردم که دست‌ها و سرش را به خون تزئین کرده و در میان هیاهو و شور و شوق اطرافش قرار دارد.
حسام قاطع او هادم اساس امل
سنان سرکش او هالک وجود بقا
هوش مصنوعی: شمشیر تیز و برنده او، پایه‌های آرزو را ویران می‌کند. ان armaهای سرکش او، نیزه‌ها را در هم می‌شکند و وجود را نابود می‌کند.
سریر گاه چهارم که جای پادشهیست
فزون ز قیصر و فغفور و هرمز و دارا
هوش مصنوعی: مکان چهارم، جایی است که سلطنت پادشاهی در آن قرار دارد و برتر از قیصر، فغفور، هرمز و داراست.
تهی ز والی و خالی ز یاد شه دیدم
ولیک لشکرش از پیش تخت او برپا
هوش مصنوعی: دیدم که حکومتی در کار نیست و از یاد شاه هم خبری نیست، اما لشکری از سپاهش در پیشگاه او حاضر است.
فراز آن صنمی با هزار غنج و دلال
چو دلبران دلاویز و لعبتان ختا
هوش مصنوعی: بالاخره آن معشوقه‌ای با زیبایی و ناز و لطافت فراوان، همچون دلبران دلنشین و دختران بازیگوش ختایی.
گهی به زخمهٔ سحر آفرین زدی رگ چنگ
گهی گرفتی بر دست ساغر صهبا
هوش مصنوعی: گاهي با زخم‌هاي دل‌انگيز و شگفت، ساز چوگان را نواختي و گاهي هم با دستانت، جام پر از شراب را نگه داشتي.
خدیو عرصهٔ دیوان پیشگاه دوم
محاسبی سره دیدم غنی به عقل و ذکا
هوش مصنوعی: در برابر خدای عالم، در محضر دیوان، شخصی با هوش و ثروتمند را دیدم که از نظر عقل و فطانت در سطح بالایی قرار داشت.
قوی کفایت و باریک فکر و دوراندیش
لطیف خاطر و شیرین زبان و نکته‌سرا
هوش مصنوعی: کسی که توانمند، باهوش و با فکر عمیق باشد، دارای احساسات لطیف و زبانی شیوا و شیرین است و در بیان نکات ظریف و نکته‌سنجی مهارت دارد.
هلال عید ز چرخ یکم درخشان شد
ز طرف کاهکشان بر مثال کاهربا
هوش مصنوعی: هلال عید از سمت چرخ و فلک به شکل درخشانی ظاهر شد، از طرف کاهک، به مانند کاهربا (ماده‌ای با رنگ زرد طلایی و درخشان).