شمارهٔ ۱
این بزم شهنشه جهان است
یا ساحت روضه ی جنان است
یا گردونی ست بار گه سان
یا بارگهی فلک نشان است
خاکش همه آب زندگانیست
آبش همه مایه ی روان است
بر آب حیات خاک آن را
سد گونه شرف یکی از آن است
کز مردم دیده آن نهان شد
در دیده ی مردم این عیان است
شاه است نشسته بر سر تخت
یا ماه بر اوج آسمان است
از خط و خد و قد و شاقان
آمیزش چرخ و بوستان است
هم بر سر سرو آفتاب است
هم در بر ماه پرنیان است
در ساغر باده عکس رویی ست
زان هوش ربای مردمان است
با باد سحر شمیم زلفی ست
بیداری خفتگان از آن است
برتر ز سپهر پایه اش باد
خورشید بزیر سایه اش باد
صد شکر که دور از مراد است
دوران شه فلک نهاد است
ارکان چهار گانه ی دهر
جودو کرم است و عدل و داد است
تا رونق گلستان دهد ابر
چون دست شهنشه جواد است
هم باغ ره خزان ببستست
هم شاه در کرم گشادست
باد از پی زینت گلستان
عدل از پی رونق بلاد است
بنیاد زمان بر انبساط است
اجزای جهان در ازدیاد است
روز از اثر بهار هر روز
چون دولت شه در امتداد است
امروز بروزگار دانی
آن چیست که ناقص اوفتادست
یا قدر شب سیاه بخت است
یا بخت عدوی بد نهاد است
تا زینت بوستان ز ابر است
تا رونق گلستان زباد است
خرم ملکش چو گلستان باد
گلزار وی ایمن از خزان باد
خاصیت شهد در شرنگ است
آسایش زخم از خدنگ است
ادوار هموم را شتاب است
دوران نشاط را درنگ است
دست کرم و سخا دراز است
پای ستم و ستیزه لنگ است
از تار طرب بدرگه شاه
بر گردن چرخ پالهنگ است
در کام مخالف و موافق
تا شهد مخالف شرنگ است
هم شهد طرب قرین جامش
هم شاهد آرزو بکامش
ای فرش ره تو عرش والا
عرش از تو بفرش آشکارا
نه واجبی و نه ممکن آمد
در دهر ترا نظیر و همتا
فتنه بعدوی تست مفتون
اقبال بروی تست شیدا
این همچو سواد لیل و خفاش
آن همچو ضیاء مهر و حربا
از رزم ببزم چون خرامی
در سایه ی چتر آسمان سا
در دست گرفته دست نصرت
بر پای فکنده فرق اعدا
شاد از تو روان ملک و ملت
خرم ز تو جان دین و دنیا
گر باده ی کوثر است و تسنیم
ور حاصل معدن است و دریا
گر دست تهمتن است و دستان
ور ملک سکندر است و دارا
در مجلس بزم و عرصه ی رزم
بستان و بده ببند و بگشا
دور مه و خور بکام بادت
این ساغر و آن مدام بادت
هر کو ز خدا ترا جدا دید
از شرک جدا نکرد توحید
ای سایه ی آفتاب یزدان
در سایه ی رای تست خورشید
آورد زنو جهان دیگر
جاه تو جهان چو مختصر دید
از رای رزین در آن مصابیح
وز فکر متین در آن مقالید
جود و کرم امن و عدلش ارکان
عیش و طرب و بقا موالید
هر قطره ی آن نظیر دریا
هر ذره ی آن عدیل خورشید
هر مفلس آن بجای قارون
هر ناکس آن بجاه جمشید
بر عکس جهان در آن نشد کس
هرگز زمراد خویش نومید
ای روی تو قبله گاه اقبال
بازوی تو اعتضاد تأیید
عیدت همه ساله باد مسعود
سالت همه روزه باد چون عید
غم دور همی ز خاطرت باد
پیوسته نشاط بر درت باد
اطلاعات
وزن: مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)
قالب شعری: ترکیب بند
منبع اولیه: چکامه
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
این بزم شهنشه جهان است
یا ساحت روضه ی جنان است
هوش مصنوعی: این مهمانی متعلق به پادشاهی جهانی است یا فضایی شبیه به بهشت و زیباییهای آن؟
یا گردونی ست بار گه سان
یا بارگهی فلک نشان است
هوش مصنوعی: یا اینجا مکان ظهور و قهری است که به گردونه میچرخد، یا جایی است که نشانههای آسمان و سرنوشت را نمایان میسازد.
