عبید زاکانیباب ششم در حلم - مذهب منسوخ
حلم، عبارت از بردباری است. قدما حلیم کسی را گفته‌اند که نفس او را سکون و طمانینتی حاصل شده باشد که غضب به آسانی تحریک او نتواند کرد، و اگر مکروهی بدو رسد در اضطراب نیفتد. از حضرت رسالت مروی است که «الحلم حجاب الآفات» لفظ حلیم را چون مقلوب کنی ملح شود، و از اینجا گفته‌اند که «الحلم ملح الاخلاق» شاعر حلم ممدوح را بدین سیاق ستوده:
شکست از بار حلمت کوه را پشت
که بر جا ماند همچون مبتلایی
یکی ناچار گردد قابل کسر
دو ساکن را چو باشد التقایی
باب پنجم در سخاوت - مذهب مختار: چون بزرگان ما که به رزانت رای و دقت نظر از اکابر ادوار سابق مستثنی‌اند به استقصای هر چه تمامتر در این باب تامل فرمودند، رای انور ایشان بر عیوب این سیرت واقف شد.لاجرم در ضبط اموال و طراوت احوال خود کوشیده نص تنزیل را که «کلوا و اشربوا و لا تسرفوا» و دیگر «ان الله لایحب المسرفین» باشد، امام امور و عزایم خود ساختند؛ و ایشان را محقق شد که خرابی خاندان‌های قدیم از سخا و اسراف بوده است. هر کس که خود را به سخا شهره داد، دیگر هرگز آسایش نیافت: از هر طرف ارباب طمع بدو متوجه گردند، هر یک به خوش‌آمد و بهانه دیگر آنچه دارد از او می‌تراشند. و آن مسکین سلیم‌القلب به ترهات ایشان غرّه می‌شود، تا در اندک مدتی جمیع موروث و مکتسب در معرض تلف آورَد و نامراد و محتاج گردد. و آنکه خود را به سیرت بخل مستظهر گردانید و از قصد قاصدان و ایرام سائلان در پناه بخل گریخت، از دردسر مردم خلاص یافت و عمر در خصب و نعمت گذرانید.باب ششم در حلم - مذهب مختار: راستی اصحابنا نیز این خلق را به کلی منع نمی‌فرمایند. می‌گویند که اگر چه آن کس را که حلم و بردباری ورزید، مردم بر او گستاخ شوند و آن را بر عجز او حمل کنند؛ اما این خلق متضمن فواید است، و او را در مصالح معاش مدخلی تمام باشد.
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
حلم، عبارت از بردباری است. قدما حلیم کسی را گفته‌اند که نفس او را سکون و طمانینتی حاصل شده باشد که غضب به آسانی تحریک او نتواند کرد، و اگر مکروهی بدو رسد در اضطراب نیفتد. از حضرت رسالت مروی است که «الحلم حجاب الآفات» لفظ حلیم را چون مقلوب کنی ملح شود، و از اینجا گفته‌اند که «الحلم ملح الاخلاق» شاعر حلم ممدوح را بدین سیاق ستوده:
هوش مصنوعی: حلم به معنای بردباری است. در گذشته، به شخصی که دارای آرامش و سکون در نفس باشد و به راحتی تحت تأثیر خشم قرار نگیرد، حلیم می‌گفتند. اگر هم مشکلی برای او پیش بیاید، دچار اضطراب نمی‌شود. یکی از نقل‌قول‌ها از پیامبر می‌گوید: «حلم سپری در برابر آسیب‌ها» و در این راستا، به نوعی رفتار حلیم به ملح اخلاقی تشبیه شده است. شاعری نیز این ویژگی را در اشعارش ستوده است.
شکست از بار حلمت کوه را پشت
که بر جا ماند همچون مبتلایی
هوش مصنوعی: شکست تو از صبر و تحملت آنچنان سنگین است که کوه را هم به زانو درمی‌آورد، اما تو همچنان مانند کسی هستی که مبتلا به مشکلی بزرگ است و در همان حال در جای خود ایستاده‌ای.
یکی ناچار گردد قابل کسر
دو ساکن را چو باشد التقایی
هوش مصنوعی: اگر یک حرف مجبور شود به دلیل وجود دو حرف ساکن کنار هم، تغییر کند یا حذف شود، این حالت را التقای ساکن می‌گویند.