گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۲۶۳

بهار دل دوستدار علی
همیشه پر است از نگار علی
دلم زو نگار است و علم اسپرم
چنین واجب آید بهار علی
بچن هین گل، ای شیعت و خسته کن
دل ناصبی را به خار علی
از امت سزای بزرگی و فخر
کسی نیست جز دوستدار علی
ازیرا کز ابلیس ایمن شده است
دل شیعت اندر حصار علی
علی از تبار رسول است و نیست
مگر شیعت حق تبار علی
به صد سال اگر مدح گوید کسی
نگوید یکی از هزار علی
به مردی و علم و به زهد و سخا
بنازم بدین هر چهار علی
ازیرا که پشتم ز منت به شکر
گران است در زیر بار علی
شعار و دثارم ز دین است و علم
هم این بد شعار و دثار علی
تو ای ناصبی خامشی ایرا که تو
نه‌ای آگه از پود و تار علی
محل علی گر بدانی همی
بیندیشی از کار و بار علی
مکن خویشتن مار بر من که نیست
تو را طاقت زهر مار علی
به بی‌دانشی هر خسی را همی
چرا آری اندر شمار علی؟
علی شیر نر بود لیکن نبود
مگر حربگه مرغزار علی
نبودی در این سهمگن مرغزار
مگر عمرو و عنتر شکار علی
یکی اژدها بود در چنگ شیر
به دست علی ذوالفقار علی
سه لشکر شکن بود با ذوالفقار
یمین علی با یسار علی
سران را درافگند سر زیر پای
سر تیغ جوشن گذار علی
نبود از همه خلق جز جبرئیل
به حرب حنین نیزه‌دار علی
به روز هزاهز یکی کوه بود
شکیبا، دل بردبار علی
چو روباه شد شیر جنگی چو دید
قوی خنجر شیرخوار علی
همی رشک برد از زن خویش مرد
گه حملهٔ مردوار علی
گر از غارت دیو ترسی همی
درآمدت باید به غار علی
به غار علی در نشد کس مگر
به دستوری کاردار علی
ز علم است غار علی، سنگ نیست
نشاید به سنگ افتخار علی
نبینی به غار اندرون یکسره
سرای و ضیاع و عقار علی
نبارد مگر ز ابر تاویل قطر
بر اشجار و بر کشت زار علی
نبود اختیار علی سیم و زر
که دین بود و علم و اختیار علی
شریعت کجا یافت نصرت مگر
ز بازوی خنجر گزار علی؟
ز کفار مکه نبود ایچ کس
به دل ناشده سوکوار علی
سر از خس برون کرد نارست هیچ
کس اندر همه روزگار علی
همیشه ز هر عیب پاکیزه بود
زبان و دو دست و ازار علی
گزین و بهین زنان جهان
کجا بود جز در کنار علی؟
حسین و حسن یادگار رسول
نبودند جز یادگار علی
بیامد به حرب جمل عایشه
بر ابلیس زی کارزار علی
بریده شد ابلیس را دست و پای
چو بانگ آمد از گیرودار علی
از آتش نیابند زنهار کس
چو نایند در زینهار علی
که افگند نام از بزرگان حرب
مگر خنجر نامدار علی؟
به بدر و احد هم به خیبر نبود
مگر جستن حرب کار علی
پس آنک او به بنگاه می‌پخت دیگ
به هنگام خور بود یار علی
شتربان و فراش با دیگ‌پز
نبودند جز پیشکار علی
سواری که دعوی کند در سخن
بیا، گو، من اینک سوار علی
اگر ناصبی گوش دارد زمن
نکو حجت خوش‌گوار علی
به حجت به خرطومش اندر کشم
علی‌رغم او من مهار علی
وگر سر بتابد به بی‌دانشی
ز علم خوش بی‌کنار علی
نیاید به دشت قیامت مگر
سیه روی و سر پرغبار علی

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بهار دل دوستدار علی
همیشه پر است از نگار علی
هوش مصنوعی: بهار دل کسی که علی را دوست دارد همیشه پر از زیبایی و نقش و رنگ علی است.
