حکیم نزاری » ادب‌نامه

<div class="clear-both">
<input type="text" id="findpoet" placeholder="جستجو در عناوین" size="35" value="" oninput="onInlineSearch(this.value, 'found-items', 'part-title-block')">
<div class="spacer" id="found-items"></div>
</div>
<br>
<div class="part-title-block"  data-value="دیباچه" id="cat-2898">
<a href="/nezari/adabname/dibache">دیباچه</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="باب اول - در متابعت و مطاوعت پادشاه" id="cat-2899">
<a href="/nezari/adabname/bab1">باب اول - در متابعت و مطاوعت پادشاه</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="باب دوم - در آداب صادق و احتمال بر مجاهده" id="cat-2900">
<a href="/nezari/adabname/bab2">باب دوم - در آداب صادق و احتمال بر مجاهده</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="باب سوم - در احترام فرمان پادشاه داشتن و به رضای او تسلیم بودن" id="cat-2901">
<a href="/nezari/adabname/bab3">باب سوم - در احترام فرمان پادشاه داشتن و به رضای او تسلیم بودن</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="باب چهارم - در راستی و امانت داری" id="cat-2902">
<a href="/nezari/adabname/bab4">باب چهارم - در راستی و امانت داری</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="باب پنجم - در اجتهاد و احتیاط کردن" id="cat-2903">
<a href="/nezari/adabname/bab5">باب پنجم - در اجتهاد و احتیاط کردن</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="باب ششم - در فرصت نگاه داشتن و حاجت خواستن" id="cat-2904">
<a href="/nezari/adabname/bab6">باب ششم - در فرصت نگاه داشتن و حاجت خواستن</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="باب هفتم - در حُسّاد و اقران و معاندان درگاه" id="cat-2905">
<a href="/nezari/adabname/bab7">باب هفتم - در حُسّاد و اقران و معاندان درگاه</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="باب هشتم - در نکوهش غرور و عجب و دروغ و شکر احسان خداوندگار به جای آوردن" id="cat-2906">
<a href="/nezari/adabname/bab8">باب هشتم - در نکوهش غرور و عجب و دروغ و شکر احسان خداوندگار به جای آوردن</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="باب نهم - در سخاوت و ترتیب آن نگاه داشتن و اسراف ناکردن" id="cat-2907">
<a href="/nezari/adabname/bab9">باب نهم - در سخاوت و ترتیب آن نگاه داشتن و اسراف ناکردن</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="باب دهم - در عادت نزدیکان حضرت و ارباب رسالت" id="cat-2908">
<a href="/nezari/adabname/bab10">باب دهم - در عادت نزدیکان حضرت و ارباب رسالت</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="باب یازدهم - در تمهید معذرت از گناه و کیفیّت آن" id="cat-2909">
<a href="/nezari/adabname/bab11">باب یازدهم - در تمهید معذرت از گناه و کیفیّت آن</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="باب دوازدهم - در تضرّع و خاتمت کتاب" id="cat-2910">
<a href="/nezari/adabname/bab12">باب دوازدهم - در تضرّع و خاتمت کتاب</a>
</div>
<div id="pretab"></div>
<div class="tab" id="tab-items">
<button class="tablinks active" onclick="switchTab(event, 'stats')">آمار</button> 
<button class="tablinks" onclick="switchTabWords(event, 'words', 2897, 65)">واژگان</button> 
<button class="tablinks" onclick="switchToCatTab(event, 'recitations', 2897)">خوانش‌ها</button>
</div> 
<div class="tabcontent" id="stats" style="display:block"><div id="stats-section">
<p>این آمار از میان ۲٬۲۴۲ بیت شعر موجود در گنجور از اشعار این بخش استخراج شده است.</p>
<div class="notice">
<p>توجه فرمایید که این آمار به دلایلی از قبیل وجود چند نسخه از آثار شعرا در سایت (مثل آثار خیام) و همینطور یک بیت محسوب شدن مصرع‌های بند قالبهای ترکیبی مثل مخمس‌ها تقریبی و حدودی است و افزونگی دارد.</p>
<p>آمار همهٔ شعرهای گنجور را <a href="/vazn">اینجا</a> ببینید.</p>
<p>وزن‌یابی دستی در بیشتر موارد با ملاحظهٔ تنها یک مصرع از شعر صورت گرفته و امکان وجود اشکال در آن (مخصوصاً اشتباه در تشخیص وزنهای قابل تبدیل از قبیل وزن مثنوی مولوی به جای وزن عروضی سریع مطوی مکشوف) وجود دارد. وزن‌یابی ماشینی نیز که جدیداً با استفاده از امکانات <a href="http://www.sorud.info/">تارنمای سرود</a> اضافه شده بعضاً خطا دارد. برخی از بخشها شامل اشعاری با بیش از یک وزن هستند که در این صورت عمدتاً وزن ابیات آغازین و برای بعضی منظومه‌ها وزن غالب منظومه به عنوان وزن آن بخش منظور شده است.</p>
</div>
<table>
<tr class="h">
<td class="c1">ردیف</td>
<td class="c2">وزن</td>
<td class="c3">تعداد ابیات</td>
<td class="c4">درصد از کل</td>
</tr>
<tr class="e">
<td class="c1">۱</td>
<td class="c2"><a href="/simi/?v=%D9%81%D8%B9%D9%88%D9%84%D9%86%20%D9%81%D8%B9%D9%88%D9%84%D9%86%20%D9%81%D8%B9%D9%88%D9%84%D9%86%20%D9%81%D8%B9%D9%84%20%28%D9%85%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%B1%D8%A8%20%D9%85%D8%AB%D9%85%D9%86%20%D9%85%D8%AD%D8%B0%D9%88%D9%81%20%DB%8C%D8%A7%20%D9%88%D8%B2%D9%86%20%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%29&amp;a=65&amp;c=2897">فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)</a></td>
<td class="c3">۲٬۲۴۲</td>
<td class="c4">۱۰۰٫۰۰</td>
</tr>
</table>
<p>آمار ابیات برچسب‌گذاری شدهٔ این بخش با قالب شعری در گنجور به شرح زیر است:</p>
<table>
<tr class="h">
<td class="c1">ردیف</td>
<td class="c2">قالب شعری</td>
<td class="c3">تعداد ابیات</td>
<td class="c4">درصد از کل</td>
</tr>
<tr class="e">
<td class="c1">۱</td>
<td class="c2"><a href="/simi/?f=3&amp;a=65&amp;c=2897">مثنوی</a></td>
<td class="c3">۲٬۲۴۲</td>
<td class="c4">۱۰۰٫۰۰</td>
</tr>
</table>
</div>
</div>


