گنجور

شمارهٔ ۱

آن شه والای گرامی گهر
واقف اسرار قضا و قدر
عالم تنزیل و کتاب کریم
عارف تأویل کلام قدیم
مظهر اسرار الهی بود
مظهر انوار کماهی بود
مرغ خرد طوطی بستان او
روح قدس طفل دبستان او
پادشه ملک ولایت بود
والی اقلیم هدایت بود
ما کشف از فضل علیم و قدیم
بر دل او سر الف لام میم
عقل که افراخت به دانش لوا
خواند به لوحش الف و با و تا
هرچه بر این لوح زبرجد بود
در نظرش تخته ابجد بود
چون قلم قدرت حی قدیم
کرد کتابت الف و لام و میم
بر رخ چون ماه تمامش نگاشت
راز که در تخته ابداع داشت
طینت او را چو خدا می سرشت
بر رخ او سی و دو خط می نوشت
از رخ او آتش موسی عیان
از دم او معجز عیسی بیان
آینه روی خدا روی او
خط خدا سلسله موی او
مصحف مجد است سراپای او
عرش خدا هم دل دانای او
هیکل او مصحف مجد خداست
چار کتاب است بدین بر گواست
کعبه مثال بدن پاک اوست
عرش مثال دل دراک اوست
خیمه افلاک بدین زیب و برگ
خیمه اقبال ورا نیم ترگ
خیمه میعاد ورا شامی است
بارگه فضل ورا شاهی است
علت غایی وجود همه
مقصد و مقصود ز بود همه
واسطه سلسله کاینات
رابطه ضابطه ممکنات
مبداء این دایره و منتهی است
مصدر فیضی که بلا انتهی است
مایه از او یافت جهان وجود
سایه او بود وجودی که بود
جنبش این سلسله از مهر اوست
جوشش این بحر مودت ز اوست
گوهر او مشرق خورشید ذات
عنصر او مطلع نور و صفات
قفل گشای در گنج هدی
راه نمای همه سوی خدا
مصدر هر فیض که فیاض راست
مظهر حق مظهر ذات خداست
عرش برین گرچه سریر خداست
در نظرش یافته نور و صفاست
سدره اگرچه به بسی منتهی است (؟)
از عددش یافته نشو و نماست
دیده در آیینه حق روبرو
گشت منور همه از نور او
حکمت ابداع همه ممکنات
سر وجود همه کاینات
هم غرض گردش چرخ برین
هم سبب سکه سطح زمین
هم سبب مبداء و اصل مآب
هم غرض بودن یوم الحساب
آنچه در این دایره شش در است
آنچه در این سلسله بی سر است
کرد به یک حرف بیان همه
داد به یک نقطه نشان همه
علم که بود از همه اندر حجاب
گشت بر او کشف بلا ارتیاب
علم که خاص است به دانای غیب
در نظرش هست بلا شک و ریب
دوستی اش حبل متین یقین
بندگیش عروه وثقی وتین
بنده او جمله کروبیان
مجلس او مجلس روحانیان
کاشف اسرار ابد از ازل
عارف ذات احد لم یزل
حبل و دادش ز پی اعتصام
عروه وثقی است بلا انفصام
شمع هدی قوت عین خلیل
فضل خدا قوت دین خلیل
فهم کن از اسم شریف و جمیل
آمدن یوشع عمآنویل
هادی دین یحیی یوسف بیان
مظهر حق نوح سلیمان مکان
خضر بیان موسی دریا شکاف
واسطه دوده عبد مناف
قطب زمان آدم احمد نسب
فخر جهان آدم عیسی حسب
مستغنی عن الالقاب والثناء
ذلک فضل الله یوتی من یشاء
پادشه دنیی و دین، فضل حق
برده ز مجموع به دانش سبق
فاتحه دفتر «کن » اسم او
خاتمه نسخه حق جسم او
نیک تأمل کنی از آدم اوست
کشف همه قاعده خاتم اوست
فاش کنم راز و بگویم صریح
بوالبشر است این و ذبیح ذبیح
آنچه بر او رفت همه دیده بود
سر خدا جمله پسندیده بود
گفت به تصریح و به نص کلام
دیدن حور است مرا در خیام
دیدن حورا نبود بی حتوف
هست جنان تحت ظلال سیوف
فهم کن از ذکر کلام قدیم
نص «فدیناه بذبح عظیم »
بهر خلاص همه بندگان
آنچه رسیدند هم آیندگان
کرد جدا جان و تن پاک را
کرد رها مصطبه خاک را

اطلاعات

وزن: مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آن شه والای گرامی گهر
واقف اسرار قضا و قدر
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف یک انسان بزرگ و محترم می‌پردازد که از رازهای سرنوشت و تقدیر آگاه است. او مانند جواهری گرانبها، دارای ارزش و مقام والایی است.
