پس از بیت المقدس زیارت ابراهیم خلیل الرحمن علیه الصلوة و السلام عزم کردم. چهارشنبه غره ذی القعده سنه ثمان و ثلثین و اربعمائه. و از بیت المقدس تا آن جا که آن مشهد است شش فرسنگ است و راه سوی جنوب میرود. و بر راه دیه های بسیار است و زرع و قاغ بسیار است و درختان بی آب از انگور و انجیر و زیتون و سماق خودروی نهایت ندارد. به دو فرسنگی شهر چهار دیه است و آن جا چشمه ای است و باغ و بساتین بسیار و آن را فرادیس گویند خوشی و موضع را. و به یک فرسنگی شهر بیت المقدس ترسایان را جایی است که آن را عظیم بزرگ میدارند و همیشه قومی آن جا مجاور باشند و زایران بسیار رسند و آن را بیت اللحم گویند. و ترسایا ن آن جا قربان کنند و از روم آن جا بسیار آیند، و من آنروز که از شهر بیامدم شب آن جا بودم.
صفت خلیل صلوات الله علیه. اهل شام و بیت المقدس این مشهد را خلیل گویند و نام دیه نگویند، نام آن دیه مطلون است و بر این مشهد وقف است با بسیار دیه های دیگر. و دبین دیه چشمه ای است که از سنگ بیرون میآید آبکی اندک، و راهی دور جوی بریده و آن را نزدیک دیه بیرون آورده، و از بیرون دیه حوضی ساختهاند سرپوشیده. آن آب را در آن حوض همی گیرند تا تلف نشود تا مردم دیه و زایران را کفاف باشد. مشهد بر کنار دیه است از سوی جنوب و آن جا جنوب مشرقی باشد. مشهد چهار دیواری است از سنگ تراشیده ساخته و بالای آن هشتاد ارش در پهنای چهل ارش، ارتفاع دیوار بیست ارش، سر دیوار دو ارش ثخانت دارد و محراب و مقصوره کرده است از پهنای این عمارت و در مقصوره محراب های نیکو ساخته اند، و دو گور در مقصوره نهاده است چنان که سرهای ایشان از سوی قبله است و هر دو گور به سنگ های تراشیده به بالای مردی برآوردهاند آن که دست راست است قبر اسحق بن ابراهیم است و دیگر از آن زن اوست علیه السلام، میان هر دو گور مقدار ده ارش باشد، و در این مشهد زمین و دیوار را به فرش های قیمتی و حصیرهای مغربی آراسته چنان که از دیبا نیکوتر بود و مصلی نمازی حصیر دیدم آن جا که گفتند امیر الجیوش که بنده سلطان مصر است فرستاده است، گفند آن مصلی در مصر به سی دینار زر مغربی خریدهاند که اگر آن مقدار دیبای رومی بودی بدان بها نیرزیدی و مثل آن هیچ جایی ندیدم.
چون از مقصوره بیرون روند به میان ساحت مضد دو خانه است هر دو مقابل قبله، آنچه بر دست راست است اندر آن قبر ابراهیم خلیل صلوات الله علیه است و آن خانه ای بزرگ است، و در اندرون آن خانه ای دیگر است که گرد او برنتواند گشت، و چهار دریچه دارد که زایران گرد خانه مینگرند و از هر دریچه قبر را میبینند. و خانه را زمین و دیوار در فرش های دیبا گرفته است و گوری از سنگ برآورده به مقدار سه گز و قندیلها و چراغدانها نقره گین بسیار آویخته، و آن خانه دیگر که بر دست چپ قبله است اندر آن گور ساره است که زن ابراهیم علیه السلام بود و میان هر دو خانه رهگذری که در هر دو خانه در آن رهگذر است چون دهلیزی و آن جا نیز قنادیل و مسرجه های بسیار آویخته و چون از این هر دو خانه بگذرند دو گورخانه دیگر است نزدیک هم، بر دست راست قبر یعقوب پیغمبر علیه السلام است و از دست چپ گورخانه زن یعقوب است. و بعد از آن خانه هاست که ضیافت خانه های ابراهیم صلوات الله علیه بوده است، و دراین مشهد شش گور است. و از این چار دیوار بیرون نشیبی است و از آن جا گور یوسف بن یعقوب علیه السلام است، گنبدی نیکو ساختهاند و گوری سنگین کرده و بر آن جانب که صحراست میان گنبد یوسف علیه السلام و این مشهد مقبره ای عظیم کردهاند و از بسیاری جاها مرده را بدان جا آوردهاند و دفن کرده اند.