خاکش همه آب زندگانیست
آبش همه مایه ی روان است
هوش مصنوعی: خاک آن مکان است که حیات و زندگی در آن نهفته است و آبش نیز باعث نشاط و زندگی تداوم مییابد.
بر آب حیات خاک آن را
سد گونه شرف یکی از آن است
هوش مصنوعی: بر روی آب حیات، خاک آن را به شکل سدهایی برای حفظ شرافتش در آوردهاند.
کز مردم دیده آن نهان شد
در دیده ی مردم این عیان است
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که چیزی که برای برخی از مردم پنهان و نامشهود است، برای دیگران کاملاً واضح و آشکار است. به عبارت دیگر، درک یا شناخت یک مسئله ممکن است برای یک گروه از افراد پیداست، در حالی که برای دیگران ممکن است به کلی نامفهوم باشد.
شاه است نشسته بر سر تخت
یا ماه بر اوج آسمان است
هوش مصنوعی: پادشاهی در بالای تخت نشسته است یا ماه در بلندای آسمان قرار دارد.
از خط و خد و قد و شاقان
آمیزش چرخ و بوستان است
هوش مصنوعی: ترکیب خطوط و نشانهها و ویژگیهای ظاهری انسانها، در واقع نشانهای از گردش دنیا و زیباییهای طبیعت است.
هم بر سر سرو آفتاب است
هم در بر ماه پرنیان است
هوش مصنوعی: همزمان هم در بالای درختان سرو نور آفتاب وجود دارد و هم در کنار آنها، زیبایی و روشنی ماه مثل پارچهای نرم و ظریف است.
در ساغر باده عکس رویی ست
زان هوش ربای مردمان است
هوش مصنوعی: در جام شراب تصویری از چهرهای وجود دارد که باعث جلب توجه و بهت مردمان میشود.
با باد سحر شمیم زلفی ست
بیداری خفتگان از آن است
هوش مصنوعی: باد صبحگاهی عطر و بویی از زلفی را به همراه دارد که باعث بیداری خوابآلودگان میشود.
برتر ز سپهر پایه اش باد
خورشید بزیر سایه اش باد
هوش مصنوعی: این بیت به برتری و عظمت کسی اشاره دارد که مانند خورشید در زیر سایه خود دیگران را محفوظ میدارد و موقعیتی بالا و برجسته دارد. این فرد حتی از آسمان هم بالاتر است و قدرت و نفوذ او غیرقابل انکار است.
صد شکر که دور از مراد است
دوران شه فلک نهاد است
هوش مصنوعی: شکر زیادی که زندگی به دور از آرزوهای ماست و سرنوشت ما را به سمتی پیش برده که شاید بهتر باشد.
ارکان چهار گانه ی دهر
جودو کرم است و عدل و داد است
هوش مصنوعی: پایههای اصلی زندگی، بخشش و generosity، همچنین عدالت و انصاف هستند.
تا رونق گلستان دهد ابر
چون دست شهنشه جواد است
هوش مصنوعی: ابر مانند دست قهرمان جوانی است که باعث شکوفایی و زیبایی گلستان میشود.
هم باغ ره خزان ببستست
هم شاه در کرم گشادست
هوش مصنوعی: هم باغ به خاطر خزان بسته شده و هم شاه در رحمت و لطف خود گشاده است.
باد از پی زینت گلستان
عدل از پی رونق بلاد است
هوش مصنوعی: باد به دنبال زینت و زیبایی گلستان است، مانند اینکه عدالت به دنبال رونق و پیشرفت مراکز و شهرها میباشد.
بنیاد زمان بر انبساط است
اجزای جهان در ازدیاد است
هوش مصنوعی: بنیاد زمان به گسترش و توسعه مربوط میشود و اجزای جهان در حال رشد و افزایش هستند.