عالم تنزیل و کتاب کریم
عارف تأویل کلام قدیم
هوش مصنوعی: جهان بهشت و نامه‌ای پر از رحمت، عارف به درک و فهم عمیق سخنان کهن می‌پردازد.
مظهر اسرار الهی بود
مظهر انوار کماهی بود
هوش مصنوعی: مظهر اسرار الهی به معنی نمادی است که نمایانگر رازهای خداوند است و مظهر انوار هم به این معناست که او به مانند ماه، نور و روشنی را به دیگران می‌بخشد. این شخص، جلوه‌ای از کمال و زیبایی‌های الهی است.
مرغ خرد طوطی بستان او
روح قدس طفل دبستان او
هوش مصنوعی: عقل و فهم عمیق مانند پرنده‌ای است که به زیبایی باغ می‌پرد، در حالی که روح پاک و معصومانه مانند کودک دبستانی است که در شروع یادگیری است.
پادشه ملک ولایت بود
والی اقلیم هدایت بود
هوش مصنوعی: پادشاهی که بر سرزمین‌ها حکومت می‌کند، در واقع فرمانروای راهنمایی و هدایت است.
ما کشف از فضل علیم و قدیم
بر دل او سر الف لام میم
هوش مصنوعی: ما از دانش و علم قدیم بهره‌مند شده‌ایم و بر دل او راز الف لام میم نمایان شده است.
عقل که افراخت به دانش لوا
خواند به لوحش الف و با و تا
هوش مصنوعی: عقل، هنگامی که به وسیله دانش و آگاهی قوت می‌گیرد، مانند لوحی می‌شود که حروف الفبا بر روی آن نوشته شده‌اند. این به این معناست که دانش و تفکر به انسان اجازه می‌دهند تا مفاهیم و ایده‌های مختلف را به خوبی درک کند و به شیوه‌ای مؤثر به آن‌ها پرداخته و آن‌ها را به تصویر بکشد.
هرچه بر این لوح زبرجد بود
در نظرش تخته ابجد بود
هوش مصنوعی: هر چیزی که بر این لوح سبز و زیبا نوشته شده، در نظر او مانند یک تخته عادی و بی‌ارزش به نظر می‌آید.
چون قلم قدرت حی قدیم
کرد کتابت الف و لام و میم
هوش مصنوعی: وقتی که قلم توانایی خداوند قدیم را نشان داد، نوشتن الف و لام و میم آغاز شد.
بر رخ چون ماه تمامش نگاشت
راز که در تخته ابداع داشت
هوش مصنوعی: او بر چهره‌اش، مانند ماه کامل، رازی را نوشته است که در تخته‌اش ابداع و آفریده شده است.
طینت او را چو خدا می سرشت
بر رخ او سی و دو خط می نوشت
هوش مصنوعی: خداوند او را به گونه‌ای خلق کرد که در چهره‌اش نشانه‌های خاصی به صورت خطوطی مشخص نمایان است.
از رخ او آتش موسی عیان
از دم او معجز عیسی بیان
هوش مصنوعی: از چهره او، آتش موسی به وضوح نمایان است و از نفس او، معجزه عیسی به روشنی بیان می‌شود.
آینه روی خدا روی او
خط خدا سلسله موی او
هوش مصنوعی: چهره‌ی خدا در آینه نمایان است و زیبایی او به مانند کمانی از موهایش درخشش خاصی دارد.
