گنجور

بخش ۱۱۹ - سبب تاخیر اجابت دعای مؤمن

ای بسا مخلص که نالد در دعا
تا رود دود خلوصش بر سما
تا رود بالای این سقف برین
بوی مجمر از انین المذنبین
پس ملایک با خدا نالند زار
کای مجیب هر دعا وی مستجار
بندهٔ مؤمن تضرع می‌کند
او نمی‌داند به جز تو مستند
تو عطا بیگانگان را می‌دهی
از تو دارد آرزو هر مشتهی
حق بفرماید که نه ازْ خواریِّ اوست
عین تاخیر عطا یاری اوست
حاجت آوردش ز غفلت سوی من
آن کشیدش مو کشان در کوی من
گر بر آرم حاجتش او وا رود
هم در آن بازیچه مستغرق شود
گرچه می‌نالد به جان « یا مستجار »
دل شکسته سینه‌خسته گو بزار
خوش همی‌آید مرا آواز او
وآن خدایا گفتن و آن راز او
وانک اندر لابه و در ماجرا
می‌فریباند به هر نوعی مرا
طوطیان و بلبلان را از پسند
از خوش آوازی قفس‌در می‌کنند
زاغ را و چغد را اندر قفس
کی کنند این خود نیامد در قصص
پیش شاهد باز چون آید دو تن
آن یکی کمپیر و دیگر خوش‌ ذقن
هر دو نان خواهند او زوتر فطیر
آرَد و کمپیر را گوید که گیر
وآن دگر را که خوش اَستَش قدّ و خد
کی دهد نان بل به تاخیر افکند
گویدش بنشین زمانی بی‌گزند
که به خانه نان تازه می‌پزند
چون رسد آن نان گرمش بعد کَدّ
گویدش بنشین که حلوا می‌رسد
هم برین فن داردارش می‌کند
وز ره پنهان شکارش می‌کند
که مرا کاریست با تو یک زمان
منتظر می‌باش ای خوب جهان
بی‌مرادی مومنان از نیک و بد
تو یقین می‌دان که بهر این بود

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای بسا مخلص که نالد در دعا
تا رود دود خلوصش بر سما
هوش مصنوعی: بسیاری از انسان‌های پاک‌نیت در دعاهای خود ناله و فریاد می‌کنند تا خلوص و نیت پاکشان به آسمان‌ها برسد.
تا رود بالای این سقف برین
بوی مجمر از انین المذنبین
هوش مصنوعی: این بیت به تصویر کشیدن حالتی است که در آن بوی خوشی از بالای یک سقف به مشام می‌رسد، که ناشی از اشک‌ها و آه‌های کسانی است که دل‌شان به شدت دچار غم و غصه است. این احساسات باعث می‌شود تا کسی به یاد آن‌ها بیفتد و برایشان دل بسوزاند.
پس ملایک با خدا نالند زار
کای مجیب هر دعا وی مستجار
هوش مصنوعی: پس فرشتگان نزد خداوند به زاری و ناله مشغولند و می‌گویند: ای پاسخ‌دهنده به دعاها و پناه‌دهنده به نیازمندان، ما به درگاه تو آمده‌ایم.
بندهٔ مؤمن تضرع می‌کند
او نمی‌داند به جز تو مستند
هوش مصنوعی: بنده‌ی مؤمن در پیشگاه خداوند زاری و درخواست می‌کند، اما او از هیچ چیز غیر از تو حمایت نمی‌طلبد.
تو عطا بیگانگان را می‌دهی
از تو دارد آرزو هر مشتهی
هوش مصنوعی: شما به افراد غریبه سخاوت و لطف می‌کنید و هر کسی که آرزوی چیزی دارد، به شما امید بسته است.
حق بفرماید که نه ازْ خواریِّ اوست
عین تاخیر عطا یاری اوست
هوش مصنوعی: صداقت را بپذیریم که تأخیر در دادن نعمت‌ها به معنای کم‌ارزشی و ذلت خود او نیست، بلکه نشانی است از مساعدت و یاری او.
حاجت آوردش ز غفلت سوی من
آن کشیدش مو کشان در کوی من
هوش مصنوعی: او در حالتی که غفلت کرده بود، به سوی من آمد و آن کسی که موهایش را کشید، او را به طرف من در کوی خود کشاند.
گر بر آرم حاجتش او وا رود
هم در آن بازیچه مستغرق شود
هوش مصنوعی: اگر من خواسته‌اش را برآورم، او نیز در آن بازی غرق خواهد شد.
گرچه می‌نالد به جان « یا مستجار »
دل شکسته سینه‌خسته گو بزار
هوش مصنوعی: با وجود اینکه دل شکسته و سینه خسته‌ای وجود دارد که به شدت ناله می‌کند، اما بهتر است این درد را فراموش کنیم و به ادامه زندگی بپردازیم.
خوش همی‌آید مرا آواز او
وآن خدایا گفتن و آن راز او
هوش مصنوعی: صدای او برایم دلنشین است و رازهایی که به خداوند می‌گوید، مرا بسیار خوشحال می‌کند.
وانک اندر لابه و در ماجرا
می‌فریباند به هر نوعی مرا
هوش مصنوعی: و اما در پیچیدگی و ماجرا، به هر شیوه‌ای مرا فریب می‌دهد.
طوطیان و بلبلان را از پسند
از خوش آوازی قفس‌در می‌کنند
هوش مصنوعی: پرندگان رنگارنگ و بلبل‌ها را به خاطر صدای زیبا و دلنشینشان از قفس آزاد می‌کنند.
زاغ را و چغد را اندر قفس
کی کنند این خود نیامد در قصص
هوش مصنوعی: زاغ و چغد را در قفس نمی‌توان حبس کرد، زیرا خودشان به اینجا نیامده‌اند.
پیش شاهد باز چون آید دو تن
آن یکی کمپیر و دیگر خوش‌ ذقن
هوش مصنوعی: وقتی دو نفر در مقابل شاهد قرار می‌گیرند، یکی از آن‌ها پیر و دیگری خوش‌صورت و جوان است.
هر دو نان خواهند او زوتر فطیر
آرَد و کمپیر را گوید که گیر
هوش مصنوعی: هر دو به دنبال نان هستند، او که زودتر نان تازه می‌پزد و به مادرش می‌گوید که آماده باشد.
وآن دگر را که خوش اَستَش قدّ و خد
کی دهد نان بل به تاخیر افکند
هوش مصنوعی: آنکه زیبا و خوش‌قد و قامت است، چگونه می‌تواند به کسی که در وضعیت بدی قرار دارد، کمک کند؟ او فقط وقتی به کمک می‌آید که زمانش مناسب باشد و نه در شرایطی که تأخیر به وجود آید.
گویدش بنشین زمانی بی‌گزند
که به خانه نان تازه می‌پزند
هوش مصنوعی: می‌گوید بنشین و مدتی بی‌دغدغه استراحت کن، چون در خانه نان تازه در حال پختن است.
چون رسد آن نان گرمش بعد کَدّ
گویدش بنشین که حلوا می‌رسد
هوش مصنوعی: زمانی که آن نان گرم و تازه به دست می‌آید، باید به کار و تلاش ادامه دهد و بگوید صبر کن که کار بهتر و شیرین‌تری در راه است.
هم برین فن داردارش می‌کند
وز ره پنهان شکارش می‌کند
هوش مصنوعی: او هم به مهارت خاصی دست یافته و هم به شیوه‌ای پنهانی به شکارش می‌پردازد.
که مرا کاریست با تو یک زمان
منتظر می‌باش ای خوب جهان
هوش مصنوعی: من با تو کاری دارم؛ کمی صبر کن و منتظر بمان، ای بهترین موجود در جهان.
بی‌مرادی مومنان از نیک و بد
تو یقین می‌دان که بهر این بود
هوش مصنوعی: مومنان می‌دانند که از خوبی‌ها و بدی‌ها، هیچ چیز برایشان بی‌فایده نیست و همه چیز به خاطر این موضوع است.