و بربام مقصوره که در مشهد است حجرهها ساختهاند مهمانان را که آن جا رسند و آن را اوقاف بسیار باشد از دیهها و مستغلات در بیت المقدس و آن جا اغلب جو باشد و گندم اندک باشد و زیتون بسیار باشد، مهمانان و مسافران و زایران را نان و زیتون دهند، آن جا مدارها بسیار است که به استر و گاو همه روز آرد کنند، و کنیزکان باشند که همه روز نان پزند و نان های ایشان هر یکی یک من باشد، هر که آن جا رسد او را هر روز یک گرده نان و کاسه ای عدس به زیت پخته دهند و مویز نیز دهند و این عادت از روزگار خلیل الرحمن علیه السلام تا این ساعت برقاعده مانده و روزی باشدکه پانصد کس آن جا برسند و همه را آن ضیافت مهیا باشد.
گویند اول این مشهد را در نساخته بودند و هیچ کس در نتوانستی رفتی الا از ایوان از بیرون زیارت کردندی. چون مهدی به ملک مصر بنشست فرمود تا آن را در بگشادند و آلت های بسیار بنهادند و فرش و طرح و عمارت بسیار کردند، و در مشهد بر میان دیوار شمالی است چنان که از زمین به چهار گز بالاست و از هر دو جانب درجات سنگین ساختهاند که به یک جانب بر روند و به دیگر جانب فرو روند و دری آهنین کوچک بر آن جا نشانده است.
اطلاعات
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
پس از بیت المقدس زیارت ابراهیم خلیل الرحمن علیه الصلوة و السلام عزم کردم. چهارشنبه غره ذی القعده سنه ثمان و ثلثین و اربعمائه. و از بیت المقدس تا آن جا که آن مشهد است شش فرسنگ است و راه سوی جنوب میرود. و بر راه دیه های بسیار است و زرع و قاغ بسیار است و درختان بی آب از انگور و انجیر و زیتون و سماق خودروی نهایت ندارد. به دو فرسنگی شهر چهار دیه است و آن جا چشمه ای است و باغ و بساتین بسیار و آن را فرادیس گویند خوشی و موضع را. و به یک فرسنگی شهر بیت المقدس ترسایان را جایی است که آن را عظیم بزرگ میدارند و همیشه قومی آن جا مجاور باشند و زایران بسیار رسند و آن را بیت اللحم گویند. و ترسایا ن آن جا قربان کنند و از روم آن جا بسیار آیند، و من آنروز که از شهر بیامدم شب آن جا بودم.
هوش مصنوعی: پس از زیارت بیت المقدس و دیدار از مقام ابراهیم خلیل، تصمیم به سفر گرفتم. در چهارشنبه اول ذی القعده سال 438 هجری، از بیت المقدس تا آن مشهد شش فرسنگ فاصله است و مسیر به سمت جنوب میرود. در مسیر، روستاهای زیادی وجود دارد و زمینهای کشاورزی و درختان متنوعی مانند انگور، انجیر و زیتون به چشم میخورد که در مناطق کم آب رشد میکنند. در دو فرسنگی شهر، چهار روستا وجود دارد و چشمه و باغهای فراوانی در آن جا به نام "فرادیس" وجود دارد. همچنین، در یک فرسنگی بیت المقدس منطقهای برای مسیحیان وجود دارد که به آن احترام زیادی میگذارند و همیشه عدهای در آن جا سکونت دارند. این منطقه معمولاً پذیرای زائران بسیاری است و به نام "بیت اللحم" شناخته میشود. مسیحیان در آن جا قربانی میکنند و بسیاری از رومیها به آن جا میروند. من نیز در روزی که از شهر خارج شدم، شب را در آن جا گذراندم.
