گنجور

غزل شمارهٔ ۱۸۱۳

کو خر من کو خر من پار بمرد آن خر من
شکر خدا را که خرم برد صداع از سر من
گاو اگر نیز رود تا برود غم نخورم
نیست ز گاو و شکمش بوی خوش عنبر من
گاو و خری گر برود باد ابد در دو جهان
دلبر من دلبر من دلبر من دلبر من
حلقه به گوش است خرم گوش خر و حلقه زر
حیف نگر حیف نگر وازر من وازر من
سر کشد و ره نرود ناز کند جو نخورد
جز تل سرگین نبود خدمت او بر در من
گاو بر این چرخ بر این گاو دگر زیر زمین
زین دو اگر من بجهم بخت بود چنبر من
رفتم بازار خران این سو و آن سو نگران
از خر و از بنده خر سیر شد این منظر من
گفت کسی چون خر تو مرد خری هست بخر
گفتم خاموش که خر بود به ره لنگر من

اطلاعات

وزن: مفتعلن مفتعلن مفتعلن مفتعلن (رجز مثمن مطوی)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

کو خر من کو خر من پار بمرد آن خر من
شکر خدا را که خرم برد صداع از سر من
هوش مصنوعی: کجا هستی ای همراه من؟ همانی که در پارا مرد. خوشبختانه، الان که تو دیگر در کنار من نیستی، نگرانی‌ها و دردهایم نیز از سرم رفته است.
گاو اگر نیز رود تا برود غم نخورم
نیست ز گاو و شکمش بوی خوش عنبر من
هوش مصنوعی: اگر هم گاو برود و برود، من نگران نیستم، چون بویی که از شکم گاو خارج می‌شود برای من خوشایند نیست.
گاو و خری گر برود باد ابد در دو جهان
دلبر من دلبر من دلبر من دلبر من
هوش مصنوعی: اگر گاو و خر هم به باد و طوفان بروند، من هنوز در دو جهان فقط به عشق و محبوب خودم فکر می‌کنم.
حلقه به گوش است خرم گوش خر و حلقه زر
حیف نگر حیف نگر وازر من وازر من
هوش مصنوعی: گوش خر به خاطر حلقه‌ای که به آن آویزان است، خوشحال است، اما حلقه طلا برایش ارزشی ندارد. افسوس بر این حال و افسوس بر من.
سر کشد و ره نرود ناز کند جو نخورد
جز تل سرگین نبود خدمت او بر در من
هوش مصنوعی: در اینجا بیان شده که کسی با ناز و فریبندگی به جلو می‌آید، اما در عمل از هیچ چیز بهره‌ای نمی‌برد و خدمت او برای من تنها به تلخی و زحمت می‌انجامد. به طور کلی، این توصیف از ناز و خودپسندی کسی است که بیشتر از آن چه که به نظر می‌رسد، بی‌فایده است.
گاو بر این چرخ بر این گاو دگر زیر زمین
زین دو اگر من بجهم بخت بود چنبر من
هوش مصنوعی: در این بیت شاعر به توصیف دو حیوان می‌پردازد که یکی بر چرخ می‌چرخد و دیگری زیر زمین فعالیت می‌کند. او اشاره می‌کند که اگر او به این دو موجود ستم کند یا در مسیرشان قرار بگیرد، سرنوشت او نیز به نوعی به این تعاملات وابسته است. به طور کلی، این شعر به تأثیر متقابل موجودات و نقش سرنوشت در زندگی اشاره دارد.
رفتم بازار خران این سو و آن سو نگران
از خر و از بنده خر سیر شد این منظر من
هوش مصنوعی: به بازار رفتم و اطراف را تماشا کردم، نگران از حال و وضعیت خرها و بندگانشان بودم. این دیدگاه و نظر من باعث شده بود تا به این شرایط فکر کنم.
گفت کسی چون خر تو مرد خری هست بخر
گفتم خاموش که خر بود به ره لنگر من
کسی گفت حالا که خر تو مرده خر دیگری بخر من گفتم ساکت شو که خر مانع حرکت من بود

خوانش ها

غزل شمارهٔ ۱۸۱۳ به خوانش عندلیب

حاشیه ها

1392/04/15 21:07
امیر

خر کنایه از مال دنیاست و اینکه مولانا می گوید کوخر من و بعد خود پاسخ میدهد پار به مرد آن خر من نشان از جهل عارف است.

1392/05/30 15:07
امین کیخا

گمان نکنم هیچ کجا از تهیدستی و مستمندی مولانا خوانده باشم . شاید از خر نگاهش به تن و خواهش هایش باشد .

1392/05/30 15:07
امین کیخا

گاو هم به مناسبت چرخان بودن گیتی بر شاخ گاو منظور گیتی باشد

1395/10/15 23:01
شهلا

با سلام، اگر برنامه گنج حضور وتفسیر جناب شهبازی راببینید متوجه می شرید منظور ازخرو گاو دراین شعر منیت ذهنی ماست که مجموعه ای از اسم ورسم وتحصیلات وداراییها ومتعلقات ماست که درواقع ما نیستیم. من ذهنی موجودیست که باباورها ومشخصات مذکور خود هم هویت شده واینها اورا مجبور میسازند که برای حفظ آنهامرتباً دچار خشم رنجش کینه حسادت... ، شود که همه اینها باروح خدایی ولایتتاهی و ازلی وابدی ما منافات دارد. دراینجا حضرت خوشحال هستند که موجباتی فراهم آمده که ازاین من ذهنی خود خلاص شوند

1395/10/15 23:01
شهلا

منظور از خرو گاو طبق تفسیر جناب شهبازی درگنج حضور، من ذهنی است

1395/10/15 23:01
شهلا

گنج حضور را ببینید تا این ابیات فاخر راجهل عارف ندانید، بلکه به جهل خود پی ببرید

1395/10/16 08:01
...

