گنجور

غزل شمارهٔ ۲۱۶

روم به حجره خیاط عاشقان فردا
من درازقبا با هزار گز سودا
ببردت ز یزید و بدوزدت بر زید
بدین یکی کندت جفت و زان دگر عذرا
بدان یکیت بدوزد که دل نهی همه عمر
زهی بریشم و بخیه زهی ید بیضا
چو دل تمام نهادی ز هجر بشکافد
به زخم نادره مقراض اهبطوا منها
ز جمع کردن و تفریق او شدم حیران
به ثبت و محو چو تلوین خاطر شیدا
دل‌ست تخته پرخاک او مهندس دل
زهی رسوم و رقوم و حقایق و اسما
تو را چو در دگری ضرب کرد همچو عدد
ز ضرب خود چه نتیجه همی‌کند پیدا
چو ضرب دیدی اکنون بیا و قسمت بین
که قطره‌ای را چون بخش کرد در دریا
به جبر جمله اضداد را مقابله کرد
خمش که فکر دراشکست زین عجایب‌ها

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

روم به حجره خیاط عاشقان فردا
من درازقبا با هزار گز سودا
هوش مصنوعی: به یک کارگاه خیاطی می‌روم، جایی که عاشقان در آینده انتظار دارم. در آنجا با هزاران آرزو و امید بلندپروازانه حاضر خواهم شد.
ببردت ز یزید و بدوزدت بر زید
بدین یکی کندت جفت و زان دگر عذرا
هوش مصنوعی: تو را به یزید می‌برد و به زید می‌دوزد، بدین ترتیب یکی از آن‌ها را برای تو هم‌دم و دیگری را دلبر قرار می‌دهد.
بدان یکیت بدوزد که دل نهی همه عمر
زهی بریشم و بخیه زهی ید بیضا
هوش مصنوعی: این جمله به این معنی است که بدان که کسی ممکن است دل تو را در طول زندگی، با سخنان شیرین و محبت آمیز ببافد و دوخته باشد، و همچنین ممکن است مانند یک جادوگر، توانایی‌های ویژه‌ای داشته باشد.
چو دل تمام نهادی ز هجر بشکافد
به زخم نادره مقراض اهبطوا منها
هوش مصنوعی: وقتی دل‌ات را به خاطر دوری کسی کاملاً تسلیم کنی، این درد مانند یک زخم عمیق باز می‌شود.
ز جمع کردن و تفریق او شدم حیران
به ثبت و محو چو تلوین خاطر شیدا
هوش مصنوعی: از جمع و تفریق او در حیرت ماندم، مانند ثبت و محو که دل شیدای من را به رنگ‌های مختلف درآورده است.
دل‌ست تخته پرخاک او مهندس دل
زهی رسوم و رقوم و حقایق و اسما
هوش مصنوعی: دل مانند یک تخته پر از خاک و کثافت است که مهندس آن ، دل است. ای خوشا به حال آن که با قوانین و نوشته‌ها و حقایق و نام‌ها آشنا باشد.
تو را چو در دگری ضرب کرد همچو عدد
ز ضرب خود چه نتیجه همی‌کند پیدا
هوش مصنوعی: وقتی شخصی تو را در جایی دیگر مورد ضرب و آزار قرار دهد، مانند عددی که از ضرب خود نتیجه‌ای به دست می‌آورد، تو نیز باید ببینی که چه نتیجه‌ای از این تجربه به دست می‌آوری.
چو ضرب دیدی اکنون بیا و قسمت بین
که قطره‌ای را چون بخش کرد در دریا
هوش مصنوعی: وقتی در موقعیتی قرار گرفتی که به تو صدمه‌ای وارد شده، حالا بیایید و بین هم تقسیم کنید. اگر یک قطره را در دریا تقسیم کنیم، چه تأثیری خواهد داشت؟
به جبر جمله اضداد را مقابله کرد
خمش که فکر دراشکست زین عجایب‌ها
هوش مصنوعی: با اجبار، تمام مخالفان را به چالش کشید. خمش (در اینجا به معنی حالتی از اندیشه یا تفکر) به این نتیجه رسید که در این شگفتی‌ها، تفکر در شکست است.

خوانش ها

غزل شمارهٔ ۲۱۶ به خوانش پری ساتکنی عندلیب

حاشیه ها

1394/02/01 14:05
امین تهرانی

درود بر بزرگواران و اساتید،
به نظر حقیر مصرع دوم بیت آخر، واژه "درشکست" درست‌تر باشد.

1395/12/03 14:03
رضا

اشکستن با کسر الف و سکون شین معادل شکستن است و در گویش بعضی از مردم فارس هنوز یافت می شود.

1397/06/21 03:09
همایون

غزل ریاضی معنوی
آفریدگاری در بطن هستی‌ و بنیاد آن است و همان عدد یک در هستی‌ است و در ریاضیاتِ هستی‌ یک، برابر دو است و دو، برابر سه است این ریاضیاتِ با علم ریاضی ما که با شی‌ و بُعد و متغیر سر و کار دارد نمی خواند ولی در آنجا معنی‌ کار میکند و معنی‌‌ها همه با هم و همکار هم و زنده و جان دارند.
افریدگاری با خود نویی می‌‌آورد که همان عدد دو است و این نویی عشق را پدید می‌‌آورد که سه‌ای در هستی‌ است و همه این‌ها در بطن همه چیز حضور دارد که آن را دل می‌‌نامیم، دل جایگاه یکی‌ و افریدگاری است و همه دل‌ها به هم راه دارند و این چیز‌ها همان فرم‌ها هستند که عدد چهار است
تمثیل خیاط برای عشق از نویی برخوردار است که کار جلال دین است که خود با افریدگاری آشنا است و با نویی کار می‌‌کند
نویی بریدن از کهنه است و عشق پیوند با آن، و هجر کار خود را می‌‌کند و آتش عشق را بر می‌‌افروزد تا اینجا عمل جمع و تفریق است تا اینکه ضرب پیدا می‌‌شود و آن حضور دوست است و برخورد دو اندیشه که بزرگی را به ارمغان می‌‌آورد که اگر پنج جان باشد و شش اندازه و محدودیت، بزرگی هفت است که جایگاه و خانه انسان و مهراب اوست و زمین رزم و پهلوانی اش. میخانه و خرابات و جایگاه پیر، که دوست کسی‌ است که با مهر هستی‌ آشنا است و راه دل‌ها را می‌‌شناسد
حال این بزرگی می‌‌خواهد به بی‌ نهایت و به اندازه هستی‌ شود اکنون نوبت تقسیم است، در علم ریاضی اگر عددی تقسیم بر بی‌ نهایت شود نتیجه صفر خواهد بود ولی در معنی‌ حاصل بی‌ نهایت است، مثال آن تقسیم قطره به دریا است که برآیند آن دریا شدن قطره است نه نابودی آن.
تمثیل علمی‌ و واقعی‌ افریدگاری می‌‌تواند اتم باشد که اولین آن هیدروژن است و در کار نویی به اکسیژن تبدیل می‌‌گردد و با ضرب ایندو آب پیدا می‌‌شود که سمبل معرفت است و انسان را به وجود می‌‌آورد که بزرگی در هستی‌ است و به تمامی هستی‌ می‌‌تواند گسترش یابد.

1403/03/15 10:06
مسافر

سلام

این غزل توسط آقای پرویز شهبازی در برنامه 1007 گنج حضور به زبان ساده شرح داده شده است

می توانید ویدیو و صوت شرح  غزل را در آدرسهای  زیر پیدا کنید:

 parvizshahbazi

aparat