گنجور

غزل شمارهٔ ۱۳۳

غمزه عشقت بدان آرد یکی محتاج را
کاو به یک جو برنسنجد هیچ صاحب تاج را
اطلس و دیباج بافد عاشق از خون جگر
تا کشد در پای معشوق اطلس و دیباج را
در دل عاشق کجا یابی غم هر دو جهان؟
پیش مکی قدر کی باشد امیر حاج را؟
عشق معراجیست سوی بام سلطان جمال
از رخ عاشق فروخوان قصه معراج را
زندگی ز آویختن دارد چو میوه از درخت
زان همی‌بینی در آویزان دو صد حلاج را
گر نه علم حال فوق قال بودی کی بدی؟
بنده احبار بخارا خواجه‌ نساج را
بلمه ای‌هان تا نگیری ریش کوسه در نبرد
هندوی ترکی میاموز آن ملک تمغاج را
همچو فرزین کژروست و رخ سیه بر نطع شاه
آنک تلقین می‌کند شطرنج مر لجلاج را
ای که میرخوان بغراقان روحانی شدی
بر چنین خوانی چه چینی خرده تتماج را؟
عاشق آشفته از آن گوید که اندر شهر دل
عشق دایم می‌کند این غارت و تاراج را
بس کن ایرا بلبل عشقش نواها می‌زند
پیش بلبل چه محل باشد دم دراج را؟

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

غمزه عشقت بدان آرد یکی محتاج را
کاو به یک جو برنسنجد هیچ صاحب تاج را
هوش مصنوعی: نگاه فریبنده‌ی عشق تو می‌تواند کسی را که نیازمند است به خود جذب کند، حتی اگر او تنها یک جو برای زندگی داشته باشد و هیچ پادشاهی نتواند او را با ثروت و تاجش راضی کند.
اطلس و دیباج بافد عاشق از خون جگر
تا کشد در پای معشوق اطلس و دیباج را
هوش مصنوعی: عاشق با همه عشق و اشتیاقش، به خاطر محبوبش از دل و جان مایه می‌گذارد و از زخم‌های عاطفی‌اش برای زیبا کردن و تزیین دنیای محبوب خود، همچون پارچه‌های نفیس و گرانبها استفاده می‌کند.
در دل عاشق کجا یابی غم هر دو جهان؟
پیش مکی قدر کی باشد امیر حاج را؟
هوش مصنوعی: در دل عاشق، هیچ نشانی از غم و اندوه دو جهان وجود ندارد. در برابر منزلت و مقام مکی، چه ارزشی دارد مقام یک حاجی؟
عشق معراجیست سوی بام سلطان جمال
از رخ عاشق فروخوان قصه معراج را
هوش مصنوعی: عشق، راهی است به سوی بالای مقام زیبایی، پس از چهره عاشق، داستان صعود به اعلی را بازگو کن.
زندگی ز آویختن دارد چو میوه از درخت
زان همی‌بینی در آویزان دو صد حلاج را
هوش مصنوعی: زندگی مانند میوه‌ای است که از درخت آویزان شده و باید از آن چید. از این‌رو، تو در زندگی افرادی را می‌بینی که همواره در تلاش و فعالیت هستند، مشابه حلاجانی که در کار خود کوشا هستند.
گر نه علم حال فوق قال بودی کی بدی؟
بنده احبار بخارا خواجه‌ نساج را
هوش مصنوعی: اگر علم و آگاهی واقعی و عمیق وجود نداشته باشد، چگونه می‌توان به باورها و سخنان مختلف ارزش داد؟ من بنده و تابع علمای بخارا و نظرهای ایشان هستم.
بلمه ای‌هان تا نگیری ریش کوسه در نبرد
هندوی ترکی میاموز آن ملک تمغاج را
هوش مصنوعی: اگر به خودت توجه نکنید و هوشیار نباشید، ممکن است در درگیری‌های سخت و ناسازگار دچار مشکل شوید. از تجربیات کسانی که در میدان‌های مختلف نبرد و جنگ هستند، بیاموزید و خود را آماده کنید.
همچو فرزین کژروست و رخ سیه بر نطع شاه
آنک تلقین می‌کند شطرنج مر لجلاج را
هوش مصنوعی: شخصی مانند فرزین، که در مسیر نادرست گام برمی‌دارد و چهره‌اش تیره است، بر روی سطح بازی شطرنج در مقابل شاه، حرکات و ترفندهای شطرنج را به بازیکن جسور و لجباز آموزش می‌دهد.
ای که میرخوان بغراقان روحانی شدی
بر چنین خوانی چه چینی خرده تتماج را؟
هوش مصنوعی: ای کسی که با دل و جان به خواندن می‌پردازی و روحانی شده‌ای، در این مهمانی بزرگ چه ایرادی به مهمانان می‌گیری؟
عاشق آشفته از آن گوید که اندر شهر دل
عشق دایم می‌کند این غارت و تاراج را
هوش مصنوعی: عاشق آشفتگی خود را بیان می‌کند که در دنیای عشق، همواره این غارت و ویرانی در دل‌ها ادامه دارد.
بس کن ایرا بلبل عشقش نواها می‌زند
پیش بلبل چه محل باشد دم دراج را؟
هوش مصنوعی: بس کن ای بلبل، عشقش برایش نغمه‌ها می‌خواند. در برابر بلبل، چه جایگاهی دارد صدا و آواز دراج؟

خوانش ها

غزل شمارهٔ ۱۳۳ به خوانش پری ساتکنی عندلیب
غزل شمارهٔ ۱۳۳ به خوانش آرش خیرآبادی

حاشیه ها

1392/11/09 00:02
تاوتک

در آویزانو آویختن به معنی به دار آویخته شدن و مصلوب شدن است میفرماید حیات عاشق از به دار آویختگی است متنند میوه ای که مادام که بر دار است حیات طبیعی دارد و اگر جدا شود پژمریده خواهد شد

1392/11/09 00:02
تاوتک

علم حال هم نام دیگر اشراق است و الهام در مقابل علم قال که علم از طریق استاد و کتاب است

1392/11/09 00:02
تاوتک

خواجه نساج محمد نام بوده و اهل سمرقند در فیا مافیه هم از کرامات او سخن رفته که علیرغم اینکه فردی امی بوده و تازی سخن نمیگفته و نمیدانسته است تفسیر قرآن میکرده و به مقامات و مراحل عروج محمد مصطفیواقف بوده است

1403/07/01 03:10
وحید نجف آبادی

کسی که عاشق اون یگانه صاحب جمال بشه از زیبایی چهره اش میتونی بخونی(سعی کردم معنی بیت رو بنویسم ولی نمیشه)