گنجور

شمارهٔ ۶ - در صفت خانه ممدوح

این خانه گوشواره عرش مطهرست
کو را سعادت از نظر سعد اکبرست
این خانه از شکوه جهانگیر پادشاه
گویی که خانه شرف مهر انورست
حایل به پیش دیده جدارش نمی شود
بس کز فروغ شاه درونش منورست
از فخر سایه بر سر افلاک افکند
کاین سایه خدای برو سایه گسترست
از شوق آنکه شاه درو پا نهاده است
هر روز از سپهر به یک پایه برترست
از بوسه نشاط، زمینش منقش است
وز سجده نیاز، بساطش منورست
معراج حاجتست و به مقصد مقابل است
میزان طاعتست و به جنت برابرست
مانند کعبه گشته حرم چار حد او
هر رکن خانه قبله یک رکن دیگرست
ساقی مجلسش همه هوش و خرد دهد
گویی می محبت شاهش به ساغرست
بر خشت او سعادت و اقبال زاده است
دولت از آن چو طفل درو مهر پرورست
عدل آشیان بر وزن قصرش نهاده است
زان ظلم ازو چو طایر بی بال و بی پرست
امید گو به عرصه او داد دل بگیر
کاین خانه در حمایت اقبال داورست
اخلاص گو به ساحت او کار خود بساز
کاب و گلش به عدل و سخاوت مخمرست
من وصف این بنا نتوانم به سر رساند
کز هرچه گویمش به صفت پایه برترست
یابد شرف ز شرفه قصر رفیع او
تا شمسه سپهر برین طاق اخضرست

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

این خانه گوشواره عرش مطهرست
کو را سعادت از نظر سعد اکبرست
هوش مصنوعی: این خانه مانند گوشواره‌ای است که در بالای آسمان‌های پاک آویزان شده و سعادت و خوشبختی را از نگاه سعد اکبر دریافت می‌کند.
این خانه از شکوه جهانگیر پادشاه
گویی که خانه شرف مهر انورست
هوش مصنوعی: این مکان به قدری با عظمت و باشکوه است که انگار خانه‌ای متعلق به شاهی بزرگ و قدرتمند است، فضایی پر از عزت و ارزش مانند نوری درخشان.
حایل به پیش دیده جدارش نمی شود
بس کز فروغ شاه درونش منورست
هوش مصنوعی: چیزی که مانع مشاهده‌ی زیبایی او می‌شود، به خاطر نور و شکوهی است که از وجود او می‌تابد و نمی‌گذارد کسی به خوبی او را ببیند.
از فخر سایه بر سر افلاک افکند
کاین سایه خدای برو سایه گسترست
هوش مصنوعی: این جمله به تضاد و عظمت قدرت الهی اشاره دارد. اشاره می‌کند که سایه‌ای که بر روی آسمان‌ها و افلاک افتاده، نمادی از علو مقام خدای بزرگ است. این سایه، نشان دهنده گستردگی و تاثیر قدرت خداوند بر همه چیز است.
از شوق آنکه شاه درو پا نهاده است
هر روز از سپهر به یک پایه برترست
هوش مصنوعی: به خاطر خوشحالی و شوقی که از ورود شاه به دشت و نهادن پای او در آنجا احساس می‌شود، هر روز آسمان به یک مرتبه بالاتر می‌رود.
از بوسه نشاط، زمینش منقش است
وز سجده نیاز، بساطش منورست
هوش مصنوعی: زمین با بوسه‌ای شاداب و سرزنده شده و از نیازی که در سجده به جا آورده‌اند، نورانیت و برکت یافته است.
معراج حاجتست و به مقصد مقابل است
میزان طاعتست و به جنت برابرست
هوش مصنوعی: صیغه این بیت به این معناست که صعود به مقام‌های بالاتر و رسیدن به خواسته‌ها و نیازها نیازمند طاعت و اطاعت از دستورات الهی است، و در نهایت پاداش این طاعت، ورود به بهشت خواهد بود. به عبارت دیگر، تلاش و عمل به وظایف دینی، انسان را به مرتبه‌ای می‌رساند که آرزوهایش برآورده شود و او بتواند به مقام سعادت دست یابد.
مانند کعبه گشته حرم چار حد او
هر رکن خانه قبله یک رکن دیگرست
هوش مصنوعی: حرم او مانند کعبه است که چهار طرف دارد و هر قسمت آن به یک سمت خاص اشاره دارد.
ساقی مجلسش همه هوش و خرد دهد
گویی می محبت شاهش به ساغرست
هوش مصنوعی: ساقی در این مجلس همگان را به وجد و خرد متوجه می‌کند، گویی که شراب محبت شاهش در جام قرار دارد.
بر خشت او سعادت و اقبال زاده است
دولت از آن چو طفل درو مهر پرورست
هوش مصنوعی: بر روی آجر او، خوشبختی و شانس به دنیا آمده است؛ مانند کودکی که در آغوش مادر خود محبت و حمایت می‌بیند، قدرت و موفقیت نیز از آن اوست.
عدل آشیان بر وزن قصرش نهاده است
زان ظلم ازو چو طایر بی بال و بی پرست
هوش مصنوعی: عدل خانه‌ای است که بر پایه‌ی قصرش بنا شده و از همین ظلم، مانند پرنده‌ای که نه بال دارد و نه پرواز می‌کند، در آواره‌ای به سر می‌برد.
امید گو به عرصه او داد دل بگیر
کاین خانه در حمایت اقبال داورست
هوش مصنوعی: امیدوار باش و به درگاه او پناه ببَری، زیرا این منزل تحت حمایت سرنوشت و قضا و قدر است.
اخلاص گو به ساحت او کار خود بساز
کاب و گلش به عدل و سخاوت مخمرست
هوش مصنوعی: به او اخلاص و خلوص نیت نشان بده و تلاش کن که کارهایت را در مسیر درست انجام دهی، زیرا او در کارهایش بر اساس عدالت و سخاوت عمل می‌کند.
من وصف این بنا نتوانم به سر رساند
کز هرچه گویمش به صفت پایه برترست
هوش مصنوعی: من نمی‌توانم به خوبی این بنا را توصیف کنم، زیرا هر چه بگویم، در وصف آن کم است و از آن بالاتر است.
یابد شرف ز شرفه قصر رفیع او
تا شمسه سپهر برین طاق اخضرست
هوش مصنوعی: کسی که شرافت و مقام را از بالای قصر بلند او به دست می‌آورد، به این نکته پی می‌برد که خورشید در آسمان بالای این طاق سبز قرار دارد.