مصحف مجد است سراپای او
عرش خدا هم دل دانای او
هوش مصنوعی: این شخص به گونه‌ای است که تمام وجودش مانند کتابی معتبر و ارجمند است و علم و دانش او به قدری زیاد است که می‌توان او را به عرش خداوند تشبیه کرد.
هیکل او مصحف مجد خداست
چار کتاب است بدین بر گواست
هوش مصنوعی: وجود او کتابی است که نشان‌دهنده‌ی عظمت و جلال خداوند است و چهار کتاب به خوبی گویای این حقیقت هستند.
کعبه مثال بدن پاک اوست
عرش مثال دل دراک اوست
هوش مصنوعی: کعبه نمایانگر روح پاک و بدون آلودگی اوست و عرش، نماد دل آگاه و دریافت‌کننده اوست.
خیمه افلاک بدین زیب و برگ
خیمه اقبال ورا نیم ترگ
هوش مصنوعی: آسمان به زیبایی یک چادر بزرگ است و ستاره‌ها درخشش و خوشبختی آن چادر را تشکیل می‌دهند.
خیمه میعاد ورا شامی است
بارگه فضل ورا شاهی است
هوش مصنوعی: خیمه‌ای که برای ملاقات با او برپا شده، مانند شامی است که جایی برای نعمت و فضل است و او مانند یک پادشاه می‌درخشد.
علت غایی وجود همه
مقصد و مقصود ز بود همه
هوش مصنوعی: همه چیز در عالم وجود برای هدفی خاص و با دلیل برآورده شده است.
واسطه سلسله کاینات
رابطه ضابطه ممکنات
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی ارتباط و پیوند بین تمام موجودات و کائنات اشاره دارد. به بیان دیگر، به نسل‌سازی و تعامل میان تمام موجودات و پدیده‌ها در عالم اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که هر چیزی در این جهان به نوعی به هم مرتبط است و قوانین حاکم بر آن‌ها یکدیگر را در بر می‌گیرد.
مبداء این دایره و منتهی است
مصدر فیضی که بلا انتهی است
هوش مصنوعی: این جمله اشاره به این دارد که آغاز و پایان این دایره، منبعی است که همواره فیض و نعمت می‌بخشد و هیچ‌گاه پایان نمی‌یابد.
مایه از او یافت جهان وجود
سایه او بود وجودی که بود
هوش مصنوعی: تمام هستی از او سرچشمه می‌گیرد و سایه‌اش نشان‌دهنده وجود اوست.
جنبش این سلسله از مهر اوست
جوشش این بحر مودت ز اوست
هوش مصنوعی: حرکت و زندگی این مجموعه به خاطر عشق اوست و جریان این دریای محبت نیز به او وابسته است.
گوهر او مشرق خورشید ذات
عنصر او مطلع نور و صفات
هوش مصنوعی: گوهر او مانند خورشید درخشان است و ذاتش منبع نور و ویژگی‌های برتری است.
قفل گشای در گنج هدی
راه نمای همه سوی خدا
هوش مصنوعی: این جمله به توانایی راهنمایی و هدایت اشاره دارد که می‌تواند درهای گنجینه‌ای بزرگ را باز کند و افراد را به سمت خدا هدایت کند. به عبارت دیگر، نشان می‌دهد که دانش و درک عمیق می‌تواند انسان‌ها را به مسیر درست و به سوی زیبایی‌ها و حقیقت‌های الهی سوق دهد.
مصدر هر فیض که فیاض راست
مظهر حق مظهر ذات خداست
هوش مصنوعی: هر منبع نعمت و خوبی که در دنیا وجود دارد، تجلی و نمایشی از وجود خداوند است.
عرش برین گرچه سریر خداست
در نظرش یافته نور و صفاست
هوش مصنوعی: آسمان بلند هرچند که تخت خداوند است، در نظر او تنها به نور و زیبایی می‌رسد.
سدره اگرچه به بسی منتهی است (؟)
از عددش یافته نشو و نماست
هوش مصنوعی: سدره هرچند به تعداد زیادی می‌رسد، اما از ویژگی‌هایش نمی‌توان به راحتی فهمید که چه رشد و شکوفایی دارد.