دلم زو نگار است و علم اسپرم
چنین واجب آید بهار علی
هوش مصنوعی: دل من به یاد محبوبم پر از عشق و شوق است و مانند علم اسپرم، که در بهار شکوفا می‌شود، این احساس برای من ضروری و واجب است.
بچن هین گل، ای شیعت و خسته کن
دل ناصبی را به خار علی
هوش مصنوعی: حالا ای گل، به شیعیان بگو که دل دشمنان اهل بیت را با خار علی آزار دهند.
از امت سزای بزرگی و فخر
کسی نیست جز دوستدار علی
هوش مصنوعی: هیچ‌کس در میان مردم به اندازه دوستداران علی، بزرگ و با افتخار نیست.
ازیرا کز ابلیس ایمن شده است
دل شیعت اندر حصار علی
هوش مصنوعی: چون دل شیعه در حمایت و پشتیبانی علی قرار دارد، از وسوسه‌های ابلیس و شرهای او در امان است.
علی از تبار رسول است و نیست
مگر شیعت حق تبار علی
هوش مصنوعی: علی از نسل پیامبر (ص) است و تنها پیروان راستین او، یعنی شیعه، از نسل علی به شمار می‌روند.
به صد سال اگر مدح گوید کسی
نگوید یکی از هزار علی
هوش مصنوعی: اگر کسی به مدت صد سال هم از دیگران تعریف و تمجید کند، هرگز نمی‌تواند بگوید یکی از آنها به عظمت علی است.
به مردی و علم و به زهد و سخا
بنازم بدین هر چهار علی
هوش مصنوعی: من به مردانگی، دانش، زهادگی و بخشندگی علی افتخار می‌کنم و به این چهار ویژگی او ارادت دارم.
ازیرا که پشتم ز منت به شکر
گران است در زیر بار علی
هوش مصنوعی: زیرا که به خاطر لطف و محبت تو، تحمل مشکلات برایم آسان است.
شعار و دثارم ز دین است و علم
هم این بد شعار و دثار علی
هوش مصنوعی: من لباس و نمادهای خود را از دین و دانش گرفته‌ام و این لباس و نمادها، همانند لباس و نماد علی (علیه‌السلام) هستند.
تو ای ناصبی خامشی ایرا که تو
نه‌ای آگه از پود و تار علی
هوش مصنوعی: ای کسی که دشمن علی هستی، سکوت کن! زیرا تو از حقیقت و عمق شخصیت علی آگاه نیستی.
محل علی گر بدانی همی
بیندیشی از کار و بار علی
هوش مصنوعی: اگر مکان و مقام علی را بشناسی، به کارها و تلاش‌های او بیشتر فکر می‌کنی.
مکن خویشتن مار بر من که نیست
تو را طاقت زهر مار علی
هوش مصنوعی: خودت را مثل مار به من نچسبان، زیرا تو قدرت تحمل زهر علی را نداری.
به بی‌دانشی هر خسی را همی
چرا آری اندر شمار علی؟
هوش مصنوعی: چرا باید هر فرد بی‌دانشی را در شمار بزرگانی چون علی قرار دهی؟
علی شیر نر بود لیکن نبود
مگر حربگه مرغزار علی
هوش مصنوعی: علی بزرگ و قوی بود، اما در دشت و جنگل فقط به عنوان حامی و محافظ شناخته می‌شد.
نبودی در این سهمگن مرغزار
مگر عمرو و عنتر شکار علی
هوش مصنوعی: در این دشت وسیع و ترسناک، جز دو شخصیت برجسته به نام عمرو و عنتر، هیچ کس دیگری شکار نمی‌شد.
یکی اژدها بود در چنگ شیر
به دست علی ذوالفقار علی
هوش مصنوعی: در اینجا به تصویری از یک موجود بزرگ و خطرناک اشاره شده که در دست علی، با شمشیر ذوالفقار، قرار گرفته است. این نشان‌دهنده قدرت و شجاعت علی است که توانسته بر این موجود غلبه کند.
