گنجور

شمارهٔ ۲ - این ترجیع بند در آیین بندی اگره گفته شده

زین نگارستان که اهل اگره آیین بسته‌اند
چینیان درهای صورتخانه چین بسته‌اند
دست این صنعت‌نگاران نشکند کز آب و گل
طاق‌ها چون طاق ابروی نگارین بسته‌اند
حجله سور است کار باب سعادت را در او
نوعروس کشوری هر گوشه کابین بسته‌اند
زیر نقش هر قدم آیینه اسکندری
از نشان و جبهه خان و سلاطین بسته‌اند
بارگاه شاه در وی آستانی دیگرست
که پرند و پرنیانش ماه و پروین بسته‌اند
پایه عرش مرصع بر ثوابت کرده جا
بر سر عرش آسمانی گوهرآگین بسته‌اند
خرده‌کاری‌های شادروان گردون‌سای شاه
اختران را پرده بر چشم جهان‌بین بسته‌اند
اختیار دین و دولت افتخار عز و جاه
شاه نورالدین جهانگیر ابن اکبر پادشاه
شکر این ساقی که از یک جرعه صد جان تازه کرد
هرکه را بشکست از می توبه ایمان تازه کرد
ملکت از حکمت گرفت آثار گردون طرفه یافت
جام بر مسند کشید آیین و دوران تازه کرد
منصب هر مرد بر اندازه مقدار او
در دل مردان مجلس عیش مردان تازه کرد
هیچ شاهی را چنین مسند کسی آیین نبست
فیض قدسی یار شد فردوس و رضوان تازه کرد
خلعتی کایام بر بالای این مجلس برید
صبح‌وَش هر روز از نورش گریبان تازه کرد
بر خود از شادی این آیین ببالد روزگار
همچو دهقانی که بارانش گلستان تازه کرد
چرخ چندان گوهر رخشان نثار شاه ساخت
کز حضیض خاک تا بالای کیوان تازه کرد
اختیار دین و دولت افتخار عز و جاه
شاه نورالدین جهانگیر ابن اکبر پادشاه
این جهان را بارگاه تو جهانی دیگرست
سقف قصرت آسمان را آسمانی دیگرست
مایه تجار کنعان این قدر اسباب نیست
زیب این فرخنده مصر از کاروانی دیگرست
با حمل؟ چندین سعادت در جهان هرگز نبود
این شرف با آفتاب از خاندانی دیگرست
تخته ارژنگ و ملک چین و قصر بیستون
کز ورای نه سپهرش آستانی دیگرست
دهر را چندین جواهر حاصل ایام نیست
لعل و مروارید او از بحر و کانی دیگرست
گنج می‌جوید ز قهر دست شه در وی امان
زآنکه هر عقدش به حسنش قهرمانی دیگرست
اختیار دین و دولت افتخار عز و جاه
شاه نورالدین جهانگیر ابن اکبر پادشاه
ای درت مجموعه ذرات سرگردان شده
آفتابی دایم از برج شرف تابان شده
نه فلک زیر و زبر هر روز بیرون کرده‌اند
تا به طراحان بزمت طرح کار آسان شده
اوج سقفش اختر آیین است گویی آسمانست
فرش صحنش گوهرآگین است گویی کان شده
از نوای زهره کو دستان سرای بزم تست
آسمان بر درگهت استاده و حیران شده
خاک را نشر دفاین کرده اینک رستخیز
بحر را کشف ذخاین گشته هین طوفان شده
روضه‌ای کز شرم او رضوان جنت گشته گم
مجلسی کز رشک او باغ جنان پنهان شده
شاه چون شمع فروزان در میان انجمن
انجمش در گرد چو پروانه سرگردان شده
اختیار دین و دولت افتخار عز و جاه
شاه نورالدین جهانگیر ابن اکبر پادشاه
پادشاها، تا بود ایام ایام تو باد
تا می عشرت بود در جام در جام تو باد
نطق را آسایش از آسایش ایام تست
ملک را آرام از عدل دلارام تو باد
در همه کارم عدالت رهبر کردار تست
در همه رای سعادت کام بر کام تو باد
چرخ اگر کامی دهد با رای تو بیند صلاح
بخت اگر کاری کند چشمش بر انعام تو باد
نام تو دین محمد را بلندآوازه کرد
تا قیامت خطبه اسلام بر نام تو باد
هرکجا مشکل‌گشا عقلیست جبریلت رسول
هرکجا فرمانروا وصلیست پیغام تو باد
نام تو بر ماه و بر گردون به خوبی شد علم
این علم تا ماه بر چرخست بر بام تو باد
اختیار دین و دولت افتخار عز و جاه
شاه نورالدین جهانگیر ابن اکبر پادشاه

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: ترجیع بند
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

زین نگارستان که اهل اگره آیین بسته‌اند
چینیان درهای صورتخانه چین بسته‌اند
هوش مصنوعی: در این باغ زیبا، که اگرچه مردمش از یکدیگر دورند، چینی‌ها در درهای قصر خود را بسته‌اند.