دیده در آیینه حق روبرو
گشت منور همه از نور او
هوش مصنوعی: چشمانم در آینه حق با درخشش مواجه شد و همه‌چیز از نور او روشن شد.
حکمت ابداع همه ممکنات
سر وجود همه کاینات
هوش مصنوعی: حکمت و هوشمندی که موجب به وجود آمدن همه چیزها و موجودات شده است، اساس و هستی تمامی عالم است.
هم غرض گردش چرخ برین
هم سبب سکه سطح زمین
هوش مصنوعی: این بیت به این نکته اشاره دارد که هم هدف و دلیل وجود چرخش و تغییرات در آسمان و جهان بالا، و هم دلیل و علت وجود سکه و فراز و نشیب‌های زمین، به نوعی به یکدیگر مرتبط هستند. در واقع می‌توان گفت که تحولات جهانی و زمینی با یکدیگر پیوند دارند و هر دو نمایشگر حقیقتی عمیق در زندگی هستند.
هم سبب مبداء و اصل مآب
هم غرض بودن یوم الحساب
هوش مصنوعی: علت و انگیزه برای آغاز و هدف از روز حساب، یکی است.
آنچه در این دایره شش در است
آنچه در این سلسله بی سر است
هوش مصنوعی: آنچه در این محدوده وجود دارد، و آنچه در این زنجیره بی‌نهایت باطل است.
کرد به یک حرف بیان همه
داد به یک نقطه نشان همه
هوش مصنوعی: با یک کلمه همه چیز را بیان کرد و با یک علامت همه چیز را نشان داد.
علم که بود از همه اندر حجاب
گشت بر او کشف بلا ارتیاب
هوش مصنوعی: دانش به دلیل دوری از حقیقت، مانند پرده‌ای که چیزی را پنهان کند، مانع از دیدن واقعیت‌ها شد و مشکلات بدون تردید بر او نمایان گشت.
علم که خاص است به دانای غیب
در نظرش هست بلا شک و ریب
هوش مصنوعی: دانش ویژه به کسانی است که به امور نهانی آگاهی دارند و برای آن‌ها بدون هیچ شک و تردیدی وجود دارد.
دوستی اش حبل متین یقین
بندگیش عروه وثقی وتین
هوش مصنوعی: دوستی او مانند رشته محکم و استواری است و بندگی‌اش به عنوان راهی مستحکم و قابل اعتماد به شمار می‌رود.
بنده او جمله کروبیان
مجلس او مجلس روحانیان
هوش مصنوعی: من بنده خدا هستم و همه فرشتگان در مجلس او به شمار می‌آیند. آن مجلس، محفل روحانیان و افراد با تقواست.
کاشف اسرار ابد از ازل
عارف ذات احد لم یزل
هوش مصنوعی: شخصی که رازهای جاویدان را برملا می‌کند، از آغاز وجود خود، به شناخت حقیقت یگانه و بی‌پایان پرداخته است.
حبل و دادش ز پی اعتصام
عروه وثقی است بلا انفصام
هوش مصنوعی: این جمله به مفهوم پیوندی محکم و ناگسستنی اشاره دارد که به عنوان یک رشته یا دستاویزی قوی برای اتحاد و استقامت در برابر مشکلات و چالش‌ها به شمار می‌آید. این پیوند به قدری محکم است که هیچگاه قطع نخواهد شد و همواره می‌تواند به عنوان یک منبع امید و حمایت عمل کند.
شمع هدی قوت عین خلیل
فضل خدا قوت دین خلیل
هوش مصنوعی: شمع هدایت، نیروی بینایی ابراهیم خلیل است و نعمت خداوند، قدرت دین ابراهیم خلیل را تامین می‌کند.
فهم کن از اسم شریف و جمیل
آمدن یوشع عمآنویل
هوش مصنوعی: از نام خوشایند و باارزش یوشع عمآنویل درک کن.
هادی دین یحیی یوسف بیان
مظهر حق نوح سلیمان مکان
هوش مصنوعی: هدایتگر دین، یحیی و یوسف، بیانی از حق هستند که همچون نوح و سلیمان حاوی جایگاه ویژه‌ای هستند.