روز از اثر بهار هر روز
چون دولت شه در امتداد است
هوش مصنوعی: روزی که بهار فرا میرسد، هر روز مانند روزی است که دولت پادشاهی در قله خود قرار دارد و به شکوه و عظمت او افزوده میشود.
امروز بروزگار دانی
آن چیست که ناقص اوفتادست
هوش مصنوعی: امروز میدانی که چه چیزی موجب افت و ناکامی شده است.
یا قدر شب سیاه بخت است
یا بخت عدوی بد نهاد است
هوش مصنوعی: یا این شب تیره نتیجه تقدیر نامساعد است، یا این که بخت کسی که در این شرایط قرار دارد، به گونهای بد و نادرست تنظیم شده است.
تا زینت بوستان ز ابر است
تا رونق گلستان زباد است
هوش مصنوعی: زیبایی بوستان به باران بستگی دارد و رونق گلستان به وزش باد.
خرم ملکش چو گلستان باد
گلزار وی ایمن از خزان باد
هوش مصنوعی: سرزمین او مانند گلستانی شاداب است و باغش از خطرات پاییز در امان است.
خاصیت شهد در شرنگ است
آسایش زخم از خدنگ است
هوش مصنوعی: خاصیت عسل در تلخی زهر نهفته است و آرامش زخمها از زخمدانش میآید.
ادوار هموم را شتاب است
دوران نشاط را درنگ است
هوش مصنوعی: مشکلات و سختیهای زندگی به سرعت در حال گذر هستند، اما لحظات خوشی و خوشحالی به آرامی و با تامل سپری میشوند.
دست کرم و سخا دراز است
پای ستم و ستیزه لنگ است
هوش مصنوعی: بخشش و generosity در دست خداوند همیشه گسترده و فراوان است، اما ظلم و درگیری ناتوان و ضعیف است.
از تار طرب بدرگه شاه
بر گردن چرخ پالهنگ است
هوش مصنوعی: از زرق و برق خوشی و شادی در دنیا، حکومت و سلطنت بر گردن زمانه و سرنوشت مانند یک لباس زیبا و لطیف است.
در کام مخالف و موافق
تا شهد مخالف شرنگ است
هوش مصنوعی: در زندگی، برای هر فردی نظرات و واکنشهای متفاوتی وجود دارد. چه از سوی موافقان و چه از سوی مخالفان، ممکن است چیزی که برای برخی شیرین و دلپذیر است، برای دیگران تلخ و ناراحتکننده باشد. این نشان میدهد که برداشتها و احساسات افراد میتواند بسیار متفاوت باشد.
هم شهد طرب قرین جامش
هم شاهد آرزو بکامش
هوش مصنوعی: او همزمان از شادی و لذت نوشیدن و همچنین از زیبایی و آرزوهایش بهرهمند است.
ای فرش ره تو عرش والا
عرش از تو بفرش آشکارا
هوش مصنوعی: ای فرش راه تو، به مقام بلند آسمان عرش، که بواسطه تو به روشنی نمایان شده است.
نه واجبی و نه ممکن آمد
در دهر ترا نظیر و همتا
هوش مصنوعی: نه چیزی واجب و نه چیزی ممکن است که در عالم، نظیر و همتایی برای تو وجود داشته باشد.
فتنه بعدوی تست مفتون
اقبال بروی تست شیدا
هوش مصنوعی: فتنهای که به تو ارتباط دارد، تو را مجذوب و تحت تأثیر قرار میدهد، و این جذابیت از چهره تو ناشی میشود.
این همچو سواد لیل و خفاش
آن همچو ضیاء مهر و حربا
هوش مصنوعی: این جمله نمایانگر تضاد و تفاوت میان دو چیز است. چیزی که به تاریکی و شب اشاره دارد، مانند سیاهی شب و خفاش، در مقابل چیزهایی که به نور و روشنی تعلق دارند، مانند نور خورشید و زیبایی آن، قرار میگیرد. به طور کلی، این عبارت به تضاد میان تاریکی و روشنایی پرداخته و بر ویژگیهای متضاد آنها تمرکز دارد.
از رزم ببزم چون خرامی
در سایه ی چتر آسمان سا
هوش مصنوعی: وقتی که از جنگ به آرامش میرسم، همچون حضرتی که زیر چتر آسمان به آرامی قدم میزنم.