سه لشکر شکن بود با ذوالفقار
یمین علی با یسار علی
هوش مصنوعی: سه لشکر را شکستم با شمشیر راستین علی و با شمشیر چپ علی.
سران را درافگند سر زیر پای
سر تیغ جوشن گذار علی
هوش مصنوعی: علی در دلاوری و شجاعت تا جایی پیش می‌رفت که حتی بر سران دشمنان چیره می‌شد و آنها را در زیر پاهایش له می‌کرد، به گونه‌ای که به راحتی می‌توانست از سلاح‌های خود استفاده کند.
نبود از همه خلق جز جبرئیل
به حرب حنین نیزه‌دار علی
هوش مصنوعی: در جنگ حنین، جز جبرئیل، هیچ‌یک از مردم همراه علی نبودند.
به روز هزاهز یکی کوه بود
شکیبا، دل بردبار علی
هوش مصنوعی: در روزگار سختی، کوهی بود که صبر و بردباری نشان می‌داد و آن کوه، شخصیتی چون علی را به خاطر داشت که دلش پر از صبر بود.
چو روباه شد شیر جنگی چو دید
قوی خنجر شیرخوار علی
هوش مصنوعی: وقتی شیر جنگی مانند روباه می‌شود و قوی را می‌بیند، به یاد خنجر علی می‌افتد.
همی رشک برد از زن خویش مرد
گه حملهٔ مردوار علی
هوش مصنوعی: مرد از زن خود حس حسادت می‌کند، چون او مانند علی در میدان جنگ شجاعت و قدرت دارد.
گر از غارت دیو ترسی همی
درآمدت باید به غار علی
هوش مصنوعی: اگر از ترس دیو و هیولاها به غار بروی، در آنجا پناه می‌گیری.
به غار علی در نشد کس مگر
به دستوری کاردار علی
هوش مصنوعی: هیچ‌کس به غار علی وارد نشد، مگر با اجازه و دستور کارگزار علی.
ز علم است غار علی، سنگ نیست
نشاید به سنگ افتخار علی
هوش مصنوعی: علم و دانش علی مانند غاری است که پر از نور و حکمت است، نه مانند سنگی سست و بی‌ارزش. پس شایسته نیست که به سنگین بودن سنگ، افتخاری نسبت داده شود.
نبینی به غار اندرون یکسره
سرای و ضیاع و عقار علی
هوش مصنوعی: در داخل غار، به هیچ وجه نمی‌توانی خانه و املاک و زمین‌های علی را مشاهده کنی.
نبارد مگر ز ابر تاویل قطر
بر اشجار و بر کشت زار علی
هوش مصنوعی: باران نمی‌بارد مگر از ابر امید، بر درختان و کشتزار علی.
نبود اختیار علی سیم و زر
که دین بود و علم و اختیار علی
هوش مصنوعی: این بیت به این مفهوم اشاره دارد که علی (علیه‌السلام) از ثروت و مادیات مانند طلا و نقره بی‌نیاز بود و ارزش‌های واقعی را در دین، علم و اختیار می‌دانست. او به جای توجه به دارایی‌های مادی، بر دانش و فضیلت‌های معنوی تمرکز داشت.
شریعت کجا یافت نصرت مگر
ز بازوی خنجر گزار علی؟
هوش مصنوعی: شریعت و قوانین دینی در کجا یاری و نصرت پیدا می‌کند، جز از توانمندی و قدرت شمشیر علی؟
ز کفار مکه نبود ایچ کس
به دل ناشده سوکوار علی
هوش مصنوعی: از میان کافران مکه هیچ‌کس در دل، به طرز واقعی شجاع و قهرمان مانند علی وجود ندارد.