دست این صنعت‌نگاران نشکند کز آب و گل
طاق‌ها چون طاق ابروی نگارین بسته‌اند
هوش مصنوعی: دست کسانی که هنر ساخت را در دست دارند، نمی‌شکند، زیرا همچون طاق ابروی زیبا، بناهای با شکوهی از آب و گل ساخته‌اند.
حجله سور است کار باب سعادت را در او
نوعروس کشوری هر گوشه کابین بسته‌اند
هوش مصنوعی: در اینجا به فضایی اشاره شده که شادابی و زیبایی خاصی دارد و به نوعی از زندگی خوب و خوشبختی در آن جا صحبت می‌شود. در این مکان، به دوستداران و زوج‌های جدید خوشامد گفته می‌شود و هر گوشه از این مکان با عشق و امید پر شده است.
زیر نقش هر قدم آیینه اسکندری
از نشان و جبهه خان و سلاطین بسته‌اند
هوش مصنوعی: هر قدمی که در این دنیا برمی‌داریم، نشانه‌ای از بزرگان و پادشاهان در تاریخ است که همچون آینه‌ای، اثر خود را به نمایش گذاشته‌اند.
بارگاه شاه در وی آستانی دیگرست
که پرند و پرنیانش ماه و پروین بسته‌اند
هوش مصنوعی: کاخ شاه دارای دری است که زیبایی و زینت آن به گونه‌ای خاص است و در آنجا ماه و ستاره‌های زیبای دیگری نیز حضور دارند.
پایه عرش مرصع بر ثوابت کرده جا
بر سر عرش آسمانی گوهرآگین بسته‌اند
هوش مصنوعی: عرش (sky) به شکلی زیبا و با تزئینات خاصی بر روی ستاره‌ها و اجرام آسمانی قرار دارد و بر بالای آن، جایی که زیبایی و درخشش خاصی وجود دارد، جواهرات درخشانی قرار داده‌اند.
خرده‌کاری‌های شادروان گردون‌سای شاه
اختران را پرده بر چشم جهان‌بین بسته‌اند
هوش مصنوعی: کارهای کوچک و زیبای آسمانی که به دست سرنوشت انجام می‌شود، به چشم بینندگان جهان پوشیده مانده‌اند.
اختیار دین و دولت افتخار عز و جاه
شاه نورالدین جهانگیر ابن اکبر پادشاه
هوش مصنوعی: قدرت و اختیار دین و حکومت مربوط به افتخار و عظمت شاه نورالدین جهانگیر، پسر اکبر پادشاه است.
شکر این ساقی که از یک جرعه صد جان تازه کرد
هرکه را بشکست از می توبه ایمان تازه کرد
هوش مصنوعی: ساقی را باید سپاس گفت که با یک جرعه، جان‌های بسیاری را زنده می‌کند و هر کسی که از شراب به گناه افتاده، با نوشیدن دوباره، ایمانش را تازه کرده و به مسیر درست برمی‌گردد.
ملکت از حکمت گرفت آثار گردون طرفه یافت
جام بر مسند کشید آیین و دوران تازه کرد
هوش مصنوعی: ملک، با استفاده از خرد و دانش، نشانه‌های آسمانی را دریافت کرد. به همین دلیل، تاجی بر سر گذاشت و حکمت و شؤون سلطنت را به شیوه‌ای نوین برقرار کرد.
منصب هر مرد بر اندازه مقدار او
در دل مردان مجلس عیش مردان تازه کرد
هوش مصنوعی: مقام و جایگاه هر مرد به اندازه‌ی ارزشی است که در دل دیگران دارد و این مقام باعث شادی و نشاط آنان می‌شود.
هیچ شاهی را چنین مسند کسی آیین نبست
فیض قدسی یار شد فردوس و رضوان تازه کرد
هوش مصنوعی: هیچ پادشاهی به اندازه این مقام و جایگاه از فیض و رحمت الهی بهره‌مند نشده است. این مقام به گونه‌ای است که بهشت و رضایت الهی را تازه و زنده می‌سازد.
خلعتی کایام بر بالای این مجلس برید
صبح‌وَش هر روز از نورش گریبان تازه کرد
هوش مصنوعی: لباسی که صبح بخشی از این مجلس را زینت می‌دهد، هر روز با نوری که از آن می‌تابد، سر نو می‌گیرد.