در دست گرفته دست نصرت
بر پای فکنده فرق اعدا
هوش مصنوعی: دست یاری را گرفته و بر زمین دشمنان پا گذاشته است.
شاد از تو روان ملک و ملت
خرم ز تو جان دین و دنیا
هوش مصنوعی: خوشحالی و شادابی ملک و ملت از وجود توست و جان دین و دنیا نیز به تو وابسته است.
گر باده ی کوثر است و تسنیم
ور حاصل معدن است و دریا
هوش مصنوعی: اگر شراب کوثر است و تسنیم، یا اگر حاصل معدن و دریا،
گر دست تهمتن است و دستان
ور ملک سکندر است و دارا
هوش مصنوعی: اگر دست توانا و قدرتی چون رستم باشد و اگر سلطنتی مانند سکندر و دارا داشته باشی، باز هم کافی نیست.
در مجلس بزم و عرصه ی رزم
بستان و بده ببند و بگشا
هوش مصنوعی: در مهمانی و در میدان جنگ، از زیباییها بهره ببر و همواره در حال جشن و شادی باش.
دور مه و خور بکام بادت
این ساغر و آن مدام بادت
هوش مصنوعی: در اینجا به نوعی آرزوی خوشبختی و خوشی میشود. دوری از گرفتاریها و مشکلات، استفاده از خوشیها و لذتهای زندگی را به تصویر میکشد. این ساغر نماد شادی و آن مدام اشاره به استمرار آن خوشیها دارد. لذا به نوعی دعوت به زندگی سرشار از سرور و شادمانی است.
هر کو ز خدا ترا جدا دید
از شرک جدا نکرد توحید
هوش مصنوعی: هر کسی که خدا را از تو جدا ببیند، توحید را از شرک نمیتواند جدا کند.
ای سایه ی آفتاب یزدان
در سایه ی رای تست خورشید
هوش مصنوعی: ای نور الهی، تو مانند سایهای از آفتاب یزدان بر اساس قدرت و تدبیر تو درخشان هستی.
آورد زنو جهان دیگر
جاه تو جهان چو مختصر دید
هوش مصنوعی: او از زادگاه خود به جهانی دیگر رفت و موقعیت و مقام تو را در جهانی که بسیار کوچک و محدود به نظر میرسد، مشاهده کرد.
از رای رزین در آن مصابیح
وز فکر متین در آن مقالید
هوش مصنوعی: از تفکر عمیق و روشن در آن مقالات و از دیدگاههای قوی در آن چراغها و نورها.
جود و کرم امن و عدلش ارکان
عیش و طرب و بقا موالید
هوش مصنوعی: بخشش و بزرگواری او، امنیت و عدالتش، پایههای زندگی و خوشی و ماندگاری هستند.
هر قطره ی آن نظیر دریا
هر ذره ی آن عدیل خورشید
هوش مصنوعی: هر قطره از آن به اندازه دریا ارزش دارد و هر ذره از آن به اندازه خورشید بزرگ و مهم است.
هر مفلس آن بجای قارون
هر ناکس آن بجاه جمشید
هوش مصنوعی: هر بیپولی میتواند به جای قارون ثروتمند شود و هر فرد نالایق میتواند به مقام و جایگاه جم شید بزرگ دست پیدا کند.
بر عکس جهان در آن نشد کس
هرگز زمراد خویش نومید
هوش مصنوعی: در این دنیا هیچکس هرگز از آرزوی خود ناامید نشده است.
ای روی تو قبله گاه اقبال
بازوی تو اعتضاد تأیید
هوش مصنوعی: ای روی تو، نقطهٔ گرامی سعادت من است و قدرت تو تکیهگاه حمایت و پشتیبانی من میباشد.
عیدت همه ساله باد مسعود
سالت همه روزه باد چون عید
هوش مصنوعی: بهترین آرزوها برای تو در هر سال و هر روز، شاد و خوشبخت باشد همچون روز عید.
غم دور همی ز خاطرت باد
پیوسته نشاط بر درت باد
هوش مصنوعی: از یاد بردن غم دوری و همیشه داشتن شادابی و خوشی در خانهات.