حکیم سعد الدین پسر شمس الدین پسر محمد نِزاری فوداجی بیرجندی قُهستانی در سال ۶۴۵ هجری قمری در روستای فوداج بیرجند به دنیا آمد. وی پس از پایان تحصیلات مقدماتی خود در بیرجند و قاین، به مطالعه ادبیان و علوم متداول زمان خود در قهستان پرداخت. او از جوانی به دیوانی (=کار دولتی) روی آورد. در سال ۶۷۸ هجری قمری به آذربایجان، اران، گرجستان، ارمنستان و باکو رفت و پس از دو سال به قهستان بازگشت و به خدمت امرای خاندان کرت درآمد. اما معاندان وی، ملوک کرت را بر وی برانگیختند تا جایی که معزول شد و اموالش مصادره گشت. نزاری سالهای پایان عمر خود را به انزوا گذراند و به شغل کشاورزی پرداخت. در نام وی و پدرش در برخی منابع اختلاف وجود دارد. وی دارای ۳ فرزند پسر بود که یکی از آنها در عنفوان جوانی در گذشت. حکیم نزاری در سال ۷۲۱ قمری چشم از جهان بسته است. آرامگاه وی در بیرجند و در خیابانی که به نام و افتخار او نامگذاری شده، واقع است.
بسیاری از شعرا و نویسندگان از آن جمله جامی، شاعر و عارف نامدار سده نهم برخی از اشعار حافظ را متأثر از اشعار حکیم نزاری میدانند و به عبارت دیگر معتقدند که حافظ از شیوه نزاری پیروی کرده است.
نزاری هم عصر سعدی بوده است. در کتاب تاریخ آل یاسر مشهور به حسامی واعظ، ضمن بیان هم عصری حکیم نزاری با سعدی آمده است که این دو با هم در شیراز و بیرجند صحبت داشته‌اند و شیخ یکی دو نوبت به عشق صحبت با او از شیراز به بیرجند آمده و ذکر او را در منظومات خود آورده است.
از آثار او می‌توان به دیوان اشعار،سفرنامه، ادب نامه، دستورنامه، مناظره شب و روز و ازهر و مزهر اشاره کرد.
آثار حکیم نزاری قهستانی به همت جمعی از شاعران جوان بیرجند به سرپرستی و پیگیری آقای مصطفی علیزاده و با استفاده از «متن انتقادی دیوان حکیم نزاری قهستانی بر اساس ده نسخه: نه نسخه خطی معتبر کهنسال و متن ماشین شده رسالهٔ دکتری دکتر سید علی‌رضا مجتهدزاده؛ به جمع و تدوین و مقابله و تصحیح و تحشیه و تعلیق و دیباچه مظاهر مصفا؛ به نفقه و اهتمام محمود رفیعی. تهران، انتشارات علمی» در گنجور در دسترس علاقمندان قرار گرفته است. منظومه‌های مثنوی روز و شب و سفرنامه به همت آقای سید محمدرضا شهیم اضافه شده است.

