گنجور

فصل - طریقه تحصیل رجاء

چون فضیلت صفت رجاء را دانستی و موقع آن را شناختی، بدان که کسی که محتاج به این صفت باشد طریقه تحصیل آن، این است که: ابتدا در آنچه گفتیم از اسباب امیدواری تأمل کند، و آنها را بر دل خود نقش کند و تکرار کند، و پیوسته متذکر آنها بوده باشد.

سپس ملاحظه نماید نعمتهای فراوان و کرامتهای بی پایان را که در دنیا به بندگان خود نموده، حتی اینکه هر چیزی که از برای ایشان ضروری است آماده کرده، اگر چه چیزی باشد که گاهی نادرا به احتیاج شود در امور دنیای ایشان.

پس هرگاه عنایت الهیه در خصوص تهیه اسباب دنیویه و آفریدن آنچه وجود آن ضروری یا بهتر است، کوتاهی نکرده باشد در خانه دنیا، که حقیقه منزل بلا و محنت است نه خانه سرور و راحت و راضی نشده باشد که در آنجا محتاج به چیزی باشند که نباشد، بلکه آنچه مصرف زینت و جمال ایشان می شود نیز خلق کرده باشد چگونه خود را راضی خواهد کرد که در خانه آخرت که محل فیض و نعمت، و خانه احسان و راحت است ایشان را مهمل و معطل گذارد، بلکه گرفتار عذاب ابد و عقاب مخلد سازد.

نار تو اینست نورت چون بود
ماتمت اینست سورت چون بود

با وجود اینکه خود فرموده است: «سبقت رحمتی غضبی» یعنی «رحمت من بر غضبم سبقت گرفته است».

در دنیا با وجود اشتغال به معاصی و لهو و لعب، نعمت را باز نگرفت چگونه در آخرت که دست از همه جا کوتاه، و بجز درگاه او پناهی نیست آدمی را وا می گذارد؟ بلی:

آنکه جان بخشید و روزی داد و چندین فضل کرد
هم ببخشاید چو مشتی استخوان بیند رمیم

و بالاترین چیزی که باعث امیدواری بندگان است، آن است که خداوند عالم خیر محض است و هیچ شری در او نیست، و فیاض علی الاطلاق و بخشنده مطلق، خلق را آفرید تا بر ایشان جود و احسان کند، و فضل و کرم خود را ظاهر سازد پس البته کسانی که به وحدانیت او قایل و تصدیق پیغمبر او را نموده اند بر ایشان رحم خواهد کرد و ایشان را در عذاب دائمی او نخواهد گذاشت.

