گنجور

غزل شمارهٔ ۲۵۲۰

گر آبت بر جگر بودی دل تو پس چه کاره ستی
تنت گر آن چنان بودی که گفتی دل نگاره ستی
وگر بر کار بودی دل درون کارگاه عشق
ملالت بر برون تو نمی‌گویی چه کاره ستی
غنیمت دار رمضان را چو عیدت روی ننموده‌ست
و عیدت گر کنارستی ز غم جان برکناره ستی
چو روشن گشتی از طاعت شدی تاریک از عصیان
دل بیچاره را می‌دان که او محتاج چاره ستی
وگر محتاج این طاعت نماندستی دل مسکین
ورای کفر و ایمان دل همیشه در نظاره ستی
تو گویی جان من لعل است مگر نبود بدین لعلی
ز تابش‌های خورشیدش مبر گو سنگ خاره ستی
به گرد قلعه ظلمت نماندی سنگ یک پاره
اگر خود منجنیق صوم دایم سوی باره ستی
بزن این منجنیق صوم قلعه کفر و ظلمت بر
اگر بودی مسلمانی مؤذن بر مناره ستی
اگر از عید قربان سرافرازان بدانندی
نه هر پاره ز گاو نفس آویز قناره ستی
اگر سوز دل مسکین بدیدییی از این لقمه
ز بهر ساکنی سوزش شکم سوزی هماره ستی
در اول منزلت این عشق با این لوت ضدانند
اگر این عشق باره ستی چرا او لوت باره ستی
همه عالم خر و گاوان به عیش اندرخزیدندی
اگر عاشق بدی آن کس که دایم لوت خواره ستی
اگر دیدی تو ظلمت‌ها ز قوت‌های این لقمه
ز جور نفس تردامن گریبان‌هات پاره ستی
به تدریج ار کنی تو پی خر دجال از روزه
ببینی عیسی مریم که در میدان سواره ستی
اگر امر تصوموا را نگهداری به امر رب
به هر یا رب که می‌گویی تو لبیکت دوباره ستی