شهلای بزرگوار
صرف نظر از مفهوم خر و گاو، من فکر می کنم منظور امیر عزیز از جهل عارف، صنعت ادبی تجاهل العارف باشه که تو فارسی نادان نمایی هم گفته میشه. البته به نظرم این بیت این صنعت رو نداره. چون معمولا وقتی از تجاهل العارف استفاده میشه فقط یه پرسش مطرح میشه که جوابش واضحه و مخاطب میدونه و خود شاعر هم یا پاسخ پرسش رو در متن ذکر نمیکنه یا با جوابایی مثل «نمی دانم» و... خودش رو به نادانی می زنه. ولی اینجا شاعر پرسشی مطرح کرده که جوابش برای مخاطب روشن نیست و خودش در ادامه میاد بهش جواب میده.
به هر حال خواستم بگم کسی قصد توهین نداشت.

1396/02/25 14:04
بهزاد علوی (باب)

با غرض ادب و کمال احترام بیت 6 را به این صورت خواندم:
گاو بر این چرخ برین گاو دگر زیر زمین
زین دو اگر من بجهم بخت بود چنبر من

1396/10/09 05:01
همایون

خر و اسب و گاو اشاره به بخش مادی و جسمانی‌ انسان است در برابر بخش روحانی و معنوی یا مینوی
در شاهنامه فردوسی پهلوان همواره با اسب خود همراه و برای کار‌های خود به آن نیازمند است که همانا بخشی از نیرومندی و توانمندی اوست که همراه دیگر ویژگی‌‌ها مانند میهن دوستی‌ و شادکامی و فره ایزدی و پشتیبانی سیمرغی او را در هفت خوان زندگی‌ به پیش می‌‌راند و تنها از اژدها به مثابه بخش منفی انسان یاد می‌‌شود
در ماهنامه یا مثنوی جلال دین این بخش جسمانی‌ بسیار گسترده تر مورد بررسی قرار می‌‌گیرد از گاو و خر و روباه و گرگ و گاه از پرندگان مانند کلاغ و بلبل و مرغابی و خروس بصورت ویژگی‌‌های منفی و از شتر و پیل و باز و لک لک و هد هد و دیگران بصورت مثبت و برتر بهره می‌‌برد و با هر کدام ویژگی‌ خاصی‌ را بیان می‌‌دارد
برخی با تفسیر‌های خود ساخته به دنبال یک فرمول ساده میگردند تا همه رازورزی‌های پر ارزش و یگانه جلال دین را یک کاسه کنند و آنرا همیشه با همان فرمول به شنونده ارائه کنند و هم کار خود را و هم کار بقیه را ساده نمایند و به این صورت طرفداران زیادی هم به هم می‌‌زنند و بازار گرمی‌ هم پیدا می‌‌کنند و عرفان ویژه خود را با نام خود اختراع و معروف می‌‌سازند
ظرایف و لطائف و ریزه کاری‌ها و شیرین کاری عشق را شنیدن و خو گرفتن با آن است که اندک اندک مستی کردن را به ما می‌‌آموزد هر چند هر گونه تلاشی در این راه به هر حال خالی‌ از فایده نیست
خر گاه ‌گم می‌‌شود و آدم احساس خوبی‌ دارد و گاه همین خر حلقه‌ای از طلا با خود درد که انسان به خاطر آن‌ طلا خر خود را نگاه میدارد
گاه هم انسانی‌ که خر خود را از دست داده باز به بازار می‌‌رود و پول می‌‌دهد و خر دیگری می‌‌خرد
پس کار به سادگی‌ نیست که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل ها
چرا چون بزرگی‌ انسان حد و مرزی ندارد

1402/01/12 12:04
بزرگمهر

همایون عزیز، سلام

بر عکس مثنوی مولانا که شرح وتفسیرهای نسبتاً زیادی از آن در دست است، من در مورد غزلیات مولانا نتوانستم منبع منسجمی بیابم که که نکات و رموز نهفته در استعارات و معماهای زیبا و پر معنای آنها را بنمایاند.

گاهاً خیلی هم نا امید شدم از بزرگانی چون اساتید شفیعی و زمانی....که انتظارات را برآورده نکردند و البته ادعایی هم نکرده بودند. همه کم و بیش میدانیم حضرت مولانا در چه شرایطی این افکار را بروز داده است، بنظر میرسد هیچگاه قصد قلمفرسایی و یا ابراز وجود ادبی نداشته است، بهمین جهت با ابزار ادیبانه نمیتوان به شکار گوهرهایی رفت که در دریای دیوان کبیر نهفته است و به نظر حقیر تنها با نگاه عارفانه و درک اصولی که مولانا در نوشته‌های خود بروز داده باید به آن پرداخته شود، ومتاسفانه چنین اثری نیافتم.

می‌خواستم از شما درخواست کنم اگر منابعی مورد نظرتان است که میتواند راه گشا باشند بفرمایید تا مورد استفاده قرار گیرد و موجب خیر و سپاسگزاری باشد.