بر خود از شادی این آیین ببالد روزگار
همچو دهقانی که بارانش گلستان تازه کرد
هوش مصنوعی: روزگار از شادی این مراسم به خود می بالد، مانند زارع که باران باعث شکوفایی و زیبا شدن باغش می‌شود.
چرخ چندان گوهر رخشان نثار شاه ساخت
کز حضیض خاک تا بالای کیوان تازه کرد
هوش مصنوعی: این بیت به ما می‌گوید که چرخ و گردش روزگار آن‌قدر ثروت و زیبایی به شاه بخشیده است که او را از پایین‌ترین نقاط زمین به بالاترین مقام‌ها و افق‌های آسمانی رسانده است. این تحول نشان‌دهنده‌ی عظمت و قدرتی است که به او عطا شده و به نوعی نشان‌دهنده‌ی پیشرفت و ارتقاء او از شرایط ناپایدار به اوج موفقیت است.
اختیار دین و دولت افتخار عز و جاه
شاه نورالدین جهانگیر ابن اکبر پادشاه
هوش مصنوعی: اختیار و کنترل دین و حکومت به شاه نورالدین جهانگیر، پسر اکبر، اختصاص دارد که نماد عظمت و شخصیت اوست.
این جهان را بارگاه تو جهانی دیگرست
سقف قصرت آسمان را آسمانی دیگرست
هوش مصنوعی: این دنیا به خاطر وجود تو مانند یک قصر است و آسمان بالای آن به گونه‌ای دیگر جلوه‌گری می‌کند.
مایه تجار کنعان این قدر اسباب نیست
زیب این فرخنده مصر از کاروانی دیگرست
هوش مصنوعی: تجارت در کنعان با وسایل معمولی امکان‌پذیر نیست، این زیبایی و خوشی که در مصر وجود دارد، به خاطر کاروانی متفاوت و خاص است.
با حمل؟ چندین سعادت در جهان هرگز نبود
این شرف با آفتاب از خاندانی دیگرست
هوش مصنوعی: در جهان هرگز این جایگاه و مقام شرافتی که با افتخار و روشنایی آفتاب، متعلق به خاندان خاصی است، وجود نداشته و نخواهد داشت.
تخته ارژنگ و ملک چین و قصر بیستون
کز ورای نه سپهرش آستانی دیگرست
هوش مصنوعی: این بیت به زیبایی‌های فوق‌العاده و جذابیت‌های مکان‌های تاریخی اشاره دارد. آن به ما نشان می‌دهد که تخت جمشید، سرزمین چین و کاخ بیستون همگی از جمله مکان‌هایی هستند که از دوردست‌ها به چشم می‌آیند و فضایی خاص و باشکوه دارند. این توصیف، ارزش و شکوه این مکان‌ها را به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد که هر یک از آن‌ها به نوعی یادآور تاریخ و فرهنگی غنی و قدیمی هستند.
دهر را چندین جواهر حاصل ایام نیست
لعل و مروارید او از بحر و کانی دیگرست
هوش مصنوعی: زندگی نیکو و ارزشمند را نمی‌توان به راحتی با جواهرات و دارایی‌ها سنجید، چرا که زیبایی و ارزش واقعی آن از سرچشمه‌های دیگری می‌آید که قابل مقایسه با سنگ‌های قیمتی نیستند.
گنج می‌جوید ز قهر دست شه در وی امان
زآنکه هر عقدش به حسنش قهرمانی دیگرست
هوش مصنوعی: او از قهر سلطان به دنبال گنجی می‌گردد و در این حال به او پناه می‌برد، زیرا هر یک از زیبایی‌های او به نوعی نشانی از قهر و قدرت دیگری است.
اختیار دین و دولت افتخار عز و جاه
شاه نورالدین جهانگیر ابن اکبر پادشاه
هوش مصنوعی: کنترل دین و حکومت، افتخار و عزت شاه نورالدین جهانگیر، پسر اکبر پادشاه است.
ای درت مجموعه ذرات سرگردان شده
آفتابی دایم از برج شرف تابان شده
هوش مصنوعی: ای در تو، نور و روشنایی در هم آمیخته و مانند ذراتی که در نور آفتاب بلورین می‌درخشند، پیوسته درخشان و باعظمت هستی.
نه فلک زیر و زبر هر روز بیرون کرده‌اند
تا به طراحان بزمت طرح کار آسان شده
هوش مصنوعی: هر روز آسمان به هم ریخته می‌شود، تا طراحان و هنرمندان بتوانند کارهای خود را راحت‌تر و بهتر انجام دهند.
اوج سقفش اختر آیین است گویی آسمانست
فرش صحنش گوهرآگین است گویی کان شده
هوش مصنوعی: سقف این مکان به بلندی ستاره‌هاست و به نظر می‌رسد که آسمان بر فراز آن گسترده شده است. کف این فضا هم پر از جواهرات درخشان است و انگار که در دل زمین گنجینه‌ای پنهان شده است.