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گر آبت بر جگر بودی دل تو پس چه کاره ستی
تنت گر آن چنان بودی که گفتی دل نگاره ستی
هوش مصنوعی: اگر آبت بر جگر بود، دل تو چه نقشی داشت؟ اگر آن‌چنان که گفتی، دل تو زیبا بود، پس تن تو چه کاره است؟
وگر بر کار بودی دل درون کارگاه عشق
ملالت بر برون تو نمی‌گویی چه کاره ستی
هوش مصنوعی: اگر دل‌ت را در کار عشق وادار می‌کردی، دیگر از بیرون نمی‌توانستی بگویی که چه کسی هستی یا چه کاره‌ای.
غنیمت دار رمضان را چو عیدت روی ننموده‌ست
و عیدت گر کنارستی ز غم جان برکناره ستی
هوش مصنوعی: ماه رمضان را غنیمت شمار، زیرا مانند عیدی است که هنوز چهره‌اش آشکار نشده است. اگر به معصومیت و شادی در کنار این ماه بپردازی، می‌توانی از اندوه جان خود فاصله بگیری.
چو روشن گشتی از طاعت شدی تاریک از عصیان
دل بیچاره را می‌دان که او محتاج چاره ستی
هوش مصنوعی: زمانی که با پیروی از دستورات الهی نورانی و روشن می‌شوی، با ارتکاب به گناهان و نافرمانی، تاریک و بی‌نور خواهی شد. دل بیچاره می‌داند که برای نجات و آرامش به راه حل نیاز دارد.
وگر محتاج این طاعت نماندستی دل مسکین
ورای کفر و ایمان دل همیشه در نظاره ستی
هوش مصنوعی: اگر تو نیازمند این کارهای عبادی نبودی، دل بیچاره‌ام فراتر از کفر و ایمان است و همیشه در حال نگریستن به زیبایی‌هاست.
تو گویی جان من لعل است مگر نبود بدین لعلی
ز تابش‌های خورشیدش مبر گو سنگ خاره ستی
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد روح من همچون سنگ قیمتی است، جز این که از درخشش‌های خورشیدش دور نمان. مگر می‌توان سنگ سختی را از نور و تابش دور کرد؟
به گرد قلعه ظلمت نماندی سنگ یک پاره
اگر خود منجنیق صوم دایم سوی باره ستی
هوش مصنوعی: اگر در چنگال تاریکی گیر نیفتی، حتی اگر سنگی کوچک باشی، نمی‌توانی به تنهایی در برابر مشکلات و دشواری‌ها ایستادگی کنی. باید مانند منجنیق از قدرت و حمایت دیگران برخوردار شوی تا بتوانی بر چالش‌ها غلبه کنی.
بزن این منجنیق صوم قلعه کفر و ظلمت بر
اگر بودی مسلمانی مؤذن بر مناره ستی
هوش مصنوعی: توفیق کشف و رهایی از ظلمت و کفر را به دست آور و بر این دیوارهای ستمگرانه، چون یک مسلمان مؤذن، بانگ آزادی و حق را سر بده.
اگر از عید قربان سرافرازان بدانندی
نه هر پاره ز گاو نفس آویز قناره ستی
هوش مصنوعی: باید توجه داشته باشی که تنها کسانی که واقعی‌ترین و پربارترین تجارب را از عید قربان به دست می‌آورند، ارزش آن را درک می‌کنند و نه همه افراد به شکل سطحی و گذرا.
اگر سوز دل مسکین بدیدییی از این لقمه
ز بهر ساکنی سوزش شکم سوزی هماره ستی
هوش مصنوعی: اگر درد دل انسان نیازمند را ببینی، متوجه خواهی شد که او به خاطر رفع نیازش دائماً در حال رنج و زحمت است.
در اول منزلت این عشق با این لوت ضدانند
اگر این عشق باره ستی چرا او لوت باره ستی
هوش مصنوعی: در آغاز راه عشق، این عشق و لوت یکدیگر را نمی‌پذیرند. اگر این عشق با مخالفت روبروست، پس چرا لوت هم با مخالفت مواجهه است؟
همه عالم خر و گاوان به عیش اندرخزیدندی
اگر عاشق بدی آن کس که دایم لوت خواره ستی
هوش مصنوعی: تمام جهان مشغول لذت و خوشی هستند، اما اگر عاشق واقعی باشی، آن کس که همیشه در جستجوی ناز و نعمت است، هیچ‌گاه به سرانجام خوبی نخواهد رسید.
اگر دیدی تو ظلمت‌ها ز قوت‌های این لقمه
ز جور نفس تردامن گریبان‌هات پاره ستی
هوش مصنوعی: اگر در تاریکی‌ها از قدرت‌های این لقمه، که به خاطر خواسته‌ها و ناپاکی نفس به وجود آمده، به دردسر افتاده‌ای و مشکلاتی برایت پیش آمده، باید خود را جمع و جور کنی و جلوی آسیب‌ها را بگیری.
به تدریج ار کنی تو پی خر دجال از روزه
ببینی عیسی مریم که در میدان سواره ستی
هوش مصنوعی: اگر به تدریج به دنبال حقیقت و روشنی باشی، در آینده می‌توانی نشانه‌هایی از ظهور عیسی مریم را در دنیای اطرافت ببینی که در میان مشکلات و چالش‌ها به شکلی واضح و روشن نمایان می‌شود.
اگر امر تصوموا را نگهداری به امر رب
به هر یا رب که می‌گویی تو لبیکت دوباره ستی
هوش مصنوعی: اگر به دستورات الهی پایبند باشید و با هر دعا و ندا به خدا پاسخ مثبت دهید، دوباره به شما پاسخ خواهد داد.