خضر بیان موسی دریا شکاف
واسطه دوده عبد مناف
هوش مصنوعی: خضر، که شخصیت نمادین حکمت و راهنمایی است، به عنوان راهنما و مرشد موسی در عبور از دریا معرفی می‌شود. او با داشتن علم و بینش خاص خود، در میان چالش‌ها و سختی‌ها به کمک موسی می‌آید و مرتفع کننده موانع است. همچنین، اشاره به عبد مناف به معناي پدران و اجداد بزرگ و ارزشمند در تاریخ دارد که در واقع، پشتوانه‌ی معنوی و تاریخی این شخصیت‌ها هستند. در این متن، به ارتباط میان حکمت، راهنمایی و ارزش‌های خانوادگی اشاره می‌شود.
قطب زمان آدم احمد نسب
فخر جهان آدم عیسی حسب
هوش مصنوعی: آدم احمدی که از نسل اوست، افتخار و سرآمد همه انسان‌هاست، مانند عیسی که در نسب و جایگاه خود مشخص و برجسته است.
مستغنی عن الالقاب والثناء
ذلک فضل الله یوتی من یشاء
هوش مصنوعی: کسی که به نام‌ها و تحسین‌های دیگران نیازی ندارد، برکت و نعمت الهی است که به هرکس بخواهد عطا می‌شود.
پادشه دنیی و دین، فضل حق
برده ز مجموع به دانش سبق
هوش مصنوعی: پادشاهی در دنیا و مذهب، نتیجه فضل خداوند و برتری دانش است که از مجموع علوم به دست آمده است.
فاتحه دفتر «کن » اسم او
خاتمه نسخه حق جسم او
هوش مصنوعی: در این جمله به نظر می‌رسد که شاعر به پایان زندگی یا به پایان یک دوره خاص اشاره دارد. "فاتحه دفتر" به معنای پایان یک فصل است و "اسم او خاتمه نسخه حق جسم او" نشان می‌دهد که نام او و وجودش به نوعی به پایان می‌رسد، یا اینکه زندگی او به آخر می‌رسد. به طور کلی، این عبارت درباره اوج و فرودهای زندگی و سرنوشت انسان صحبت می‌کند.
نیک تأمل کنی از آدم اوست
کشف همه قاعده خاتم اوست
هوش مصنوعی: اگر با دقت فکر کنی، متوجه می‌شوی که انسان کامل در حقیقت نمایانگر تمام اصول و قوانین هستی است.
فاش کنم راز و بگویم صریح
بوالبشر است این و ذبیح ذبیح
هوش مصنوعی: به طور واضح و بی‌پرده می‌گویم که این شخص، بوالبشر است و او قربانی شده است.
آنچه بر او رفت همه دیده بود
سر خدا جمله پسندیده بود
هوش مصنوعی: تمام آنچه که بر او گذشته، او همه را مشاهده کرده است و هر آنچه که اتفاق افتاده، به نظر خداوند زیبا و پسندیده آمده است.
گفت به تصریح و به نص کلام
دیدن حور است مرا در خیام
هوش مصنوعی: می‌گوید که بر اساس کلام صریح و روشن، دیدن حوری در بهشت برای من در خیام ممکن است.
دیدن حورا نبود بی حتوف
هست جنان تحت ظلال سیوف
هوش مصنوعی: دیدن حوری‌ها بدون عمل و کوشش امکان‌پذیر نیست، زیرا بهشت زیر سایه شمشیرها و تلاش‌هاست.
فهم کن از ذکر کلام قدیم
نص «فدیناه بذبح عظیم »
هوش مصنوعی: به این معناست که از یادآوری آیات قدیمی می‌توان دریافتی داشت که ما قربانی بزرگی را جایگزین کردیم. این اشاره به قربانی‌ای دارد که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
بهر خلاص همه بندگان
آنچه رسیدند هم آیندگان
هوش مصنوعی: برای رهایی همه بندگان، آنچه که به آن دست یافته‌اند، برای آیندگان نیز باقی خواهد ماند.
کرد جدا جان و تن پاک را
کرد رها مصطبه خاک را
هوش مصنوعی: روح پاک از بدن جدا شد و زمین را رها کرد.