از نوای زهره کو دستان سرای بزم تست
آسمان بر درگهت استاده و حیران شده
هوش مصنوعی: از صدای زهره، کجاست آن دستانی که در مجلس توست؟ آسمان در درگاه تو ایستاده و شگفت‌زده شده است.
خاک را نشر دفاین کرده اینک رستخیز
بحر را کشف ذخاین گشته هین طوفان شده
هوش مصنوعی: زمین در حال آشکار کردن رازهایی است و اکنون که وقت بیداری و جنبش فرا رسیده، دریا نیز گنجینه‌های خودش را نمایان کرده است. آگاه باشید که طوفانی در حال وقوع است.
روضه‌ای کز شرم او رضوان جنت گشته گم
مجلسی کز رشک او باغ جنان پنهان شده
هوش مصنوعی: جایی که بخاطر شرم او، بهشت گم شده و محفل و مجلسی که به خاطر رشک او، باغ‌های بهشت در آن پنهان شده‌اند.
شاه چون شمع فروزان در میان انجمن
انجمش در گرد چو پروانه سرگردان شده
هوش مصنوعی: شاه مانند شمعی روشن در میان جمعیت درخشان است و مانند پروانه‌ای که در دور آن می‌چرخد، به دور او می‌چرخد و سرگردان شده است.
اختیار دین و دولت افتخار عز و جاه
شاه نورالدین جهانگیر ابن اکبر پادشاه
هوش مصنوعی: اختیار و مدیریت دین و حکومت به افتخار و عظمت شاه نورالدین جهانگیر، پسر اکبر، تعلق دارد.
پادشاها، تا بود ایام ایام تو باد
تا می عشرت بود در جام در جام تو باد
هوش مصنوعی: ای پادشا، تا زمانی که روزگار ادامه داشته باشد، خوشی و خوش‌عیشی تو نیز ادامه یابد و تا زمانی که شراب در جام تو باشد، آن خوشی و شادی نیز در زندگی‌ات باقی خواهد ماند.
نطق را آسایش از آسایش ایام تست
ملک را آرام از عدل دلارام تو باد
هوش مصنوعی: گفتار تو آرامش دارد و آسایش دوسال پر از خیر و برکت توست. ای ملک، آرامش تو از عدالت و خوش‌حالی توست.
در همه کارم عدالت رهبر کردار تست
در همه رای سعادت کام بر کام تو باد
هوش مصنوعی: در تمام اعمالم، به عدالت و درستی تو اعتماد دارم. در هر تصمیمی، سعادت و خوشبختی‌ام وابسته به توست.
چرخ اگر کامی دهد با رای تو بیند صلاح
بخت اگر کاری کند چشمش بر انعام تو باد
هوش مصنوعی: اگر زندگی به تو خوشی و کامی عطا کند، این به خاطر فکری است که در سر داری. اگر بخت با تو همراه شود و کاری انجام دهد، باید به نعمت‌هایی که در اختیار توست توجه کند.
نام تو دین محمد را بلندآوازه کرد
تا قیامت خطبه اسلام بر نام تو باد
هوش مصنوعی: نام تو موجب رونق و شهرت دین محمد (ص) شد و تا روز قیامت، خطبه اسلام به نام تو رونق خواهد داشت.
هرکجا مشکل‌گشا عقلیست جبریلت رسول
هرکجا فرمانروا وصلیست پیغام تو باد
هوش مصنوعی: هر جا که عقل و درایت مشکل‌ها را حل کند، مانند جبرئیل پیام‌آور خواهد بود. هر جا که فردی فرمانروایی کند و قدرت داشته باشد، پیام تو در آنجا خواهد بود.
نام تو بر ماه و بر گردون به خوبی شد علم
این علم تا ماه بر چرخست بر بام تو باد
هوش مصنوعی: نام تو به اندازه‌ای خوش آوازه و مشهور است که در آسمان و بر روی ماه نیز به خوبی شناخته می‌شود. این شهرت تا جایی است که وقتی ماه در آسمان قرار می‌گیرد، همچون پرچمی بر بام خانه‌ات به اهتزاز در می‌آید.
اختیار دین و دولت افتخار عز و جاه
شاه نورالدین جهانگیر ابن اکبر پادشاه
هوش مصنوعی: این بیت به قدرت و جایگاه بالای شاه نورالدین جهانگیر اشاره دارد و بیان می‌کند که او در اداره امور دین و دولت مسئولیت دارد. همچنین به افتخار و عظمت او در مقام پادشاه و پیشینه تاریخی‌اش اشاره می‌کند.