حاشیه ها

1392/11/31 14:01
محسن خ

چند نکته:
1- مصرع نخست از بیت چهارم، یعنی «بندهٔمؤمنتضرع می‌کند» را لطفاً اصلا نمایید: «بندۀ مؤمن تضرع می کند»
2- معنی برخی کلمات دشوار:
مجمر: منقل ، آتش دان ، عودسوز.
انین: ناله ، آواز سوزناک
مُذنب: گنهکار
مستجار: نعت مفعولی از مصدر استجارة، آنکه طلب امن از او کنند، پناه . پناهگیر.
مشتهی: خواهش کننده و آرزومند
فطیر: نانی که خمیر آن ور نیامده باشد.
کمپیر: پیر، سالخورده
داردار: درنگ و کندی در انجام کار.
3- نکتۀ سوم:
دو بیت زیر:
گرچه می‌نالد به جان یا مستجار
دل شکسته سینه‌خسته گو بزار
خوش همی‌آید مرا آواز او
وآن خدایا گفتن و آن راز او
قرابت زیادی دارد با این بیت مولانا:
نالم ایرا ناله‌ها خوش آیدش
از دو عالم ناله و غم بایدش/ دفتر اول مثنوی

1395/09/08 14:12
رضا

منبت گاه قند
رویشگاه نیشکر

1400/06/02 10:09
کوروش

فلک به مردم نادان دهد زمام مراد

تو اهل دانش و فضلی همین گناهت بس

پروردگار بزرگ این جهان آدمای خوب رو اذیت میکنه تا بهش نزدیک بشن و افراد پست فطرت و ستمگر رو به هرچیز که بخوان میرسونه به خاطر این که حکیمه

1403/04/26 15:06
رضا از کرمان

سلام

  این مثنوی دقیقا متناظر با قسمت دوم از بخش نهم فیه مافیه آنجا که فرموده  ( حکایت میاورند که حق تعالی  میفرماید ای بنده من ،حاجت ترا درحالت دعا و ناله زود بر آوردمی......)  میباشد  لطفا مطالعه بفرمایید.

 

1404/08/14 07:11
کوروش

هم برین فن داردارش می‌کند

وز ره پنهان شکارش می‌کند

 

داردار یعنی چه ؟

 

1404/08/14 12:11
احمد خرم‌آبادی‌زاد

«هم برین فن داردارش می‌کند»: او را با این ترفند معطل می‌کند.