سر از خس برون کرد نارست هیچ
کس اندر همه روزگار علی
هوش مصنوعی: هیچ کس در تمام دوران‌ها به اندازه علی از مقام والای خود بیرون نیامده و به دستاوردهای بزرگ نپرداخته است.
همیشه ز هر عیب پاکیزه بود
زبان و دو دست و ازار علی
هوش مصنوعی: زبان و دستان علی همیشه از هر عیب و نقصی پاک و خالص بودند.
گزین و بهین زنان جهان
کجا بود جز در کنار علی؟
هوش مصنوعی: بهترین و برترین زنان جهان کجا می‌توانند باشند جز در کنار علی؟
حسین و حسن یادگار رسول
نبودند جز یادگار علی
هوش مصنوعی: حسین و حسن، فرزندان پیامبر نیستند جز اینکه یادگار علی هستند.
بیامد به حرب جمل عایشه
بر ابلیس زی کارزار علی
هوش مصنوعی: عایشه برای جنگ با جمل به میدان آمد و در این نبرد، ابلیس نیز در کنار او به کارزار علی حضور داشت.
بریده شد ابلیس را دست و پای
چو بانگ آمد از گیرودار علی
هوش مصنوعی: ابلیس هنگامی که صدای ناله و فریاد علی (ع) را شنید، قدرت و توانایی خود را از دست داد و به نوعی شکست خورد.
از آتش نیابند زنهار کس
چو نایند در زینهار علی
هوش مصنوعی: هیچ کس از آتش نمی‌هراسد، زمانی که به علی پناه ببرد.
که افگند نام از بزرگان حرب
مگر خنجر نامدار علی؟
هوش مصنوعی: آیا نامی از دلیران جنگ به جز خنجر معروف علی باقی مانده است؟
به بدر و احد هم به خیبر نبود
مگر جستن حرب کار علی
هوش مصنوعی: در جنگ‌های بدر و احد و خیبر، هیچکس به اندازه علی (علیه‌السلام) در میدان نبرد شجاعت و کارایی نداشت.
پس آنک او به بنگاه می‌پخت دیگ
به هنگام خور بود یار علی
هوش مصنوعی: چون او در کار پخت و پز مشغول بود، در همان زمان دوست علی هم در کنار او حضور داشت.
شتربان و فراش با دیگ‌پز
نبودند جز پیشکار علی
هوش مصنوعی: وزن و مقام شتربان و پخت‌وپز باید به اندازه‌ای باشد که پاسخگوی نیازهای علی باشد. در واقع، این جمله نشان می‌دهد که مسئولیت‌ها و وظایف در این زمینه فقط بر عهده شخصی به نام علی است و دیگران در این راستا نقشی ندارند.
سواری که دعوی کند در سخن
بیا، گو، من اینک سوار علی
هوش مصنوعی: کسی که در گفتگو ادعا می‌کند، بگوید که من همین حالا سوار بر اسب علی هستم.
اگر ناصبی گوش دارد زمن
نکو حجت خوش‌گوار علی
هوش مصنوعی: اگر کسی دشمن علی (علیه‌السلام) باشد، باید بداند که من از او قوی‌تر و قانع‌کننده‌تر هستم و حقانیت او را با دلایل روشن بیان می‌کنم.
به حجت به خرطومش اندر کشم
علی‌رغم او من مهار علی
هوش مصنوعی: من به هر طریقی که شده، علی را به سمت خود می‌کشانم، حتی اگر او نخواهد و به قدرت و توانایی‌ام تکیه می‌کنم.
وگر سر بتابد به بی‌دانشی
ز علم خوش بی‌کنار علی
هوش مصنوعی: اگر کسی با نادانی به علم پشت کند، بهتر است که از دانش علی دور بماند و خود را از آن دور کند.
نیاید به دشت قیامت مگر
سیه روی و سر پرغبار علی
هوش مصنوعی: در روز قیامت، فقط کسانی که در دنیا زندگی ناپسندی داشته‌اند و چهره‌ای زشت و غبارآلود دارند، به دشت آنجا خواهند آمد.