<p>حکیم سعد الدین پسر شمس الدین پسر محمد نِزاری فوداجی بیرجندی قُهستانی در سال ۶۴۵ هجری قمری در روستای فوداج بیرجند به دنیا آمد. وی پس از پایان تحصیلات مقدماتی خود در بیرجند و قاین، به مطالعه ادبیان و علوم متداول زمان خود در قهستان پرداخت. او از جوانی به دیوانی (=کار دولتی) روی آورد. در سال ۶۷۸ هجری قمری به آذربایجان، اران، گرجستان، ارمنستان و باکو رفت و پس از دو سال به قهستان بازگشت و به خدمت امرای خاندان کرت درآمد. اما معاندان وی، ملوک کرت را بر وی برانگیختند تا جایی که معزول شد و اموالش مصادره گشت. نزاری سالهای پایان عمر خود را به انزوا گذراند و به شغل کشاورزی پرداخت. در نام وی و پدرش در برخی منابع اختلاف وجود دارد. وی دارای ۳ فرزند پسر بود که یکی از آنها در عنفوان جوانی در گذشت. حکیم نزاری در سال ۷۲۱ قمری چشم از جهان بسته است. آرامگاه وی در بیرجند و در خیابانی که به نام و افتخار او نامگذاری شده، واقع است.</p>
<p>بسیاری از شعرا و نویسندگان از آن جمله جامی، شاعر و عارف نامدار سده نهم برخی از اشعار حافظ را متأثر از اشعار حکیم نزاری میدانند و به عبارت دیگر معتقدند که حافظ از شیوه نزاری پیروی کرده است.</p>
<p>نزاری هم عصر سعدی بوده است. در کتاب تاریخ آل یاسر مشهور به حسامی واعظ، ضمن بیان هم عصری حکیم نزاری با سعدی آمده است که این دو با هم در شیراز و بیرجند صحبت داشته&zwnj;اند و شیخ یکی دو نوبت به عشق صحبت با او از شیراز به بیرجند آمده و ذکر او را در منظومات خود آورده است.</p>
<p>از آثار او می&zwnj;توان به دیوان اشعار،سفرنامه، ادب نامه، دستورنامه، مناظره شب و روز و ازهر و مزهر اشاره کرد.</p>
<p>آثار حکیم نزاری قهستانی به همت جمعی از شاعران جوان بیرجند به سرپرستی و پیگیری آقای مصطفی علیزاده و با استفاده از &laquo;متن انتقادی دیوان حکیم نزاری قهستانی بر اساس ده نسخه: نه نسخه خطی معتبر کهنسال و متن ماشین شده رسالهٔ دکتری دکتر سید علی&zwnj;رضا مجتهدزاده؛ به جمع و تدوین و مقابله و تصحیح و تحشیه و تعلیق و دیباچه مظاهر مصفا؛ به نفقه و اهتمام محمود رفیعی. تهران، انتشارات علمی&raquo; در گنجور در دسترس علاقمندان قرار گرفته است. منظومه&zwnj;های مثنوی روز و شب و سفرنامه به همت آقای سید محمدرضا شهیم اضافه شده است.</p>

حکیم نزاری

دیباچه

باب اول - در متابعت و مطاوعت پادشاه

باب دوم - در آداب صادق و احتمال بر مجاهده

باب سوم - در احترام فرمان پادشاه داشتن و به رضای او تسلیم بودن

باب چهارم - در راستی و امانت داری

باب پنجم - در اجتهاد و احتیاط کردن

باب ششم - در فرصت نگاه داشتن و حاجت خواستن

باب هفتم - در حُسّاد و اقران و معاندان درگاه

باب هشتم - در نکوهش غرور و عجب و دروغ و شکر احسان خداوندگار به جای آوردن

باب نهم - در سخاوت و ترتیب آن نگاه داشتن و اسراف ناکردن

باب دهم - در عادت نزدیکان حضرت و ارباب رسالت

باب یازدهم - در تمهید معذرت از گناه و کیفیّت آن

باب دوازدهم - در تضرّع و خاتمت کتاب

مثنوی روز و شب

ادب‌نامه

حکیم نزاری قهستانی