از خیر محض جز نکوئی ناید
خوش باش که عاقبت نکو خواهد شد

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چون فضیلت صفت رجاء را دانستی و موقع آن را شناختی، بدان که کسی که محتاج به این صفت باشد طریقه تحصیل آن، این است که: ابتدا در آنچه گفتیم از اسباب امیدواری تأمل کند، و آنها را بر دل خود نقش کند و تکرار کند، و پیوسته متذکر آنها بوده باشد.
هوش مصنوعی: اگر فضیلت امیدواری را درک کرده‌ای و زمان مناسب آن را شناخته‌ای، بدان که برای کسی که به این صفت نیاز دارد، روش به دست آوردن آن این است: ابتدا در مواردی که به امیدواری می‌انجامد تأمل کند، آن‌ها را در دل خود جا دهد و مرتب تکرار کند و همواره به یاد آن‌ها باشد.
سپس ملاحظه نماید نعمتهای فراوان و کرامتهای بی پایان را که در دنیا به بندگان خود نموده، حتی اینکه هر چیزی که از برای ایشان ضروری است آماده کرده، اگر چه چیزی باشد که گاهی نادرا به احتیاج شود در امور دنیای ایشان.
هوش مصنوعی: سپس به نعمت‌های بسیاری که به بندگانش ارزانی داشته و کرامت‌هایی که بی‌اندازه است، توجه کن. او همه آنچه که برای زندگی نیاز دارند، فراهم کرده است، حتی اگر برخی از آن‌ها به ندرت مورد نیاز باشند.
پس هرگاه عنایت الهیه در خصوص تهیه اسباب دنیویه و آفریدن آنچه وجود آن ضروری یا بهتر است، کوتاهی نکرده باشد در خانه دنیا، که حقیقه منزل بلا و محنت است نه خانه سرور و راحت و راضی نشده باشد که در آنجا محتاج به چیزی باشند که نباشد، بلکه آنچه مصرف زینت و جمال ایشان می شود نیز خلق کرده باشد چگونه خود را راضی خواهد کرد که در خانه آخرت که محل فیض و نعمت، و خانه احسان و راحت است ایشان را مهمل و معطل گذارد، بلکه گرفتار عذاب ابد و عقاب مخلد سازد.
هوش مصنوعی: اگر خداوند در فراهم کردن وسایل دنیوی و ایجاد آنچه برای زندگی ضروری یا بهتر است، هیچ کوتاهی نکرده و در این جهان که واقعاً محل سختی و مشکلات است، آرامش و راحتی را فراهم آورده، به طوری که در آنجا هیچ نیازی به چیزهایی که وجود ندارد، نداشته باشند و حتی وسایل زیبایی و خوش‌کلاسی آن‌ها را نیز خلق کرده باشد، پس چگونه ممکن است در آخرت که محل نعمت و رحمت است، آن‌ها را بدون توجه و رها کند و به عذاب دائمی و مجازات ابدی دچار نماید؟
نار تو اینست نورت چون بود
ماتمت اینست سورت چون بود
هوش مصنوعی: نار تو به معنای آتش توست، و این که نور تو چگونه است، نشان‌دهنده‌ی نوع و شکل عزای توست.
با وجود اینکه خود فرموده است: «سبقت رحمتی غضبی» یعنی «رحمت من بر غضبم سبقت گرفته است».
هوش مصنوعی: با اینکه خودش گفته است: «رحمت من بر خشمم پیشی گرفته است».
در دنیا با وجود اشتغال به معاصی و لهو و لعب، نعمت را باز نگرفت چگونه در آخرت که دست از همه جا کوتاه، و بجز درگاه او پناهی نیست آدمی را وا می گذارد؟ بلی:
هوش مصنوعی: در حالی که در دنیا به گناهان و سرگرمی‌های بیهوده مشغول هستیم، خداوند نعمت‌ها را از ما نمی‌گیرد. حال چگونه ممکن است در آخرت، وقتی که هیچ جایی برای پناه بردن به جز درگاه او نداریم، ما را رها کند؟ بله.
آنکه جان بخشید و روزی داد و چندین فضل کرد
هم ببخشاید چو مشتی استخوان بیند رمیم
هوش مصنوعی: کسی که زندگی می‌دهد و روزی می‌رساند و بسیاری از نعمت‌ها را عطا می‌کند، قطعاً وقتی که بخشی از بدن ما را که استخوانی جزئی است می‌بیند، ما را نیز می‌بخشد.
و بالاترین چیزی که باعث امیدواری بندگان است، آن است که خداوند عالم خیر محض است و هیچ شری در او نیست، و فیاض علی الاطلاق و بخشنده مطلق، خلق را آفرید تا بر ایشان جود و احسان کند، و فضل و کرم خود را ظاهر سازد پس البته کسانی که به وحدانیت او قایل و تصدیق پیغمبر او را نموده اند بر ایشان رحم خواهد کرد و ایشان را در عذاب دائمی او نخواهد گذاشت.
هوش مصنوعی: بالاترین چیزی که سبب امیدواری بندگان می‌شود، این است که خداوند خیر مطلق و فاقد هر گونه شر است. او بخشنده‌ای بی‌نهایت است که جهان را آفریده تا بر مخلوقاتش رحمت و احسان کند و نعمت‌ها و فضل خود را نشان دهد. بنابراین، کسانی که به یگانگی او ایمان آورده و پیامبرش را تصدیق کرده‌اند، مورد رحمت او قرار خواهند گرفت و در عذاب ابدی رها نخواهند شد.
از خیر محض جز نکوئی ناید
خوش باش که عاقبت نکو خواهد شد
هوش مصنوعی: تنها از نیکی و خوبی، چیزهای خوب به دست می‌آید. پس شاد باش، زیرا در پایان، نتیجه خوبی خواهی داشت.