صفت خلیل صلوات الله علیه. اهل شام و بیت المقدس این مشهد را خلیل گویند و نام دیه نگویند، نام آن دیه مطلون است و بر این مشهد وقف است با بسیار دیه های دیگر. و دبین دیه چشمه ای است که از سنگ بیرون میآید آبکی اندک، و راهی دور جوی بریده و آن را نزدیک دیه بیرون آورده، و از بیرون دیه حوضی ساختهاند سرپوشیده. آن آب را در آن حوض همی گیرند تا تلف نشود تا مردم دیه و زایران را کفاف باشد. مشهد بر کنار دیه است از سوی جنوب و آن جا جنوب مشرقی باشد. مشهد چهار دیواری است از سنگ تراشیده ساخته و بالای آن هشتاد ارش در پهنای چهل ارش، ارتفاع دیوار بیست ارش، سر دیوار دو ارش ثخانت دارد و محراب و مقصوره کرده است از پهنای این عمارت و در مقصوره محراب های نیکو ساخته اند، و دو گور در مقصوره نهاده است چنان که سرهای ایشان از سوی قبله است و هر دو گور به سنگ های تراشیده به بالای مردی برآوردهاند آن که دست راست است قبر اسحق بن ابراهیم است و دیگر از آن زن اوست علیه السلام، میان هر دو گور مقدار ده ارش باشد، و در این مشهد زمین و دیوار را به فرش های قیمتی و حصیرهای مغربی آراسته چنان که از دیبا نیکوتر بود و مصلی نمازی حصیر دیدم آن جا که گفتند امیر الجیوش که بنده سلطان مصر است فرستاده است، گفند آن مصلی در مصر به سی دینار زر مغربی خریدهاند که اگر آن مقدار دیبای رومی بودی بدان بها نیرزیدی و مثل آن هیچ جایی ندیدم.
هوش مصنوعی: مشهد خلیل در شام و بیت المقدس به عنوان یک مکان مقدس شناخته میشود. این مشهد که در منطقهای به نام مطلون قرار دارد، وقف شده و دارای چشمهای آبی است که از سنگ جاری میشود. آب این چشمه به خاطر کمبودش به حوضی نزدیک دیه هدایت شده تا مردم و زائران از آن بهرهمند شوند. مشهد در سمت جنوبی دیه قرار دارد و به صورت یک ساختمان چهار دیواری از سنگهای تراشیده ساخته شده است. دیوارهای این مشهد با ارتفاعی مشخص دارای محراب و مقصورهای زیبا است که دو قبر در این مقصوره قرار دارد. یکی از این قبور متعلق به اسحاق بن ابراهیم و دیگری متعلق به همسر اوست. فاصله بین این دو قبر مشخص و با سنگهای تراشیده احاطه شده است. داخل مشهد با فرشهای قیمتی و حصیرهای زیبا آراسته شده است که یکی از آنها، به عنوان مصلی، از مصر با قیمت بالایی خریداری شده و زیبایی آن قابل مقایسه با دیگرجاها نیست.
چون از مقصوره بیرون روند به میان ساحت مضد دو خانه است هر دو مقابل قبله، آنچه بر دست راست است اندر آن قبر ابراهیم خلیل صلوات الله علیه است و آن خانه ای بزرگ است، و در اندرون آن خانه ای دیگر است که گرد او برنتواند گشت، و چهار دریچه دارد که زایران گرد خانه مینگرند و از هر دریچه قبر را میبینند. و خانه را زمین و دیوار در فرش های دیبا گرفته است و گوری از سنگ برآورده به مقدار سه گز و قندیلها و چراغدانها نقره گین بسیار آویخته، و آن خانه دیگر که بر دست چپ قبله است اندر آن گور ساره است که زن ابراهیم علیه السلام بود و میان هر دو خانه رهگذری که در هر دو خانه در آن رهگذر است چون دهلیزی و آن جا نیز قنادیل و مسرجه های بسیار آویخته و چون از این هر دو خانه بگذرند دو گورخانه دیگر است نزدیک هم، بر دست راست قبر یعقوب پیغمبر علیه السلام است و از دست چپ گورخانه زن یعقوب است. و بعد از آن خانه هاست که ضیافت خانه های ابراهیم صلوات الله علیه بوده است، و دراین مشهد شش گور است. و از این چار دیوار بیرون نشیبی است و از آن جا گور یوسف بن یعقوب علیه السلام است، گنبدی نیکو ساختهاند و گوری سنگین کرده و بر آن جانب که صحراست میان گنبد یوسف علیه السلام و این مشهد مقبره ای عظیم کردهاند و از بسیاری جاها مرده را بدان جا آوردهاند و دفن کرده اند.
