مولاناغزل شمارهٔ ۶۴۴
تا نقش تو در سینه ما خانه نشین شد
هر جا که نشینیم چو فردوس برین شد
آن فکر و خیالات چو یأجوج و چو مأجوج
هر یک چو رخ حوری و چون لعبت چین شد
آن نقش که مرد و زن از او نوحه کنانند
گر بئس قرین بود کنون نعم قرین شد
بالا همه باغ آمد و پستی همگی گنج
آخر تو چه چیزی که جهان از تو چنین شد
زان روز که دیدیمش ما روزفزونیم
خاری که ورا جست گلستان یقین شد
هر غوره ز خورشید شد انگور و شکر بست
وان سنگ سیه نیز از او لعل ثمین شد
بسیار زمینها که به تفصیل فلک شد
بسیار یسار از کف اقبال یمین شد
گر ظلمت دل بود کنون روزن دل شد
ور رهزن دین بود کنون قدوه دین شد
گر چاه بلا بود که بد محبس یوسف
از بهر برون آمدنش حبل متین شد
هر جزو چو جندالله محکوم خداییست
بر بنده امان آمد و بر گبر کمین شد
خاموش که گفتار تو ماننده نیلست
بر قبط چو خون آمد و بر سبط معین شد
خاموش که گفتار تو انجیر رسیدست
اما نه همه مرغ هوا درخور تین شد
اطلاعات
وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
تا نقش تو در سینه ما خانه نشین شد
هر جا که نشینیم چو فردوس برین شد
هوش مصنوعی: زمانی که تصویر تو در دل ما جا گرفت، هر جا که باشیم بهشتی خواهد شد.
آن فکر و خیالات چو یأجوج و چو مأجوج
هر یک چو رخ حوری و چون لعبت چین شد
هوش مصنوعی: اندیشه‌ها و خیال‌ها مانند یأجوج و مأجوج هستند که بی‌پایان و متراکم می‌آیند. هر یک از آن‌ها به زیبایی صورت حوریان و نرم‌‌شکلی عروسک‌ها نمایش داده می‌شود.
آن نقش که مرد و زن از او نوحه کنانند
گر بئس قرین بود کنون نعم قرین شد
هوش مصنوعی: این تصویر یا نقش که مردان و زنان از آن شکایت دارند، اگر در گذشته بد بود، حالا به عنصری خوب تبدیل شده است.
بالا همه باغ آمد و پستی همگی گنج
آخر تو چه چیزی که جهان از تو چنین شد
هوش مصنوعی: همه چیز به اوج و زیبایی خود رسیده و در پایین‌ترین درجات هم به قیمتی دست یافته‌اند. حالا تو چه چیزی داری که باعث شده این جهان این‌گونه تحت تأثیر قرار گیرد؟
زان روز که دیدیمش ما روزفزونیم
خاری که ورا جست گلستان یقین شد
هوش مصنوعی: از زمانی که او را دیدیم، حالا به روزهای بهتری رسیده‌ایم و مثل گلی که در باغ گلستان می‌روید، شکوفا شده‌ایم.
هر غوره ز خورشید شد انگور و شکر بست
وان سنگ سیه نیز از او لعل ثمین شد
هوش مصنوعی: هر دانه‌ی انگور به خاطر تابش خورشید به شیرینی و خوبی تبدیل می‌شود و حتی آن سنگ سیاه هم به خاطر این تابش، به یک سنگ قیمتی تبدیل می‌شود.
بسیار زمینها که به تفصیل فلک شد
بسیار یسار از کف اقبال یمین شد
هوش مصنوعی: بسیاری از زمینها وجود دارد که با گذر زمان، به دقت و تفصیل به زیر آسمان رفته‌اند. همچنین، خیلی از ثروت‌ها و موهبت‌ها به خاطر شانس و خوش‌اقبالی به دست آمده‌اند.
گر ظلمت دل بود کنون روزن دل شد
ور رهزن دین بود کنون قدوه دین شد
هوش مصنوعی: اگر دل در تاریکی باشد، اکنون دری به روی آن باز شده است و اگر کسی در دین مانع ایجاد کرده باشد، اکنون راهنمایی برای دین شده است.
گر چاه بلا بود که بد محبس یوسف
از بهر برون آمدنش حبل متین شد
هوش مصنوعی: اگر چاه بلا وجود داشته باشد، در این صورت، همانند زندان یوسف، برای رهایی از آن، رشته محکمی به وجود خواهد آمد.
هر جزو چو جندالله محکوم خداییست
بر بنده امان آمد و بر گبر کمین شد
هوش مصنوعی: هر بخشی از وجود انسان تحت فرمان خداوند قرار دارد، و به همین دلیل بندگان خدا در امان هستند؛ در حالی که کافران در خطر و در معرض آسیب قرار دارند.
خاموش که گفتار تو ماننده نیلست
بر قبط چو خون آمد و بر سبط معین شد
هوش مصنوعی: سکوت کن، زیرا سخن تو شبیه نیل است که وقتی خون بر آن می‌چکد، بر فرزندان یعقوب روشن و آشکار می‌شود.
خاموش که گفتار تو انجیر رسیدست
اما نه همه مرغ هوا درخور تین شد
هوش مصنوعی: سکوت کن، زیرا سخنان تو همچون میوه انجیر رسیده است، با این حال همه پرندگان هوا نمی‌توانند از آن بهره‌مند شوند.
حاشیه ها
1396/02/24 08:04
وفایی
بیت هفتم در دیوان شمس به این صورت آمده :
بسیار زمینها که به تفضیل فلک شد
فرهنگ معین :
تفصیل : 1- جدا کردن 2- فصل فصل کردن کتاب 3- شرح دادن ، بسط دادن ( مطلب ) 4- شرح و بسط
تفضیل : 1- برتری دادن ، برتر داشتن ، فزون نهادن 2- برتری ، رجحان
همانطور که می بینید در چندین بیت پشت سر هم از تعالی صحبت می کند . پس در این بیت هم تفضیل درست است نه تفصیل .