هوش مصنوعی: وقتی از مقصوره خارج میشوید، به دو خانه متضاد که هر دو روبهقبله هستند، میرسید. خانهای که در سمت راست است، حاوی قبر ابراهیم خلیل (علیهالسلام) است و ابعاد بزرگی دارد. درون این خانه، خانه دیگری وجود دارد که زائران نمیتوانند دور آن بچرخند و دارای چهار دریچه است که از طریق آنها میتوانند قبر را ببینند. دیوارها و کف این خانه با فرشهای زیبا پوشانده شده و قابی از سنگ به اندازه سه متر وجود دارد. همچنین، چراغها و قندیلهای نقرهای زیادی آویخته شده است. در سمت چپ قبله، خانه دیگری قرار دارد که قبر ساره، همسر ابراهیم (علیهالسلام) در آن است و بین این دو خانه، راهرویی وجود دارد که میتوان به آن مراجعه کرد؛ در این راهرو نیز قندیلهای زیادی وجود دارد. پس از گذر از این دو خانه، دو گورخانه نزدیک به هم وجود دارد؛ در سمت راست قبر یعقوب نبی (علیهالسلام) و در سمت چپ، قبر همسر یعقوب است. پس از این خانهها، ضیافت خانههای ابراهیم (علیهالسلام) قرار دارد و در این مکان شش قبر وجود دارد. اگر از دیوارهای این مکان خارج شوید، به محلی پایینتر میرسید که قبر یوسف بن یعقوب (علیهالسلام) در آنجاست و بر سر آن گنبدی زیبا ساختهاند، همچنین گوری از سنگ برای او ساخته شده است. در سمت صحرا، بین گنبد یوسف (علیهالسلام) و این مکان، مقبرهای بزرگ برای دفن مردگان ایجاد شده است و افراد زیادی به آنجا آمده و دفن شدهاند.
و بربام مقصوره که در مشهد است حجرهها ساختهاند مهمانان را که آن جا رسند و آن را اوقاف بسیار باشد از دیهها و مستغلات در بیت المقدس و آن جا اغلب جو باشد و گندم اندک باشد و زیتون بسیار باشد، مهمانان و مسافران و زایران را نان و زیتون دهند، آن جا مدارها بسیار است که به استر و گاو همه روز آرد کنند، و کنیزکان باشند که همه روز نان پزند و نان های ایشان هر یکی یک من باشد، هر که آن جا رسد او را هر روز یک گرده نان و کاسه ای عدس به زیت پخته دهند و مویز نیز دهند و این عادت از روزگار خلیل الرحمن علیه السلام تا این ساعت برقاعده مانده و روزی باشدکه پانصد کس آن جا برسند و همه را آن ضیافت مهیا باشد.
هوش مصنوعی: در بالای مقصورهای در مشهد، اتاقهایی برای مهمانان ساختهاند و مکان به قدری وقف شده که از روستاها و املاک مختلف در بیتالمقدس تأمین میشود. در اینجا معمولاً جو زیاد و گندم کمی پیدا میشود و زیتون به فراوانی وجود دارد. مهمانان و زائران نان و زیتون میخورند و در این مکان آسیابهایی وجود دارد که روزانه با الاغ و گاو آرد میسازند. همچنین، خدمتکارانی هستند که هر روز نان میپزند و نانها هر کدام یک من وزن دارند. هر کسی که آنجا برسد، روزانه یک قرص نان و یک کاسه عدس با زیتون میگیرد و همچنین مویز نیز ارائه میشود. این سنت از زمان خلیل دوستانه علیه السلام تا به امروز حفظ شده و روزانه ممکن است پانصد نفر به آنجا بیایند و برای همه آنان مهمانی فراهم باشد.
گویند اول این مشهد را در نساخته بودند و هیچ کس در نتوانستی رفتی الا از ایوان از بیرون زیارت کردندی. چون مهدی به ملک مصر بنشست فرمود تا آن را در بگشادند و آلت های بسیار بنهادند و فرش و طرح و عمارت بسیار کردند، و در مشهد بر میان دیوار شمالی است چنان که از زمین به چهار گز بالاست و از هر دو جانب درجات سنگین ساختهاند که به یک جانب بر روند و به دیگر جانب فرو روند و دری آهنین کوچک بر آن جا نشانده است.
هوش مصنوعی: در ابتدا، این مشهد ساخته نشده بود و هیچکس نمیتوانست به راحتی به آنجا برود، جز اینکه از ایوان بیرونی زیارت کند. وقتی مهدی بر تخت سلطنت مصر نشست، دستور داد تا در آنجا را باز کنند و امکانات فراوانی فراهم کردند. فضا را با فرش و طرحهای زیبا و بناهای مختلف تزئین کردند. در مشهد، بر روی دیوار شمالی، قسمتی وجود دارد که به ارتفاع چهار گز از زمین ساخته شده و در هر دو طرف آن شاهنشینهای سنگینی نصب شده، که یکی برای بالا رفتن و دیگری برای پایین آمدن است. همچنین، یک در آهنین کوچک در این مکان قرار داده شده است.